Bir tarım ülkesi olan Romanya, Avrupa tarımında da benzersiz ve önemli bir rol oynuyor. Verimli topraklara sahip olan ülkede iklim de tarım, hayvancılık ve bahçe tarımına uygun. 238 bin metrekarelik yüzölçümüyle Romanya, Avrupa Birliği’nde tarımsal potansiyel bakımından en çok vurgulanan ülkelerden biri. 15 milyon hektarlık tarım arazisinin 9 milyon tonu tarla bitkilerine ayrılan Romanya, AB’nin tarım arazilerinin üçte birine sahip. Ülke silo, tarım makineleri, sulama ekipmanı ve yem katkı maddeleri gibi tarımsal girdiler alanında faaliyet gösteren firmalar için önemli fırsatlar sunuyor.
Yaklaşık 21 milyonluk nüfusa sahip Romanya, Orta ve Doğu Avrupa’nın en büyük ülkelerinden biri. Zengin tarım arazileri ve kömür, petrol ve doğal gaz gibi çeşitli enerji kaynakları bahşedilmiş bir ülke olan Romanya, aynı zamanda çok çeşitli üretim faaliyetlerinden oluşan bir endüstri merkezi konumunda. Romanya’nın komünizmden geçiş süreci 1990 yılında başlasa da 40 yıl süren merkezi planlama sisteminin ekonomiyi neredeyse çökmenin eşiğine getirmiş olmasından dolayı bu geçiş süreci sancılı oldu. Makroekonomik göstergeler; malî ayarlama, kamu iktisadi teşekküllerinin daha iyi malî performans göstermesi ve özelleştirmeler sayesinde 2000’li yıllarda düzelmeye başladı.
2007 yılında Avrupa Birliği üyesi olan Romanya, büyük bir iç pazara ve tüm AB piyasasına ulaşmak için nispeten düşük maliyetli bir atlama taşı niteliğine sahip. Güneydoğu Avrupa’da bulunan ve Karadeniz’e kıyısı olan ülke; Türkiye, Balkanlar, Ortadoğu, Ukrayna ve Moldova’ya ihracat için mesafeyi kısaltıyor.
Harika bir potansiyele sahip olan Romanya pazarı, stratejik bir konuma ve elverişli bir iş ortamına sahip. 2016’da yüzde 4,8; geçtiğimiz yıl ise %6,9 büyüyen ülke, AB üyeleri arasında en hızlı büyüyen ekonomiye de sahip.
Öteden beri bir tarım ülkesi olan Romanya, Avrupa tarımında da benzersiz ve önemli bir rol oynuyor. Verimli topraklara sahip olan ülkede iklim de tarım, hayvancılık ve bahçe tarımına uygun. 238 bin metrekarelik yüzölçümüyle Romanya, Avrupa Birliği’nde tarımsal potansiyel bakımından en çok vurgulanan ülkelerden biri. 15 milyon hektarlık tarım arazisinin 9 milyon tonu tarla bitkilerine ayrılan Romanya, AB’nin tarım arazilerinin üçte birine sahip.
Romanya’da hem tarım hem de hayvancılık sektörü büyüme trendinde. En çok üretilen ürünler; buğday, mısır, arpa, şeker pancarı, ayçiçeği, patates ile domuz, kanatlı hayvan, süt, yün ve yumurta.
Tarımın Romanya GSYİH’sine katkısı %4 ila %6 arasında değişiyor. Zira, tarım üretimi hava şartlarına yüksek oranda bağımlı. Çalışan nüfusun yüzde 25’i tarım sektöründe ve Romanya bu anlamda AB içindeki en yüksek orana sahip.
Romanya’da tarım arazileri milyonlarca parsele bölünmüş olduğundan yoğunlaştırılmış tarımın yapılması mümkün olmuyor. 360 bin ayrı tarlanın bulunduğu Romanya, bu sayı bakımından da AB şampiyonu. Ancak tarla başına getiri bakımından 3303 Euro ile son sırada yer alıyor. Yani Romanya’da tarım hâlâ geçimlik ya da yarı-geçimlik olarak yapılmakta, küçük çiftlikler üretim zincirine dikey ya da yatay olarak entegre edilememekte. Tüm bu sebeplerle Romanya, tarım sektöründeki bu mütevazı performansıyla diğer AB ülkeleriyle şu an rekabet edebilir seviyede değil. 250 dönümün üzerindeki tarlalar, Romanya’daki tarım alanlarının çok küçük bir kısmını oluşturuyor. Bunlara rağmen, ticari amaçlı tarımsal faaliyetlerde verimliliğe yatırım yapılması söz konusu.
