Konumu ve Avrupa ülkeleri arasında nispeten geniş yüzölçümü sayesinde Romanya bir tahıl ihracatçısı olarak Karadeniz’deki komşularıyla rekabet eder hale geldi. Ülkenin tarım ürünleri sevkiyatındaki başlıca kapısı olan Köstence limanında depolama kapasitesi sürekli olarak artırılıyor. Bununla birlikte, 2020/21 döneminde buğday üretiminin bir önceki yıla göre yüzde 3,5 azalarak 8,3 milyon tona düşeceği tahmin ediliyor.
Romanya geleneksel olarak bir tarım ülkesi ve Avrupa tarımında benzersiz ve önemli bir rol oynuyor. Ülkenin topraklar verimli ve iklimi de tarım, hayvancılık ve sebze-meyve üretimi için müsait. Yüzölçümü 238 bin kilometrekare olan Romanya, Avrupa Birliği’nde tarımla ilgili profili en çok vurgulanan ülkeler arasında geliyor. 15 milyon hektarlık tarım arazisinin 9 milyon hektarı tarla bitkilerine ayrılıyor. Avrupa Birliği’ndeki toplam tarım arazilerinin üçte biri Romanya’ya ait.
Romanya’da hem tarım hem de hayvancılık gelişiyor. Ülkede yetiştirilen başlıca tarım ve hayvancılık ürünleri; buğday, mısır, arpa, şekerpancarı, ayçiçeği, patates, üzüm, domuz eti, süt, yün ve yumurta.
Romanya’da büyük ölçüde hava şartlarına bağlı olan tarım ve hayvancılığın milli gelire katkısı %4 ve %6 arasında değişiyor. Çalışan nüfusun %25’i bu sektörde istihdam ediliyor ve Romanya bu anlamda AB ortalamasının oldukça üzerinde.
Ülkede tarım arazilerinin milyonlarca hisseye bölünmüş olmasından dolayı yoğun tarım yapılamıyor. Romanya’da tarım hâlâ kıt kanaat geçim sağlayan bir iş ve küçük araziler de çiftçilerin üretim zincirine yatay ve dikey olarak katılımını engelliyor. Dolayısıyla Romanya’da tarım sektörü, gösterdiği mütevazı performanstan dolayı diğer AB ülkeleri ile rekabet edebilecek düzeyde değil. Ülkede 100 hektardan büyük çiftlik arazileri nadir olarak görülüyor. Bununla birlikte, ticari çiftliklerde verimliliği artırmak için yatırımlar yapılıyor.
Romanya’da tarım, milli ekonomiye önemli ölçüde katkı sağlıyor. Tarımın ülke ekonomisindeki payı, ihraç ürünlerinde de kendini gösteriyor. Örneğin 2016’da buğday ve mısır başta olmak üzere ayçekirdeği ve ayçiçeği yağı, kolza, arpa, canlı küçükbaş hayvanlar, tavuk eti ve canlı sığır ihracatından 6,2 milyar Euro, yani Romanya’nın toplam ihracat gelirlerinin %9’u oranında gelir elde edildi. Romanya, tarım ürünleri ihracatındaki artış bakımından Avrupa’da ilk sırada yer alıyor.
Romanya, Avrupa Birliği’nde tahıl ve yağlı tohum üretimi alanındaki pozisyonunu güçlendiriyor. Avrupa Birliği’ndeki ekili arazilerin toplamına oranladığımızda Romanya %9 düzeyinde. Fakat hasat edilen toplam üründe %5 oranını ancak yakalıyor. 2018’de olumu hava şartları sayesinde ülkenin toplam tahıl üretimi %6 oranında artmıştı.
Konumu ve Avrupa ülkeleri arasında nispeten geniş yüzölçümü sayesinde Romanya bir tahıl ihracatçısı olarak Karadeniz’deki komşularıyla rekabet eder hale geldi. Ülkenin tarım ürünleri sevkiyatındaki başlıca kapısı olan Köstence limanında depolama kapasitesi sürekli olarak artırılıyor.
