Kuru fasulye ve nohudun ardından dünyada en fazla üretilen bakliyat çeşidi bezelyedir. 2014 verilerine göre dünya bezelye üretiminde en büyük pay 4,4 milyon tonla Amerika kıtasına ait. Aynı yıl Amerika’yı 3,3 milyon tonla Avrupa, 2,3 milyon tonla Asya, 662 bin tonla Afrika takip etmektedir. 2014 verilerine göre dünya mercimek üretiminde ise en büyük pay 2,16 milyon tonla Amerika kıtasına ait. Aynı yıl Amerika’yı 2,13 milyon tonla Asya, 240 bin tonla Okyanusya, 180 bin tonla Afrika ile 104 bin tonla Avrupa takip etmektedir.

Bakliyat ürünlerinin beslenme ve vücut sağlığı açısından taşıdığı besleyici değer, özellikle son zamanlarda dünyanın birçok ülkesindeki sağlık ve gıda ile ilgili beslenme uzmanları tarafından çok daha yoğun bir şekilde vurgulanıyor. Aynı şekilde tarım uzmanları da, bakliyatın toprak sağlığı açısından değerini öne çıkarıyor. Bütün bunlara rağmen dünya bakliyat üretimi, taleple kıyaslandığında yeterli düzeyde değil. Halihazırda dünya, bakliyat üretiminin arttırılması için önemli bir çaba içerisinde. DÜNYA BEZELYE & MERCİMEK ÜRETİMİ VE BAŞLICA ÜRETİCİ ÜLKELER Bilindiği üzere tahıl ürünlerinde, herkesin rahatlıkla ulaşabileceği üretime dair veriler hızlı bir şekilde güncellenmektedir. Hatta içerisinde yer aldığımızın sezonun güncel verilerinin yanı sıra bir sonraki sezona dair de tahminler yayınlanmaktadır. Ancak bakliyat ürünlerinin üretimi için bu henüz söz konusu değildir. Bugün itibariyle dünya bakliyat üretimine dair en güncel veriler, Birleşmiş Milletler Tarım ve Gıda Örgütü (FAO) tarafından açıklanmaktadır ve bu veriler de en son 2014 yılını kapsamaktadır. FAO verilerine göre; genel hatlarıyla, dünya üzerinde en çok üretilen bakliyat kuru fasulyedir. Kuru fasulye ve nohudun ardından dünyada en fazla üretilen bakliyat çeşidi bezelyedir. 2011 yılında dünya bezelye üretimi 10,4 milyon ton iken 2012 yılında 10,6 milyon tona yükselmiştir. Dünya bezelye üretimi 2013 ve 2014 yıllarında ise 11,1-11,2 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2014 verilerine göre dünya bezelye üretiminde en büyük pay 4,4 milyon tonla Amerika kıtasına ait. Aynı yıl Amerika’yı 3,3 milyon tonla Avrupa, 2,3 milyon tonla Asya, 662 bin tonla Afrika ile 361 tonla Okyanusya takip etmektedir.

2011 ve 2012 yıllarında 4,4 milyon ton olarak gerçekleşen dünya mercimek üretimi ise 2013 yılında 5 milyon tona yükselmiştir. 2014 yılında ise 4,8 milyon tona gerilemiştir. 2014 verilerine göre dünya mercimek üretiminde ise en büyük pay 2,16 milyon tonla Amerika kıtasına ait. Aynı yıl Amerika’yı 2,13 milyon tonla Asya, 240 bin tonla Okyanusya, 180 bin tonla Afrika ile 104 bin tonla Avrupa takip etmektedir.