Romanya’da tarım, ülkenin ekonomik performansına önemli bir katkı sağlıyor. Tarım ürünleri dünya geneline ihraç ediliyor. 2016 yılında temel ihraç kalemleri arasında başta buğday ve mısır olmak üzere; ayçiçeği tohumu ve yağı, kolza, arpa, canlı koyun ve keçi, tavuk eti, canlı sığır yer aldı. 6,2 milyar Euro’luk tarım ürünleri ihracatı, Romanya’nın toplam dış satışlarının yüzde 9’unu oluşturdu. Romanya, tarım ihracatındaki artış bakımından AB genelinde birinci sırada yer alıyor.
Romanya, tahıl ve yağlı tohum üreticisi ve önde gelen ihracatçısı olarak AB ülkeleri arasındaki konumunu giderek güçlendiriyor. 2017’de, kış tahılı ekimi ve gelişimi dönemindeki elverişli hava şartları sayesinde üretim %12 arttı. Mısırdaki %40’lık üretim artışının da etkisiyle tahıl ihracatı %11 oranında artış gösterdi.
Romanya, tarım ürünleri alım satımını daha çok diğer AB üyeleriyle yapıyor. Romanya’ya ithal edilen tarım ürünlerinin %80’i diğer AB ülkelerinden alınıyor. Macaristan, Almanya, Polonya ve Bulgaristan en önemli ticaret ortakları. Romanya, tarım ürünü ihracatının %60 ila %70’i yine AB ülkelerine yapıyor. Önde gelen pazarlar ise İtalya, Bulgaristan, Hollanda ve Almanya.
SİLOCULAR İÇİN FIRSAT
Romanya’nın başlıca tarım ürünleri; mısır, buğday ve ayçiçeği. Bu ürünler 15 milyon dönümlük bir alana ekiliyor. Ülkenin verimli toprakları ve değişken topografyası; orman, otlak, mera, bağ ve bahçe olarak kullanılmaya da elverişli. Bu çeşitlilik; silolar, tarım makineleri, sulama ekipmanı, seracılık ve gübre ve yem katkı maddeleri gibi tarımsal girdiler alanında faaliyet gösteren firmalar için önemli fırsatlar anlamına geliyor.
Avrupa Birliği, çiftlikler dahil olmak üzere kırsal işletmelere; tarım makine ve ekipmanları ile imalat tesisleri ve diğer harcamalar için Romanya’ya her yıl milyonlarca Euro’luk hibe yapıyor. 2014-2020 dönemi için Romanya’da tarım ve kırsal kalkınma için aktarılması öngörülen yapısal fonların miktarı 24 milyar Euro.
BUĞDAYDA KARADENİZ KOMŞULARINA RAKİP
Romanya, konumu ve Avrupa ülkelerine göre nispeten büyük bir yüz ölçüme sahip olması sayesinde, tahıl ihracatında Karadeniz’deki komşularıyla rekabet edebilir seviyede. Köstence limanı, tarım ürünlerinin ihraç edilmesi için başlıca liman ve buradaki depolama kapasitesi sürekli olarak geliştiriliyor.
Romanya, geçtiğimiz yıl 28 AB ülkesi arasında beşinci büyük mısır üreticisi oldu. AB’de üretilen buğdayın yüzde 6,6’sı Romanya’da elde edildi. Mısırda yüzde 22 payla ikinci olan Romanya, ayçiçeğinde ise yüzde 28,1’le ilk sırada yer aldı.
2017’DE REKOR BUĞDAY ÜRETİMİ
Romanya, tahıl hasadında 27,1 milyon tonla 2017 yılında rekor kırdı ve önceki yıla göre yüzde 25’lik artış gösterdi. Buğday üretiminde de 10 milyon tonla tüm zamanların rekoru kırıldı. Romanya Ulusal İstatistik Enstitüsü’nün raporuna göre, buğday hasadındaki artış oranı yüzde 19’u buldu. Mısır üretimi de yüzde 33 artışla 14,3 milyon tona, arpa üretimi ise yüzde 5 artışla 1,9 milyon tona yükseldi.
Romanya’nın 2017/2018 döneminin ilk dokuz ayındaki buğday ihracatı ise yüzde 20 oranında düştü. Geçtiğimiz yılın aynı döneminde 6 milyon ton buğday ihraç eden Romanya, bu yıl ise 4,8 milyon tonda kaldı. Bu duruma; üretimdeki düşüşün yanı sıra Fas ve Türkiye gibi pazarlardan çekilmesi yol açtı. Daha önce buğdayı daha çok Ortadoğu coğrafyasına ihraç eden Romanya’nın yönünü bu yıl daha yüksek fiyat teklif eden Avrupa’daki alıcılara çevirmesi bekleniyor.
