USDA’nın haziran ayı ülke raporuna göre Pakistan’da buğday üretimi, 2024/25 sezonunda 31,4 milyon tona ulaşarak üst üste ikinci kez rekor kıracak. Pirinç üretimi de 10 milyon ton ile yine rekor seviyeye ulaşacak. USDA, güçlü sevkiyat seviyesinin devam etmesi nedeniyle Pakistan’ın 2023/24 sezonu pirinç ihracat tahminini de 5,9 milyon tondan 6,3 milyon tona yükseltti.

Pakistan’ da tahıl endüstrisi, ülkenin tarım sektörünün ve genel ekonomisinin temel taşlarından birini oluşturuyor. Tarım sektörünün gayrisafi yurtiçi hasılasına önemli ölçüde katkıda bulunduğu ve nüfusun büyük bir kısmına istihdam sağladığı ülkede, tahıl endüstrisi, gıda güvenliğinin sağlanması ve ekonomik büyümenin desteklenmesinde kritik bir rol oynuyor. 

Buğday, pirinç ve mısır gibi tahıllar Pakistan nüfusu için temel besin kaynakları arasında yer alıyor. Bu tahılların istikrarlı bir şekilde sağlanması, ülke genelinde gıda güvenliği ve beslenme standartlarının korunması için büyük önem taşıyor. Tahıl üretimi de dahil olmak üzere tarım, Pakistan’ın gayrisafi yurtiçi hasılasına yaklaşık %19 oranında katkıda bulunuyor. Tahıl endüstrisi, çiftçilerden tüccarlara ve değirmencilere kadar milyonlarca kişiye geçim kaynağı sağlıyor ve kırsal kalkınmanın temel itici güçlerinden birini oluşturuyor. Pakistan İstatistik Kurumu’na göre tarım, işgücünün yaklaşık %42’sini istihdam ediyor.

PAKİSTAN’DA BUĞDAY REKOLTESİ VE TÜKETİM EĞİLİMLERİ

Hem yerel gıda güvenliğinin sağlanması hem de toplam üretim alanı açısından buğday, Pakistan’ın en önemli tarım ürünü konumunda ve nüfusun günlük kalori alımının yaklaşık %70’ini karşılıyor. Dokuz milyon hektarlık buğday alanı, toplam tarla bitkileri ekim arazisinin yaklaşık yüzde 40’ını oluşturuyor. Sulanabilir alanlarda pamuk, pirinç ya da şeker kamışından sonra buğday ekimi yapılıyor. Yağmurla beslenen bölgelerde buğday, mısır ve darı ile aynı zamanda yetiştiriliyor. Ülkede buğday ekimi ekim/aralık aylarında yapılıyor. 

Pakistan hükümeti, buğdayın gıda güvenliği için kritik öneme sahip stratejik bir ürün olarak konumunu korumak için buğday üretimine, piyasasına ve ticaretine yoğun bir şekilde müdahale ediyor. Hükümet müdahalesinin temel unsurları, taban fiyat garantisi ve un fabrikaları için zorunlu satış fiyatı. Eyalet düzeyinde, hükümet buğdayı çiftçilerden taban fiyattan satın alıyor ve daha sonra un değirmenlerine sabit resmi fiyattan satıyor. Hükümetin değirmenlere sattığı fiyat, ilgili tüm tedarik, taşıma ve depolama maliyetlerini karşılamadığından, bu politika bütçeye ek maliyet getiriyor. Hükümet yıllık buğday üretiminin yaklaşık yüzde 25’ini alırken, yüzde 15’i özel sektör kanalıyla piyasaya sürülüyor ve yerel üretimin yüzde 60’ı ev içi kullanım olarak değerlendiriliyor.

Pakistan hükümetinin resmi verilerine göre, 2024/25 sezonunda (Mayıs-Nisan) buğday üretiminin 31,4 milyon tona ulaşarak geçen yılki 28,2 milyon tonluk üretimin yüzde 11 üzerinde gerçekleşmesi bekleniyor. Bu yılki rekor üretim, hem alan hem de verimdeki önemli artışlara dayanıyor ve üst üste ikinci rekor buğday üretimine işaret ediyor. Sezon boyunca iyi yetişme koşulları, yeterli sulama suyu ve sertifikalı tohum kullanımının artması bu rekor rekolteyi destekleyen faktörler arasında. 

Ağustos 2023’ten itibaren Pakistan hükümeti, özel sektörün gümrük vergisinden muaf olarak buğday ithal etmesine izin verdi ve ithalat fiyatları mevcut iç piyasa fiyatlarına göre önemli ölçüde düşük kaldı. Özel sektör bu süreçte yaklaşık 3,5 milyon ton ithalat gerçekleştirdi. Rusya en büyük tedarikçi olurken, onu Ukrayna, Romanya, Bulgaristan ve Letonya takip etti.

Özel sektörün değirmencilere daha düşük fiyatlı ithal buğday sağlamasıyla, hükümet piyasaya çok az miktarda stok satışı yaptı. Sonuç olarak, hasat başlangıcında hükümetin elinde yaklaşık 5 milyon ton stok bulunuyordu ve yeni mahsulü satın almak için sınırlı depolama kapasitesi mevcuttu. ABD Tarım Bakanlığı (USDA), rekor üretim beklentisi ve yüksek stokları göz önüne alarak  2024/25 sezonu ithalat tahminini 0,8 milyon tondan 0,5 milyon tona düşürdü.

Ülkede nüfus artışı ve tüketicilerin buğday bazlı ürünleri tercih etmesi, tüketimdeki artışın devam etmesini sağlıyor. Buğday tüketimi kişi başına yıllık 124 kilogram ile dünyadaki en yüksek değerler arasında. Yemlik ve endüstriyel kullanım için buğday kullanımı yüksek düzeyde değil. 