Amerikan Tarım Bakanlığı’nın (USDA) 14 Mayıs’ta yayınladığı rapora göre Romanya’da 2020/21 döneminde tahıl üretiminin bir önceki yıla göre yüzde 2,6 azalacağı tahmin ediliyor. Kurak hava şartları, tahıl üretimini düşürecek. Doğu ve güney bölgelerinde topraktaki nem oranı hâlâ düşük ancak batı ve güneybatıda iyi durumda. Mayıs ayı başındaki yağmurlar, kış ürünlerinde kısmi bir iyileşme ve bahar ayında ekilen ürünler için de güçlü bir destek olabilir. Mısır üretiminin ise 2019/20 döneminde rekor seviyelere çıkması bekleniyor.
Romanya’da tahıl ekilen araziler, yağlı tohum ekim alanlarının büyüklüğüne bağlı olarak 5,3 ile 5,6 milyon hektar arasında değişiyor. Tahıl ekili arazilerin %85’ini buğday ve mısır kaplıyor. Ilıman geçen 2019/20 kışı buğday ve arpanın dormansi halinden her zamankinden daha önce çıkmasına yol açtı. Mart ayı ortasında ise mevsim normallerinin üzerindeki sıcaklıkların ardından aniden don olayı görüldü. Bahar ayı geldiğinde ise başta güney ve güneydoğu bölgelerinde olmak üzere, giderek artan kuraklık dolayısıyla bitkiler daha strese maruz kaldı. Bazı yerlerde, çiftçiler sulama sistemlerini mart ayından itibaren kullanmaya başladı. Batı ve güneybatı bölgelerinde ise yağış miktarı ve topraktaki nem oranı daha olumlu seyretti. Ilıman kış ve ardından kurak hava şartları, haşerat riskini de artırdı.
Sonbahardaki ekim ve hava şartları dikkate alındığında, Romanya’da 2020/21 dönemi için tahıl üretiminde, ekim alanlarının yüzde 2,2 oranında artmasına rağmen yüzde 2,6 azalma tahmin ediliyor. Sonuç olarak, toplam tahıl ihracatının da aynı dönem için yüzde 5,5 azalması bekleniyor. Bir önceki dönemde tahıl ihracatı yüzde 9,5 oranında artmıştı. Tahıl ve yağlı tohum stoklarının tükeneceğinden endişe eden Romanya hükümeti, nisan ayı ortasında aldığı kararla, bu ürünlerin AB dışındaki pazarlara ihraç edilmesini geçici olarak durdurmuştu.
USDA verilerine göre, 2020 yılının nisan ayı itibariyle Romanya’da toplam sulanabilir tarım alanları 1 milyon hektar civarında. Ancak aynı dönemde yalnızca 200 bin hektarlık alanda sulama yapılabildi. Tarımda sulama faaliyetleri için su masrafı hükümet tarafından karşılanıyor. Ancak krediler, sulama altyapısını geliştirilmesi, çiftçilerin sulama ekipmanı elde etmesi gibi konularda sorunlar devam ediyor.
Son yıllarda tahıl verimindeki olumlu seyirde, gübre gibi girdilere erişimin kolaylaştırılması etkili oldu. Romanya’da toplam gübre kullanımında çok büyük artış kaydedildi. Potasyuma dayalı gübre kullanımı son 10 yılda yüzde 230 artarken, fosfor ve azotlu gübreler için ise kullanım artış oranı yüzde 86 ve yüzde 62 oldu. Organik gübre kullanımı ise aynı dönem boyunca alan bakımından yüzde 37, miktar bakımından ise yüzde 7 arttı.
BUĞDAY ÜRETİMİNDE DÜŞÜŞ
Amerikan Tarım Bakanlığı tahminlerine göre, Romanya’da 2020/21 döneminde buğday ekili alanlar bir önceki yıla göre yüzde 5,2 artarak 2,2 milyon hektara yükseldi. Bu artışta, kolza ekim alanlarının azalması kısmen etkili oldu. Ülkenin en verimli güneybatı ve doğu bölgelerindeki kuraklıktan dolayı üretimin bu yıl düşeceği tahmin ediliyor. Diğer bölgelerdeki muhtemel üretim artışının bu açığı kapatması beklenmiyor. Ekilen arazi temelinde buğday veriminin önceki yıla göre yüzde 8 azalarak, son beş yılın en düşük düzeyine gerileyeceği öngörülüyor. Toplam buğday üretiminin ise 8,6 milyon tondan 8,3 milyon tona düşerek, yüzde 3,5 gerileyeceği tahmin ediliyor. Ancak bu rakamlar, hava şartlarına bağlı olarak güncellenebilir.