Ülkeler, bakliyat üretiminde bir ya da iki ürüne odaklanmışlardır. 2014 verileri bazında ülkelerin bezelye üretimine bakıldığında, Kanada’nın dünya üretiminde ilk sırada olduğu görülmektedir. 2012 yılında 3,3 milyon ton bezelye üreten Kanada, 2013 yılında üretimini 3,9 milyon tona çıkarmıştır. 2014 yılında ise Kanada’nın bezelye üretimi 3,4 milyon tona gerilemiştir. İkinci sırada yer alan Rusya ise 2012 yılında 1,6 milyon ton bezelye üretmiştir. 2013 yılında bezelye üretimini 1,3 milyona düşüren Rusya, 2014 yılında ise tekrar 1,5 milyona yükseltmiştir. Rusya’nın ardından üçüncü sırada yer alan ABD’nin ise 2012 yılında ürettiği bezelye miktarı 499 bin tondur. 2013 yılında 708 bin tona yükselen ABD’nin bezelye üretimi 2014 yılında ise 778 bin tona kadar çıkmıştır. 2014 yılı verilerine göre, ABD’nin ardından 538 bin tonla Fransa ve 342 bin tonla Avustralya gelmektedir.

2014 verileri bazında ülkelerin mercimek üretimine bakıldığında, yine Kanada’nın dünya üretiminde ilk sırada olduğu görülmektedir. 2012 yılında 1,5 milyon ton mercimek üreten Kanada, 2013 yılında üretimini 2,1 milyon tona çıkarmıştır. 2014 yılında ise Kanada’nın bezelye üretimi 1,9 milyon tona gerilemiştir. İkinci sırada yer alan Hindistan ise 2012 yılında 1 milyon ton mercimek üretmiştir. 2013 yılında mercimek üretimini 1,1 milyona çıkaran Hindistan, 2014 yılında aynı miktarda üretim gerçekleştirmiştir. Hindistan’ın ardından üçüncü sırada yer alan Türkiye’nin ise 2012 yılında ürettiği mercimek miktarı 438 bin tondur. 2013 yılında mercimek üretimini 417 bin tona düşüren Türkiye, 2014 yılında da üretimini 345 bin tona kadar düşürmüştür. 2014 yılı verilerine göre, Türkiye’yi sırasıyla 238 bin tonla Avustralya, 226 bin tonla Nepal, 157 bin tonla Bangladeş, 156 bin tonla ABD, 137 bin tonla Etiyopya, 125 bin tonla Çin ve 84 bin tonla İran takip etmektedir. DÜNYA BEZELYE & MERCİMEK TİCARETİ Dünya genelinde üretilen bakliyatın yaklaşık yüzde 84’ü ülkelerin iç talebini karşılamaya yöneliktir. Geriye kalan yüzde 16’lık kısım ise dünya ticaretine dâhil olmaktadır. FAO’nun dünya bezelye ticaretine yönelik 2013 verilerine göre, bezelye ihracatı 4,6 milyon tondur. Dünya mercimek ihracatı ise 2,6 milyon ton olarak gerçekleşmiştir.

Bakliyatta, miktar bakımından en çok ihraç edilen ürün bezelyedir. 2013 yılında dünya genelinde 4,6 milyon ton bezelye ihracatı gerçekleştirilmiştir. Bu ihracat miktarının değer karşılığı ise 2,1 milyon dolardır. Bezelyeden sonra en çok ihraç edilen ürün ise kuru fasulyedir. Kuru fasulyenin ardından 2,6 milyon ton ile mercimek ve 1,6 milyon ton ile nohut, dünya ihracat sıralamasında 3. ve 4. sıralarda yer almaktadır.

2010 yılında 4,4 milyon ton bezelye ihraç edilirken 2011 yılında bu rakam 4,8 milyon tona yükselmiştir. 2013 yılında ihraç edilen bezelye miktarı 4,6 milyon ton ve bunun değer karşılığı ise 2,1 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. Mercimek ise dünya bakliyat ihracatı sıralamasında 3’üncü sırada yer almaktadır. 2010 yılında 1,9 milyon ton olan dünya mercimek ihracatı 2011 yılında da aynı miktarda gerçekleşmiştir. 2013 yılında ise 2,6 milyon tona yükselen mercimek ihracatının değer karşılığı ise 1,7 milyar dolar olmuştur.

Dünya bakliyat ithalatında ise 2010 yılında 3,8 milyon ton olan bezelye ithalatı 2011 yılında 4,3 milyon tona yükselmiştir. 2012 yılında 4 milyon tona düşen bezelye ithalatı 2014 yılında 4,3 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Bunun değer karşılığı ise 2,2 milyar dolardır. Mercimek ithalatı ise 2010 yılında 1,8 milyon ton, 2011 yılında ise 1,9 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında da 1,9 milyon ton olan mercimek ithalatı 2013 yılında 2,5 milyon tona yükselmiştir. Değer karşılığı ise 1,8 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.

