Vietnam’da değirmencilik sektörü, öncelikle üretimin en yüksek olduğu pirinçte yoğunlaşmaktadır. Ancak son yıllarda ekonomik gelişmeyle birlikte değişen tüketim alışkanlıkları, buğday değirmenciliği pazarının da gelişmesine ön ayak olmuştur. 1990’lı yılların başında ülkenin un ve unlu mamuller sektörü için ağırlıklı olarak un ithal ediliyordu. Ancak sonraki yıllarda buğday değirmenleriyle ilgili yatırımların artması ve kapasitenin yükselmesiyle birlikte un ithalatı de yerini buğday ithalatına bırakmaya başladı.

Dünyanın en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri olan Vietnam, her yıl yaklaşık yüzde 7-8 civarında büyüme kaydetmekte ve ekonomik büyümeyle birlikte pek çok sektör için pazar potansiyeli açısından da gelişmektedir. Ülkede tarım için yeterli arazi olmamasına rağmen var olan arazilerdeki verim, özellikle pirinç üretiminde ülkeye önemli bir üstünlük sağlamaktadır. Ülkenin ihracat ettiği tüm ürünler listesinde, pirinç en önemli 4 üründen biridir ve ülke, ihracat ettiği pirinç miktarıyla dünyanın en büyük 5 pirinç ihracatçısı arasında yer almaktadır.

Pirincin yanı sıra buğday da ülkede son yıllarda önem kazanmaya başlayan bir üründür. Buğday üretiminin hiç olmadığı Vietnam’da, her yıl ortalama 2 milyon ton buğday tüketilmektedir. Bu tüketim miktarı, bölge ülkeriyle kıyaslandığını oldukça düşük kalsa da gelecek dönemlerde artmaya devam edecektir. Üretim olmadığı için buğday ihtiyacının tamamını ithal eden Vietnam’da, buğday değirmenciliği sektörü de özellikle son 10 yıl içerisinde önemli bir gelişme kaydetmiştir. 1990’lı yılların başlarında buğday unu ithalatının öncelikli olduğu ülkede, değirmencilik sektöründeki bu gelişmeyle birlikte buğday ithalatı ön plana çıkmıştır.

VİETNAM’DA EKONOMİ Dünyada en yüksek büyüme oranına sahip ülkelerden biri olan Vietnam, özellikle savaş sonrasında, ekonomide ve uluslararası sisteme entegrasyonda önemli aşamalar kaydetmiştir. 1986 yılında Komünist Parti’nin 6. kongresinde kabul edilen ekonomik değişim politikası ile özel sektörün desteklenmesi kararı alınmış ve bu yönde politikalar geliştirilmiştir.

Vietnam ekonomisinde sanayinin reel GSYİH içinde payı 2010 yılında % 41,1’dir. Sanayinin en büyük sektör konumunda olduğu Vietnam’da, petrol, madencilik, inşaat ve tekstil en önemli sanayi sektörlerindendir. Tarım sektörünün GSYİH içindeki payı ise aynı dönemde %20,6 oranındadır.

Vietnam’ın en önemli ihraç malları arasında kahve, pirinç ve biber gibi tarımsal ürünler bulunmaktadır. Tarım sektörünün GSYİH içindeki payı oldukça düşük olmasına rağmen toplam işgücünün %54’ü tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörlerinde çalışmaktadır. İşgücü açısından bakıldığında Vietnam bir tarım toplumu özelliği taşımaktadır.

Vietnam’ın 2001 yılında ASEAN Serbest Ticaret Anlaşması’na katılması ve 2007 yılında DTÖ üyesi olması, ülkenin ekonomik ve ticari rejiminde önemli değişikliklere neden olmuştur. DTÖ üyeliği, Vietnam’ın dış ticaret sisteminin daha liberalleşmesine, dış pazarlara giriş imkânlarının kolaylaşmasına neden olmuştur.

Vietnam’da devlet, GSYİH’de %37 oranında büyüklüğe sahip kamu iktisadi teşekkülleri aracılığıyla ekonomide önemli rol oynamaktadır. Kamu; enerji, telekomünikasyon, havacılık ve bankacılık gibi önemli ve hassas sektörlerde çoğunluk hisselere sahip olmayı sürdürmektedir. Vietnam’ın en önemli sıkıntısı ise her yıl işgücüne katılan 1,5 milyon kişiye iş yaratmaktır.