ABD Tarım Bakanlığı’nın (USDA) raporuna göre Romanya’nın tahıl ekim alanı 5,2 milyon ile 5,4 milyon hektar arasında değişiyor. Bu alanların yüzde 85’ine buğday ve mısır ekiliyor. Ülkede tahıl üretiminin 2018/19 döneminde, bir önceki döneme göre yüzde 8 azalacağı tahmin ediliyor. USDA, ihracatın ise yüzde 11 azalmasını öngörüyor.
KÖSTENCE: STRATEJİK TAHIL TERMİNALİ
Bir tahıl ihracatçısı olan Romanya, Karadeniz’den tahıl sevkiyatı için nakliye altyapısına büyük ölçüde bağımlı durumda. Köstence Limanı, sadece Romanya’nın değil, komşu Bulgaristan, Macaristan ve Sırbistan’ın tarım ürünleri ihracatı için ana dağıtım merkezi konumunda. Köstence’deki depolama kapasitesi şu anda 1-1,5 milyon ton civarında ve sürekli geliştiriliyor.
USDA’nın rakamlarına göre Romanya’nın buğday ihracatı 2017/18 döneminin ilk dokuz ayında yüzde 20 oranında azalarak 6 milyon tondan 4,8 milyon tona geriledi. Geçtiğimiz yıllarda, buğdayın yüzde 80’inin Avrupa Birliği dışına sevk eden Romanya, bu yıl ise yüzde 30’dan fazlasını AB ülkelerine sattı. İhracatın 2,5 katına çıktığı İspanya’ya 1 milyon ton buğday satıldı.
AB dışına yapılan satışlarda ise ilk sırayı ise 814 bin tonla Mısır aldı. Bu ülkeye yapılan buğday ihracatı, bir önceki yıla göre, Rusya ve Ukrayna’nın sıkı rekabeti sebebiyle yüzde 17 azaldı. Ürdün’e ise 656 bin ton buğday ihraç edildi. Libya ve Sudan da önemli pazarlar arasında ye aldı. Bu sezondaki buğday ihracatının ise bir önceki yıla göre yüzde 10 azalarak 6,1 milyon tona gerileyeceği tahmin ediliyor.
MISIR ÜRETİMİNDE DÜŞÜŞ
Romanya’da 2018/19 döneminde mısır ekim alanları azaldı. Buna, geçtiğimiz yılki kuraklığın mısır çiftçilerine zarar ettirmesi yol açtı. Neonikotionid türü tarım ilaçlarının AB’de yasaklanması sebebiyle Romanya Tarım Bakanlığı’na başvuran çiftçiler; mısır ve ayçiçeğinde istisna talebinde bulundu. Avrupa Birliği de daha önceki yıllara göre daha erken bir dönem olan ocak ayında bu ilaçların kullanılmasına izin verdi.
Mısır veriminin bu sezon, ekimin geç yapılması ve bahar aylarındaki elverişsiz hava şartlarının görülmesi sebebiyle yüzde 6 oranında azalması bekleniyor. Toplam mısır üretiminin, bir önceki döneme göre yüzde 10 azalarak 10,7 milyon tona gerileyeceği tahmin ediliyor. Bu arada mısır tüketiminin ise domuz, koyun ve sığır yetiştiriciliğindeki olumlu seyir sebebiyle artmaya devam etmesi bekleniyor.
2017/18 satış döneminin ilk yarısında mısır ihracatı, geçtiğimiz yılın yüksek rekoltesi sayesinde neredeyse yüzde 40 oranında arttı. Romanya mısırının yüzde 80’ini diğer AB ülkeleri satın aldı. İspanya, Portekiz, İtalya ve Yunanistan’a yapılan mısır ihracatı, bu ülkelerdeki üretimin olumsuz hava şartlarından dolayı düşük kalması sebebiyle neredeyse üç katına çıktı. AB dışındaki en önemli pazarlar arasında ise Türkiye, Lübnan ve Yeni Zelanda yer aldı.
Ülkede arpa ekim alanları da düşen kârlılık sebebiyle 2018/19 döneminde yaklaşık yüzde 10 oranında daraldı. Arpa üretiminin, geçtiğimiz yıla göre yüzde 14 oranında düşmesi bekleniyor. Ortalama verimi, geçtiğimiz yılla benzerlik gösteriyor olsa da ekim alanlarının düşmesi, üretimin azalmasına yol açacak. Romanya’da arpa daha çok bir ihraç ürünü. Üretilen arpanın dörtte birinden azı iç piyasada tüketiliyor.