Pakistan’da son üç yılda gıda ürünlerinde yıllık fiyat enflasyonu yüzde 30 civarında seyretti. Yüksek gıda fiyatları tüketicilerin beslenme alışkanlıklarına daha fazla protein ekleme imkanını kısıtladı. Bu durum, süt ve etin birçok tüketici için ekonomik olmaması nedeniyle buğday bazlı ürünlerin tüketimini destekledi. 

REKOR PİRİNÇ ÜRETİMİ VE GÜÇLÜ İHRACAT PERFORMANSI

Pirinç, Pakistan’daki en önemli ikinci tahıl mahsulü olarak öne çıkıyor. Ülke, uluslararası pazarlarda oldukça değerli olan yüksek kaliteli basmati pirinci üretimiyle biliniyor. 2024/25 sezonu (Kasım-Aralık) pirinç üretim tahmini, iyi ekim koşulları ve yetişme sezonu boyunca yeterli sulama suyu tedariki beklentisiyle 10 milyon tonluk bir rekora işaret ediyor. Yaz yağmurlarının başlangıcı ve kapsamı, mevcut mahsulün nihai rekoltesinin belirlenmesinde kritik öneme sahip olacak. Muson mevsimi temmuz ayı başında başlayarak eylül ayına kadar devam ediyor.

Ülkede, selden zarar gören 2022/23 mahsulü dışında, pirinç üretimi son on yılda istikrarlı bir şekilde artış gösterdi. Bu büyüme hem alan hem de verimdeki artıştan kaynaklanıyor. Pirinç, alternatif ürünlere kıyasla daha kârlı olduğu için üretim alanı genişledi. Hibrit tohum çeşitlerinin benimsenmesi de verim artışını beraberinde getirdi.

USDA, bu yılın ilk yedi ayında güçlü ihracat temposunun devam etmesi nedeniyle 2023/24 sezonu pirinç ihracat tahminini 5,9 milyon tondan 6,3 milyon tona yükseltti. Büyük miktarda ihraç edilebilir ürün fazlasıyla sonuçlanan iyi hasat, rekabetçi fiyatlar, Hindistan’ın ihracat yasağı ve başta Malezya ve Endonezya olmak üzere ithalatçı ülkelerden artan alımlar, bu yıl pirinç ihracatını artırdı.

Endonezya, bu yıl Pakistan pirinci için en büyük pazar olurken, Batı Afrika (Senegal, Mali, Fildişi Sahili, Gambiya, Madagaskar) ve Doğu Afrika (Kenya, Ruanda, Tanzanya), Körfez bölgesi ve AB istikrarlı alıcılar olmaya devam ediyor. Ancak Çin’e yapılan ihracat geçen yıla kıyasla önemli ölçüde azaldı. 

Pakistan yılın ilk yedi ayında yaklaşık 4,5 milyon ton ihracat gerçekleştirdi. Basmati pirinci ihracatı yarım milyon tondan biraz daha az olurken, diğer çeşitlerin ihracatı dört milyon ton civarında gerçekleşti. 

2024/25 sezonu rekolte tahmininin rekor seviyede olmasıyla birlikte, gelecek yılın ihracat tahmini 5,6 milyon tona yükseltildi. Bu, küresel pazarlardaki benzeri görülmemiş talep ve bu yıl Pakistan pirinç ihracatı için elverişli rekabet koşullarının sürdürülmesinin pek mümkün olmaması nedeniyle bu yılki tahmine göre bir düşüşe işaret ediyor. Güneydoğu Asya ve Batı Afrika’dan gelmeye devam eden güçlü talebin 2025 yılına kadar Pakistan pirinç ihracatını desteklemesi bekleniyor. Yerel pirinç ihracatçıları da diğer geleneksel pazarlardaki yavaşlamaya karşılık Çin’e yapılan sevkiyatları canlandırmaya ağırlık veriyor.

MISIR REKOLTESİNDE DÜŞÜŞ 

Mısır, ülkede esas olarak hayvan yem ve endüstriyel amaçlar için kullanılan bir diğer önemli tahıl ürünü. Ekim alanındaki önemli düşüş nedeniyle, 2024/2025 sezonunda (Temmuz/Haziran) mısır üretiminin yüzde 12 azalarak 9,2 milyon tona gerileyeceği tahmin ediliyor. Kanatlı sektöründen gelen yem talebindeki düşüş, mısır fiyatlarının düşmesine neden olarak çiftçileri 2024 yılında bu ürünü ekmekten vazgeçirdi. Yurt içi mısır fiyatlarındaki düşüş, çiftçilerin pamuk, şeker kamışı ve pirinç gibi diğer ürünlere yönelmesine yol açtı. Sonuç olarak, ekim alanının son üç yılın en düşük seviyesinde gerçekleşeceği tahmin ediliyor. 

Kanatlı sektörünün devam eden kötü performansı nedeniyle 2024/25 sezonunda mısır tüketiminin 6,5 milyon tona düşeceği öngörülüyor. Artan girdi maliyetleri ve genetiği değiştirilmiş (GE) soya fasulyesi ithalatının yasaklanması, kanatlı sektörünü olumsuz etkileyerek yurt içi yem talebini daralttı.  Geleneksel olarak, kümes hayvanları için kullanım, tüketimin yaklaşık yüzde 65’ini oluşturuyor. Ülkede kanatlı yemi üreten toplam 10 milyon ton üretim kapasitesine sahip yaklaşık 180 yem fabrikası bulunuyor.