Global finans krizi sonrasında Vietnam ekonomisi, 2010 yılında %6,8 oranında büyüyerek bölgesindeki en yüksek büyüme oranına sahip ülkelerden biri olmuştur. 2009 yılında, 2008 yılındaki % 6,18 oranındaki büyümeye kıyasla bir düşüş meydana gelmişse de, hükümetin 2009 yılı için tahmin ettiği %5’lik hedef aşılmıştır.

Son yıllarda ise ekonomik büyüme ortalama %7-8 civarındadır. Bu oran sanayi üretiminde %14-15’dir.

VİETNAM TARIM SEKTÖRÜ Vietnam, yaklaşık 88 milyonluk nüfusu ve kişi başına düşen ekilebilir arazi oranının Asya ülkeleri ortalamasının bile altında olması nedeniyle, tarımsal ürünler ve kaynaklar bakımından önemli yetersizlikler ile karşı karşıya bulunmaktadır. Tarım sektöründeki kısıtlı imkânlara rağmen, ülke mevcut tarım arazilerini ve tarımsal kaynakları çok etkin kullanarak bazı tarım ürünlerinde önemli bir üretici ve ihracatçı haline gelmiştir. Nitekim tarım sektörü, 2003-2009 yılları arasında GSYİH’nın sadece % 21’ini teşkil etmekle birlikte ülkenin ihracatı içinde çok önemli bir yere sahiptir. Vietnam, bazı tarım ürünlerinde ithal ikameci politikalar uygulamaya devam etmektedir.

Vietnam’ın tarıma elverişli arazisi oldukça az (0,08 hektar/kişi) olmasına rağmen bu araziler son derece verimlidir. Bu verimli araziler sayesinde Vietnam dünyanın en çok pirinç üreten ve ihraç eden ülkelerinden biri konumundadır. Bunun yanında, kahve, kauçuk, pamuk, çay, karabiber, soya fasulyesi, şeker kamışı, fıstık, muz Vietnam’ın ürettiği diğer başlıca tarım ürünleridir. Uzun bir sahil şeridine sahip olması nedeniyle, ülkede kıyı balıkçılığı da oldukça gelişmiştir.

Ülkenin 2009 yılı tahıl üretimi tahmini 43,3 milyon ton civarında olup, üretim bir önceki yıla göre 24,4 bin ton artış göstermiştir. 2009 yılı pirinç üretimi 38,9 milyon ton olarak gerçekleşmiş ve bir önceki yıla göre 165.700 bin ton artış göstermiştir. 2009 yılı mısır üretimi ise 4,4 milyon ton olarak gerçekleşmiş ve bir önceki yıla göre üretim 141,3 bin ton azalmıştır. 2009 yılı çay üretimi ortalama 798.800 ton, kauçuk üretimi 723.700 ton, biber üretimi 105.600 ton olarak gerçekleşmiştir. Bir önceki yıla göre çay üretiminde %7, kauçuk üretiminde %9,7, biber üretiminde %7,2 oranında artış olmuştur. Bu ürünlerin üretim miktarlarındaki artışın yanı sıra ekim alanlarında da artış olmuştur.

2009 yılında çay ekim alanı 128.100 Ha, kahve ekim alanı 537,000 Ha, kauçuk ekim alanı 674.200 Ha, biber ekim alanı 50.500 Ha olup, ekim alanlarında bir önceki yıla göre (2008) sırasıyla çayda 2.600 Ha, kahvede 6.100 ha, kauçukta 42,800 Ha, biberde 600 Ha artış olmuştur.

Vietnam hayvancılık sektörü de son yıllarda gelişmeye devam etmektedir. Ülkedeki çiftlik sayısı 2009 yılında bir önceki yıla göre %18,5 oranında artmıştır. Hayvancılık üzerine 2009 yılı sonunda yapılan bir araştırmaya göre, ülkede 27,7 milyon domuz, 280,2 milyon kümes hayvanı, 2,9 milyon bufalo, 6,1 milyon sığır bulunmaktadır.

HUBUBAT ÜRETİMİ VE TÜKETİMİ Yukarıda da değindiğimiz gibi Vietnam, tarımsal üretim için gerekli araziye sahip olmamakla birlikte mevcut arazilerin verimli olması nedeniyle dünyanın en çok pirinç üreten ilk 5 ülkesinden biridir.