TÜRKİYE’DE BEZELYE & MERCİMEK ÜRETİMİ Türkiye’de kuru bakliyatın ekim alanının son 10 yıl içerisinde önemli oranda azalma göstermesine bağlı olarak kuru bakliyat üretimi de son 12 yılda ciddi oranda azalma göstermiştir. Toplam bakliyat üretimi de son 10 yılda yaklaşık 400 bin ton düşmüştür. Buna göre; 2006 yılında 1,4 milyon ton olan toplam bakliyat üretimi, 2015 yılında 1 milyon tona kadar gerilemiştir.

Bakliyat ürünleri arasında en yüksek üretim miktarının nohutta olduğu görülmektedir. Nohuttan sonraki en yüksek üretim miktarı mercimeğe aittir. 2013 yılında toplam mercimek üretimi 417 bin ton olan Türkiye, mercimek üretimini 2014 yılında 345 bin tona düşürmüştür. 2015 yılında ise bir miktar artan mercimek üretimi 360 bin ton olarak gerçekleşmiştir. 2016 yılında ise Türkiye’nin 365 bin ton kırmızı mercimek ürettiği tahmin edilmektedir. Türkiye’nin bezelye üretimi oldukça düşük miktarlardadır. 2013 yılında 3 ton bezelye üreten Türkiye, sırasıyla 2014 yılında 2 ton, 2015 yılında 3 ton bezelye üretmektedir. 2016 yılında Türkiye’nin bezelye üretiminin 2 tona düştüğü tahmin edilmektedir.

TÜRKİYE BEZELYE & MERCİMEK TİCARETİ Baklagillerin ekili olduğu tarım alanlarının azalması ve buna bağlı olarak da üretim miktarının düşmesi Türkiye’nin kuru bakliyat ithalatında da artışa neden olmaktadır. 2012 yılında 272 bin ton olan toplam bakliyat ithalatı, 2013 yılında 335 bin tona, 2014 yılında 433 bin tona, 2015 yılında ise 470 bin tona yükselmiştir.

Bakliyat grubunda en çok ithal edilen ürün mercimektir. 2013 yılında 199 bin ton mercimek ithalatı yapılmıştır. Bu miktar 2014 yılında 303 bin tona, 2015 yılında ise 313 bin tona ve 2016 yılında ise 337 bin tona yükselmiştir. TÜİK verilerine göre, 2015 yılında mercimekten sonra en çok ithal edilen bakliyat bezelyedir. 2013 yılında 43 bin ton, 2014 yılında 33 bin ton ton olarak gerçekleşen bezelye ithalatı, 2015 yılında ciddi oranda artmış ve 82 bin tona ulaşmıştır. Ancak 2016 yılında ise 60 bin ton bezelye ithal edilmiştir. ABD Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi’nin (USDA FAS) 2016 yılında yayınlanan “Turkish Pulses Market Overview” isimli raporuna göre, Türkiye’nin mercimek ithal ettiği ülkelerin başında Kanada bulunmaktadır. Türkiye ithal ettiği mercimeği Irak, Sudan, Mısır ve Suudi Arabistan gibi Orta Asya ve Afrika ülkelerine ihraç etmektedir.

Mercimek, 2015 yılında ithalatta olduğu gibi ihracatta da en yüksek paya sahiptir. 2013 yılında 178 bin ton olan mercimek ihracatı 2014 yılında 183 bin tona yükselmiştir. 2015 yılında 219 bin tona yükselen mercimek ihracatı yükselme eğilimini devam ettirerek 2016 yılında ise 243 bin tona yükselmiştir.

2015 yılında en çok ihraç edilen ikinci bakliyat ürünü ise bezelyedir. Bezelye ihracatı, 2013 yılında ortalama 31 bin ton olarak gerçekleşmiş, 2014 yılında artış göstererek 24 bin tona gerilemiştir. 2015 yılında ise 62 bin tona yükselen bezelye ihracatı 2016 yılında 46 bin tona gerilemiştir.