Romanya’ya buğday ithalatının yüzde 10 civarında artması, ihracatının ise aynı düzeylerde kalması bekleniyor. 2019/20 döneminin ilk yedi ayında Romanya buğdayının en büyük müşterisi Mısır oldu. Bu ülkeyi Ürdün, Güney Kore, Sudan ve Tayland takip etti. Romanya buğdayının yüzde 20’si ise başta İspanya ve İtalya olmak üzere AB ülkelerine sevk edildi.
MISIR HASADI 14 MİLYON TON OLACAK
Ülkede mısır ekili alanlar, geçtiğimiz yıl yüzde 8’lik hızlı artışın ardından, 2020/21 dönemi için aynı kalacak. Bazı çiftçilerin kışlık buğday ve/veya arpa ekilen alanlara mısır ekmesi durumunda söz konusu alanların hafif şekilde artabileceği belirtiliyor. Hükümetin, ayçiçeğinde neonikotinoid kullanılmasına bu yıl izin vermemesinden dolayı bazı çiftçiler bu ürün yerine de mısırı tercih edebilir.
Bu yılki mısır ekimi süreci tamamlandı. Mevcut hava şartları göz önünde bulundurulduğunda, geçtiğimiz yılki yağış miktarlarının bu yıl da gerçekleşmesi halinde, mısırda verimin hafif şekilde düşebileceği belirtiliyor. Mısır hasadının da önceki sezona göre az miktarda düşerek 14 milyon tona gerilemesi bekleniyor. İç tüketim miktarında ise önemli bir değişiklik beklenmiyor.
Romanya’da mısır ekim alanları 2019/20 döneminde, bir önceki sezona göre yüzde 10 oranında artmıştı. Özellikle kolza yetiştirmek için şartların elverişli olmaması, çiftçileri mısıra yöneltmişti. Bu dönemde toplam mısır üretiminin yüzde 2,14 oranında artarak 14,3 milyon tona ulaştığı tahmin ediliyor. Hasattaki artışla birlikte ihracatta da yüzde 22’lik bir artış söz konusu. 2020 yılı başındaki yüksek fiyatlar, ihracatı destekleyen bir faktör olarak öne çıktı. 2019/20 döneminin ilk dört ayında AB dışı pazarlara sevk edilen mısır miktarı ikiye katlanırken, AB ülkelerine yapılan sevkiyat da yüzde 20 oranında arttı.
Romanya mısırına AB ülkeleri dışından en çok talep Türkiye, Mısır, Güney Kore ve Lübnan’dan geliyor. AB ülkeleri arasında ise İspanya, İtalya ve Hollanda öne çıkıyor. Mısır ihracatının yarıya yakınının AB ülkelerine yapılması bekleniyor. Afrika domuz gribi nedeniyle mısırın iç piyasadaki tüketiminde ise bir miktar düşüş söz konusu.
ARPA
Romanya’da arpa daha çok bir ihraç ürünü olarak yetiştiriliyor. 2019 yılının sonbahar aylarında kuraklık nedeniyle kışlık buğday ekimi için şartlar çok da elverişli olmasa da kışlık kolza ile kıyaslandığında daha avantajlıydı. Bu yüzden arpa ekilen alanların bir miktar artmış olduğu düşünülüyor. Kurak hava şartlarının arpa üretiminde verimi yüzde 7 oranında azaltacağı tahmin ediliyor. Mevcut şartlar göz önünde bulundurulduğunda, toplam arpa üretiminin 2019/20 dönemine göre yüzde 3 oranında düşerek 1,55 milyon tona gerilemesi bekleniyor. İthalatın da aynı ölçüde azalması bekleniyor. Romanya, arpa ihracatının yüzde 85’ini AB dışı pazarlara yapıyor. Geçtiğimiz yıl arpa üretimi yüzde 3 oranında artmış ve ihracatta da artış görülmüştü. 2019/20 döneminin ilk yedi ayında ihracat yüzde 10,6 oranında arttı. Romanya arpasının en önemli müşterileri arasında Suudi Arabistan, Libya ve Türkiye yer alıyor. AB ülkeleri arasında ise İspanya ve Hollanda en önemli alıcılar.