Amerikan Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi’nin (USDA) verilerine göre; ülke her yıl ortalama 20 milyon ton civarında pirinç üretimi gerçekleştirmektedir. USDA’nin Vietnam’da pirinç üretimiyle ilgili son 10 yıllık verileri incelendiğinde; 2003 yılında 18 milyon ton olan pirinç üretiminin, sonraki yıllarda istikrarlı bir şekilde artış gösterdiği ve 2011 yılında 20,4 milyon tona ulaştığı görülmektedir. 2012 yılında 20,2 milyon ton civarında gerçekleştiği tahmin edilen üretimin, 2013 yılında da 21,1 milyon ton civarında gerçekleşeceği öngörülmektedir.

Vietnam, pirinç üretiminin yüzde 50’sine yakını kendi iç tüketimi için değerlendirmektedir. USDA verilerine göre; 2003 yılında 9,4 milyon ton olan Vietnam’ın pirinç tüketimi 2011 yılında 10,4 milyon tona ulaşmıştır. 2012 yılında 10,6 milyon ton olduğu tahmin edilen tüketimin, 2013 yılında da 10,7 milyon ton olacağı öngörülmektedir.

Uluslararası Tahıl Konseyi’nin (IGC) Vietnam’ın pirinç üretimiyle ilgili tahminleri, USDA’nin tahminlerinden biraz daha yüksek. IGC’nin verilerine göre; 2011/12 sezonunda 26,9 milyon ton olan ülkenin pirinç üretimi, 2012/13 sezonunda 27,2 milyon ton civarında gerçekleşecek. IGC’nin 2013/14 sezonu pirinç üretimiyle ilgili projeksiyonu ise 27,6 milyon ton.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) verilerinin ise hem USDA hem de IGC verilerinden daha yüksek olduğu görülmektedir. FAO verilerine göre; 2003 yılında 26 milyon ton civarında pirinç üretimi gerçekleştiren Vietnam, 2012 yılında bu üretim miktarını 33,9 milyon tona yükseltmiştir. Ülkenin çeltik bazında pirinç üretiminin 2012 yılında 43,6 milyon ton olduğunu tahmin eden FAO, 2013 sezonu için de 43,5 milyon tonluk bir üretim öngörüyor.

Ülkelerin tarımsal üretimiyle ilgili veriler açıklayan ve öngörülerde bulunan bu 3 kurumun 2011/12 sezonu verilerinin ortalaması üzerinden hareket edersek, Vietnam pirinç üretiminin yaklaşık 26 milyon ton civarında olduğunu düşünebiliriz. Bu üretim rakamı da IGC verileriyle uyum göstermektedir.

Buğday, Vietnam’da üretimi gerçekleştirilmeyen bir tarımsal ürün ancak tüketimi son yıllarda artış göstermektedir. USDA verilerine göre; ülkenin buğday tüketimi son yıllarda 2 milyon ton seviyelerine kadar ulaşmıştır. Bu verilere göre; 2003 yılında 950 bin ton olan Vietnam’ın buğday tüketimi, 2011 yılında 2,2 milyon tona ulaşmıştır. USDA, 2012 yılında 1,9 milyon ton civarında gerçekleştiğini tahmin ettiği Vietnam buğday tüketiminin 2013 yılında da bu seviyelerde gerçekleşeceğini öngörmektedir.

Vietnam’da mısır üretimi ise 4 milyon ton civarındadır. USDA verilerine göre; 2003 yılında 4,1 milyon ton olan Vietnam mısır üretimi, 2006-2007 yıllarında 3,8 milyon ton civarına gerilemiş ancak sonraki yıllarda yeniden artışa geçerek 2011 yılında yeniden 4,3 milyon tona ulaşmıştır. 2012 yılında ülkenin 4,6 milyon ton mısır üretimi gerçekleştirdiğini tahmin eden USDA, 2013 yılı için 4,8 milyon tonluk bir üretim öngörüyor. USDA verilerine göre; ülke mısır üretiminin tamamını kendi iç tüketiminde değerlendiriyor. 2011 yılında 4,6 milyon ton olarak açıklanan mısır tüketiminin, 2012 yılında 4,9 milyon ton civarın gerçekleştiği tahmin ediliyor. 2013 mısır tüketimi öngörüsü ise 5,3 milyon ton.

