Ukrayna, Karadeniz limanlarından aralık ayında büyük bir çoğunluğu tahıl olmak üzere 5 milyon tona yakın tarımsal ürün sevk etti. Kiev yönetimi, Karadeniz'deki tahıl ihracatını neredeyse Rus işgali öncesindeki seviye çıkardı. Ancak Kızıldeniz'deki nakliye krizi, Ukrayna için hayati önem taşıyan tarım ticareti için yeni zorluklar getiriyor.
Kiev'in, Rusya’nın Temmuz 2023’te BM destekli Karadeniz tahıl koridoru anlaşmasından çekilmesinin ardından hayata geçirdiği kendi sevkiyat programının beklenmedik başarısı, Ukraynalı çiftçileri ve tahıl ithalatçısı ülkeleri rahatlattı. Yen koridor, ihracattaki toparlanma Ukrayna ekonomisinin istikrar kazanmasına yardımcı oldu, Rusya'nın Şubat 2022'deki işgalinin ardından rekor seviyelere ulaşan küresel gıda fiyatlarını daha da dizginledi.
Kiev, aralık ayında Karadeniz limanlarından çoğu tahıl olmak üzere yaklaşık 4,8 milyon ton tarım ürünü sevk ederek, BM destekli önceki koridor döneminde elde edilen ihracat hacmini ilk kez aştı. Moskova geçen temmuz ayında kendi ihracatını korumaya yönelik taahhütlerin yerine getirilmediğini söyleyerek bu anlaşmadan ayrılmıştı. Rusya'nın işgalinden önce Ukrayna Karadeniz üzerinden ayda yaklaşık 6 milyon ton tarımsal ürün ihraç ediyordu.
Ukraynalı yetkililer, Kiev'in Odesa'dan Romanya ve Bulgaristan sularına kadar Karadeniz kıyısını takip eden bir rota oluşturmasını, insansız hava araçlarının Rus donanma gemilerine karşı etkili bir şekilde kullanılmasına ve Tuna deltası yakınlarındaki bir adanın yeniden ele geçirilmesine bağlıyor.
Ukrayna şimdi ise Odesa bölgesindeki üç limana ulaşım sağlayan Karadeniz koridorunun güvenliğini, BM Uluslararası Denizcilik Örgütü'nün (IMO) onayını alarak güçlendirmeyi hedefliyor. Uzmanlar bu durumda Karadeniz üzerinden Ukrayna tahıl ihracatının daha da artabileceğini ifade ediyor. Londra merkezli danışmanlık şirketi Argus, Ukrayna'nın mısır ihracatının 2023/24 sezonun 24 milyon tona ulaşarak, Amerikan Tarım Bakanlığı'nın öngördüğü 21 milyonun çok üzerinde bir potansiyele sahip olduğunu belirtiyor.
KIZIL DENİZ KRİZİNİN MUHTEMEL ETKİLERİ
Ancak Yemenli Husilerin Kızıldeniz'deki gemilere yönelik saldırıları Avrupa ile Asya arasındaki ticareti sekteye uğratırken, Ukrayna tahıl ihracatını da olumsuz etkileme potansiyeline sahip. Ukrayna'nın deniz yoluyla yaptığı tahıl ihracatının, Kızıldeniz krizi nedeniyle aralık ayına kıyasla %20 civarında düşebileceği aktarılıyor. Karadeniz koridoru üzerinden yaptığı ihracatın neredeyse üçte birini Çin'e gönderen Ukrayna için Kızıldeniz geçişi büyük önem taşıyor.
Uluslararası Hububat Konseyi kıdemli ekonomisti Alexander Karavaytsev, Ukrayna'nın yeni ihracat programı kapsamında Rusya'nın işgalinden bu yana ilk kez Pakistan'a da tahıl tedarik ettiğini hatırlatırken, “Kızıldeniz'deki durumun Ukrayna'dan uzun mesafeli sevkiyatları engellemesi muhtemel.” yorumunda bulundu.
Yine de Ukrayna'nın Karadeniz ihracatı, BM destekli koridor çöktüğünde çok az kişinin beklediği seviyede kalmaya devam ediyor. Londra'daki sigorta şirketlerinin desteği gemi sahiplerini bu rotayı kullanmaya teşvik ederken, artan sevkiyat trafiği maliyetleri düşürdü ve ihracatçıların birden fazla küçük üreticinin sattığı malları toplu halde taşıdıkları daha büyük gemilerin tercih edilmesini sağladı. Ukraynalı üreticiler deniz yolunu, hem Avrupa Birliği üzerinden geçen geçici rotalara hem de Rusya ile uzun süren kargo denetimlerinin gemi ücretlerini artırdığı BM destekli koridora kıyasla bir gelişme olarak memnuniyetle karşılıyor.
Ukrayna Altyapı Bakan Yardımcısı Yuriy Vaskov, Reuters'a verdiği demeçte, Tuna üzerinden transit taşımacılığı sürdürürken daha doğudaki Mykolaiv limanını yeniden açmak istediklerini açıkladı. Vaskov, Ukrayna'nın aralık ayında 7 milyon ton olan Karadeniz ve Tuna limanlarından metalürjik ürünler de dahil olmak üzere toplam kargo sevkiyatını ayda 8 milyon tona çıkarma potansiyeli gördüğünü söyledi. Ancak Rusya'nın aralıklı olarak limanlara saldırması ve Karadeniz'in mayınlarla dolu olması nedeniyle Ukrayna ihracatının güvenliği kırılganlığını koruyor.
Fakat Rusya'nın savaşta taraf tutmayan ülkelere hizmet veren bir gıda tedarik rotasını hedef alması pek muhtemel görülmüyor ve rekabetçi Ukrayna fiyatlarının cezbettiği alıcılarla deniz koridorunun küresel tahıl ticaretinde önemli bir rol oynamaya devam etmesi bekleniyor.