Alexander Karavaytsev
Kıdemli Ekonomist
Uluslararası Tahıl Konseyi (IGC)
Uluslararası Hububat Konseyi (IGC), 2024/25 (Temmuz/Haziran) sezonuna ilişkin küresel buğday unu ticareti öngörüsünü, güncellenen ticaret verilerinin beklentilerin altında kalması nedeniyle 0,6 milyon ton aşağı çekti. IGC’nin son raporuna göre, küresel un ticareti tahmini 15,3 milyon tona (buğday eşdeğeri) gerileyerek son üç yılın en düşük seviyesine inecek. Bu rakam, önceki yıl kaydedilen son altı yılın en yüksek seviyesinden %10 daha düşük. Yıllık düşüşte, başta Irak olmak üzere bazı ülkelerin ithalat ihtiyacının azalması ve Sahra Altı Afrika’daki talebin zayıflaması etkili oldu.
Dünya Buğday Unu İthalatı (Tem/Haz)
2023/24 sezonunda Türkiye’nin rekabetçi fiyatlarla ve bol miktarda sağladığı buğday unu, Sahra Altı Afrika’ya yapılan ithalatı son yedi yılın en yüksek seviyesi olan 3,1 milyon tona taşıdı. Bu artışta özellikle Etiyopya, Somali ve Sudan öne çıktı. Sudan, yerel değirmencilik sektöründeki sıkıntılar nedeniyle Mısır'dan da alımlarını artırdı. Ancak Türkiye'nin bu sezon ihracat potansiyelinin sınırlı kalması nedeniyle bölgeye yapılan sevkiyatların 2,4 milyon tona gerilemesi bekleniyor. Bu rakam, Ekim 2024 tahminine göre 0,2 milyon ton daha düşük, ancak son beş yılın ortalamasıyla benzer seviyede.
Un ithalatının azalmasıyla birlikte bölgedeki bazı ülkelerin doğrudan buğday alımına yöneldiği görülüyor. Sahra Altı Afrika’ya yapılan toplam buğday ürünleri sevkiyatlarında unun payı, 2023/24 sezonu genelinde %12 iken, 2024/25 sezonunun ilk aylarında (Aralık 2024 – Ocak 2025) bu oran %6’ya kadar düştü.
IRAK'IN UN İTHALATI 14 YILIN EN DÜŞÜK SEVİYESİNDE
Irak hükümetinin yeterli iç stoklar nedeniyle 2 milyon tona kadar buğday ihracatına izin vermesi ve yerel öğütme kapasitesinin artması, ülkenin un ithalatına olan ihtiyacını azalttı. Türkiye’nin bu sezon rekabetçiliğini yitirmesi de bu eğilimi destekledi. Sonuç olarak Irak’a un sevkiyatının 1,1 milyon tona düşerek son 14 yılın en düşük seviyesine inmesi bekleniyor. Bu rakam, geçen yıla göre 1 milyon tonluk düşüşe ve ekim tahminine göre 0,2 milyon tonluk gerilemeye işaret ediyor.
Irak’ın Un İthalatı (Tem/Haz)
AFGANİSTAN’DA İTHALAT SABİT
Dünyanın en büyük un ithalatçısı konumundaki Afganistan’a yönelik sevkiyatların 2024/25 sezonunda 3,1 milyon tonla geçen yıla yakın seviyede kalması bekleniyor. Ancak bu miktar, Ekim ayındaki öngörüye göre 0,3 milyon ton daha düşük. Bu revizyonun arkasında Kazakistan’dan gerçekleşen ihracatın beklenenden yavaş olması yer alıyor. Yerel buğday arzının bol olmasına ve ihracatı artırma çabalarına rağmen, 2024/25 sezonunun ilk altı ayında Kazakistan’ın Afganistan’a yaptığı un sevkiyatı yıllık bazda hafif düşüşle yaklaşık 0,9 milyon ton seviyesinde gerçekleşti.
VENEZUELA’YA İHRACAT DÜŞÜYOR
Venezuela’ya yönelik un ihracatı da Ekim tahminine göre 0,3 milyon tondan 0,2 milyon tona indirildi. Türkiye’den yapılan sevkiyatlar beklentilerin altında kaldı. Ülkenin buğday unu ithalatının toplam buğday ürünleri içindeki payının 2024/25 sezonunda %17’ye gerilemesi bekleniyor. Bu oran, daha önceki yıllarda yaklaşık üçte birlik seviyelerdeydi.
TÜRKİYE’NİN UN İHRACATINDA SERT DÜŞÜŞ
Karadeniz bölgesinden uygun fiyatlı buğday teminini sınırlayan ithalat kısıtlamaları nedeniyle Türkiye’nin 2024/25 sezonundaki un ihracatının geçen yılın zirvesine göre üçte bir oranında azalarak 3,8 milyon tona düşmesi öngörülüyor. Bu miktar, son on yılın en düşük seviyesi olabilir. 2024’ün Temmuz-Aralık döneminde Türkiye’nin toplam un sevkiyatı yıllık bazda %42 düşüşle 1,7 milyon tonda kaldı. Bu gelişme sonrası Ekim ayındaki tahmine göre 0,7 milyon tonluk bir revizyon yapıldı. Son dönemde buğday ithalatındaki kısıtlamaların kaldırılması ihracata olumlu yansıyabilir, ancak Irak’tan gelen talebin azalması ve Mısır’ın Afrika pazarlarında artan varlığı nedeniyle artış sınırlı kalabilir.
Dünya Un İhracatı (Tem/Haz)
RUSYA VE MISIR YÜKSELİYOR
Kazakistan’ın un ihracatının ise artış göstererek 2024/25 sezonunda 3 milyon tona ulaşması bekleniyor. Bu, son yedi yılın en yüksek seviyesi olacak. Ancak bu öngörü, büyük ölçüde Afganistan’dan gelecek talebe bağlı. Ekim tahminine kıyasla 0,2 milyon tonluk bir revizyon yapıldı.
Rusya ve Mısır’a ilişkin ihracat tahminleri ise yukarı yönlü revize edildi. Rusya’nın un ihracatının 1,2 milyon ton (önceki: 1,3 milyon), Mısır’ın ise 1,1 milyon ton (önceki: 0,9 milyon) seviyelerinde olması bekleniyor. Rusya’nın değişken buğday ihracat vergileri, zaman zaman işlenmiş ürünlerin ihracatını daha avantajlı hale getiriyor. Son yıllarda Rusya’nın Afganistan, Irak ve Çin gibi ülkelere yaptığı un sevkiyatında belirgin artış var.
UN TİCARETİNDE 2025/26’DA HAFİF TOPARLANMA BEKLENİYOR
2025/26 sezonuna ilişkin ilk öngörüler, Sahra Altı Afrika’daki ithalatın bir miktar toparlanacağı ve Asya’nın bazı bölgelerinde hafif artışların görüleceği yönünde. Ancak Irak’ın yerel buğday arzının güçlü kalması bekleniyor; bu nedenle ithalatın geçmişteki yüksek seviyelere çıkması olası görünmüyor.
Türkiye’nin, buğday ithalatındaki kısıtlamaların kaldırılmasının ardından un ihracatını artırması bekleniyor. Ancak Irak’tan gelen zayıf talep ve bazı pazarlarda Mısır’ın güçlenen varlığı, ihracatın tarihî zirvelere ulaşmasını zorlaştırabilir.
Dünya Un Ticareti (Tem/Haz)