Vietnam’ın mısır üretim miktarıyla ilgili FAO verilerinin de USDA verileriyle hemen örtüştüğü görülmektedir. FAO verilerine göre; 2010 yılında 4,6 milyon ton olan ülkenin mısır üretimi, 2011-12 yıllarında 4,8 milyon ton civarında gerçekleşti. FAO’nun 2013 yılındaki mısır üretimiyle ilgili öngörüsü ise 5,1 milyon ton.

DEĞİRMENCİLİK VE TAHIL İŞLEME SEKTÖRÜ Vietnam’da değirmencilik sektörü, öncelikle üretimin en yüksek olduğu pirinçte yoğunlaşmaktadır. Ancak son yıllarda ekonomik gelişmeyle birlikte değişen tüketim alışkanlıkları, buğday değirmenciliği pazarının da gelişmesine ön ayak olmuştur. 1990’lı yılların başında ülkenin un ve unlu mamuller sektörü için ağırlıklı olarak un ithal ediliyordu. Ancak sonraki yıllarda buğday değirmenleriyle ilgili yatırımların artması ve kapasitenin yükselmesiyle birlikte un ithalatı de yerini buğday ithalatına bırakmaya başladı.

Şuan ülkede 30’un üstünde un değirmeni bulunduğu, bu değirmenlerden 14-15’inin piyasanın yüzde 60-70’ine hakim olduğu ve mevcut işleme kapasitesinin 1,8 milyon ton civarında olduğu tahmin edilmektedir.

Vietnam’ın un tüketimi, bölgedeki diğer ülkelerle karşılaştırıldığında oldukça az görünmektedir. Ancak ekonominin hızla büyümesi ve kişisel gelirin artması, ülkede buğday üretimi olmamasına rağmen ekmek, vb. unlu mamullere yönelik tüketim kültürünün olması, ülkenin un talebinin zamanla daha da artacağına işaret etmektedir. Bu durum nedeniyle önümüzdeki dönemde ülkenim hem buğday unu hem de değirmen teknolojileri konusunda önemli bir pazar olabileceği düşünülmektedir.

Vietnam’ın 2008 yılı buğday ve buğday unu ithalatı toplamı 293 milyon dolardır. Vietnam’ın mevcut gümrük tarifesi buğdayda %5, buğday ununda ise %10’dur.

VİETNAM’DA DIŞ TİCARET Vietnam, 1997-1998 yıllarında ortaya çıkan bölgesel finansal krizi takiben Asya dışına açılma ve yeni ihraç pazarları bulma gayreti içine girmiş ve büyük ölçüde başarılı olmuştur. Ülkede dış ticaret sektörü nispeten büyük bir hacme sahiptir. Gerek ihracat gerekse ithalat, kriz dönemleri hariç, genel olarak büyük bir artış trendindedir. 2006 yılında yaklaşık 40 milyar dolar olan ihracatın 2012 yılında 107 milyar dolara ulaştığı; ithalatın da iki kattan fazla artarak, 109 milyar doları aştığı tahmin edilmektedir. 2011 yılında 193 milyar dolar olan toplam dış ticaret hacminin ise 2012’de 216 milyar doları aştığı tahmin edilmektedir.

Ülkede dış ticaret genel itibariyle ithalat lehine işlemektedir ancak dış ticaret açığı son 2006-12 yılları arasında ortalama 8 milyar dolardır. Vietnam’ın, ülkenin ekonomik ölçeğiyle kıyaslandığında, hatırı sayılır düzeyde ihracatı vardır ve ihraç ettiği ürünler, sanayi ürünlerinden tarımsal ürünlere kadar geniş bir yelpazeye yayılmaktadır. Ülkenin ihracatında ilk sırayı petrol yağları almaktadır. Petrol yağları dışında, ayakkabı, pirinç, kahve, balık ürünleri ve diğer mobilyalar, ihracatta ön sıralarda yer alan belli başlı ürünlerdir.

Ülkenin ürün bazında ihracatı incelendiğinde, ihraç edilen ürünlerin büyük bir bölümünün gelenekselleşmiş olduğu ve ihraç edilen ürün çeşidi bakımından ciddi dalgalanmalar olmadığı gözlemlenmektedir. Vietnam’dan 160 civarında ülkeye ihracat yapılmaktadır. Ülkenin ihracatındaki en önemli beş ülke ABD, Japonya, Çin, Almanya ve Avustralya’dır. Türkiye Vietnam’ın ihracatında ilk 30 ülke arasında yer almaktadır.

Vietnam’ın ithalatı ise son yıllarda ciddi bir yükseliş trendi içinde olup, ithalat son beş yılda iki kattan fazla artmıştır. Ülkenin ithal ettiği ürünler içinde ilk sırayı petrol yağları (ham yağlar hariç) almaktadır. İthalatta önde gelen diğer ürünler içinde demir-çelik ürünleri, telefon cihazları ve otomotiv ve oto yedek parça yer almaktadır. İhracatta olduğu gibi, ülkenin ithal ettiği ürünler çeşit olarak istikrarlı bir yapı sergilemektedir. Ülkenin ithalatında en önde gelen ülkeler ise Çin, Singapur, Tayvan, Japonya, Kore Cumhuriyeti ve Tayland’dır. Bu ülkelerden yapılan ithalat, toplam ithalatın yaklaşık % 70’ini oluşturmaktadır. Türkiye ithalat yapılan ülkeler içinde ilk kırk ülke içinde yer almaktadır.

DIŞ TİCARETTE HUBUBATIN YERİ Pirinç, Vietnam için son derece önemli bir ürün çünkü ülkenin ihraç ettiği tüm ürünler listesinde pirinç ilk 4 ürün arasında. Gerçekleştirdiği ihracat miktarıyla dünyanın en büyük 5 pirinç ihracatçısından biri olan Vietnam, USDA verilerine göre her yıl yaklaşık 9-10 milyon ton pirinç ihracatı gerçekleştiriyor. Ancak pirinç ihracatında yıllar arasında önemli dalgalanmalar söz konusu.

USDA verilerine göre; 2003 yılında 10,1 milyon ton olan Vietnam’ın pirinç ihracatı sonraki 2 yılda 7 milyon ton seviyesine gerilemiş, 2007-2010 yılları dışında hep 10 milyon tonun altında kalmıştır. 2011 yılında 6,9 milyon tona kadar gerileyen ülkenin pirinç ihracatının 2012 yılında 7 milyon ton civarında gerçekleştiği tahmin ediliyor. 2013 yılına dair öngörü ise 8 milyon ton.

FAO’nun Vietnam’ın pirinç ihracatına ilişkin 2003-2011 yılları arasındaki verileri ise USDA’dan daha düşüktür (2011 yılı hariç). FAO verilerine göre; 2009 yılında 5,9 milyon ton olan ülkenin pirinç ihracatı, 2010 yılında 6,8 milyon tona, 2011 yılında 7,1 milyon tona ulaşmıştır.

Özellikle 2011 yılına dair pirinç ihracatı verilerinde USDA, FAO ve IGC arasında çok ciddi veri farklılıkları bulunmuyor. 2011/12 sezonuna ilişkin pirinç ihracat rakamını 7,7 milyon ton olarak açıklayan IGC, 2012/13 sezonu için 7,4 milyon tonluk tahminde; 2013/14 sezonu için de 7,6 milyon tonluk öngörüde bulunuyor.

Vietnam’ın ithal ettiği en önemli tarım ürünü ise buğday. Ülkede buğday üretimi olmadığı için ihtiyaç duyulan buğdayın tamamı yurtdışından ithal ediliyor. Ülkenin buğday ithalatıyla ilgili veriler incelendiğinde FAO ve USDA verilerinin hemen hemen aynı olduğu görülmektedir. USDA verilerine göre; ülkenin buğday ithalatı son yıllarda 2 milyon ton seviyelerine kadar ulaşmıştır. Bu verilere göre; 2003 yılında 1,1 milyon ton olan Vietnam’ın buğday ithalatı, 2011 yılında 2,6 milyon tona ulaşmıştır. USDA, 2012 yılında 1,8 milyon ton civarında gerçekleştiğini tahmin ettiği Vietnam buğday ithalatının 2013 yılında da 2,1 milyon ton seviyelerinde gerçekleşeceğini öngörmektedir. FAO verilerine göre; ülke buğdayın yanı sıra her yıl 30 ile 50 bin ton arasında da buğday unu ithal etmektedir.

Ülkede diğer tahıl ürünlerinin ihracatı ve ithalatı çok daha sınırlı düzeyde kalmaktadır.