“Değirmenciler, pirinç üreticileri, özel sektör paydaşları, hükümetler, bağışçılar ve sivil toplum kuruluşlarının bir araya gelerek dünya genelinde kötü beslenmeyle mücadele etmek ve bağışıklık sistemini güçlendirmek için birlikte çalışmaları hiç bu kadar önem kazanmamıştı. Zenginleştirilmiş pirinç büyük ölçekli kamu sağlığı ve beslenmesi stratejilerinden okul ve işyeri beslenme programlarına ve erişilebilir ticari ürünlere kadar dünya genelinde milyonlarca insanın bağışıklık sistemini desteklemek ve artan dünya nüfusunu sağlıklı tutmak adına insanların her gün tükettiği yiyeceklerde kullanılabilir.”

Yannick Foing Besin Geliştirme DSM

İyi bir bağışıklık sistemi, genel sağlığın korunması adına en önemli dayanaklardan biridir. Bunun önemi, COVID-19 salgını sırasında tüketiciler tarafından daha iyi anlaşıldı. Hatta, tüketicilerin en büyük öncelikleri arasına girdi. 24 ülkeden 18.000 tüketicinin katıldığı bir DSM anketine göre, dünya genelinde insanların %60’ı bağışıklık sistemleri ile ilgili endişelere sahip. İnsanların %40’ı ise epidemik hastalıklara karşı ne kadar dirençli oldukları konusunda endişeli. Pandemi ayrıca, gıda güvencesizliğini de artırma potansiyeline sahip. Dünya genelinde açlık (83 milyondan 132 milyon insana) yükselebilir. Kötü beslenme oranlarının artması, insanların ve özellikle de kadın ve çocuklar gibi hassas nüfus gruplarının zayıflamış bağışıklık sistemlerinden dolayı enfeksiyona daha açık olabileceği anlamına geliyor. Bağışıklık sisteminin bu kadar önemli olduğu bir zamanda, kamu ve özel sektörün bir araya gelerek bağışıklığı global ölçekte desteklemenin ne kadar hayati olduğu daha iyi anlaşılıyor.

İyi bir bağışıklık sistemini sağlamanın en etkili yollarından biri, optimal beslenmedir. Dünya Sağlık Örgütü’nün (DSÖ) COVID-19 salgını bağlamında yayınladığı son beslenme rehberinde, iyi beslenmenin özellikle de bağışıklık sisteminin savaşmasını gerektirebilecek dönemlerde sağlık için büyük önem taşıdığı vurgulanıyor. Yeterli kalori ve mikrobesinleri sağlayan dengeli beslenme, bağışıklık sisteminin optimize edilmesinde önemli bir rol oynayabilir. Özellikle de A, B6, B12, D, E vitaminleri, folik asit, çinko, demir ve magnezyum alımı önem taşıyor. Ancak bu vitamin ve minerallerin çok yönlü beslenme ile yeterli miktarda alınması her zaman mümkün olmuyor. Özellikle de besleyici gıdanın erişilebilir olmadığı ya da pahalı olduğu bölgelerde. Örneğin, pirinç gibi temel besinler dünya genelinde beslenmenin önemli bir kısmını teşkil etse de bu ürünlerde doğal olarak bulunan birçok besin, çeltiğin işlenmesi sırasında kayboluyor. Bu arada, D vitamini daha çok UV ışınlarıyla sentezlenir. Doğal olarak D vitamini içeren gıdaların sayısı azdır. Dünya genelinde D vitamini yetersizliği ya da eksikliği sırasıyla %88 ve %37 olarak ölçülmüştür.

Beslenmenin dünya genelinde bağışıklık sistemi sağlığını güçlendirmesi mümkün. Peki, kamu kuruluşları ve özel sektör, tüm insanların sağlığı ve gelişimi için ihtiyaç duydukları besinlere erişmelerini nasıl garanti altına alabilir? Ve bu güvenli, etkili bir şekilde ve makul maliyetle nasıl başarılabilir?

Büyük ölçekte gıda zenginleştirmenin avantajları

Gıda zenginleştirme programlarının, dünya genelinde büyük nüfus gruplarının besin alımını desteklemenin en başarılı ve düşük maliyetli yöntemlerinden biri olduğu kanıtlanmıştır. Bu girişimler, BM Sürdürülebilir Kalkınma Hedefleri arasında yer alan “Açlığa Son” ve “Sağlıklı Bireyler” konularında ilerleme kat etmeye de yardımcı olabilir. DSÖ, pirincin bir kamu sağlığı stratejisi kapsamında demir, folik asit ve A vitamini gibi mikrobesinlerle zenginleştirilmesini önermektedir. Halihazırda Kosta Rika, Nikaragua, Panama, Papua Yeni Gine, Solomon Adaları ve Filipinler ile ABD’nin bazı bölgelerinde pirinç zenginleştirme uygulaması zorunlu tutulmaktadır. Hindistan ve Peru gibi bazı ülkelerde de pirinç zenginleştirme konusunda standartların belirlenmesi süreci devam etmektedir.

Okul beslenme programları, beslenme süreçlerine müdahalenin iyi örneklerinden biridir. Dünyada milyonlarca öğrenci, fiziksel ve bilişsel gelişimleri için ihtiyaç duydukları besinlerle ilgili kronik eksiklikten mustarip durumdadır.

Dünya Gıda Programı’nın tahminlerine göre, düşük ve orta gelirli ülkelerde 305 milyon civarında öğrenci okulda beslenme programlarından yararlanıyor. Ancak 60 ülkede okulda beslenme programlarına erişimi olmayan ve aşırı yoksulluk içinde yaşayan 73 milyon çocuk var. COVID-19 pandemisinden dolayı okulların kapanmasıyla dünya genelinde kötü beslenen çocukların sayısının artmış olabileceği tahmin ediliyor. Gelecek nesillere yatırım adına, okulda beslenme inisiyatifleri çok sayıda mikrobesin ile zenginleştirilmiş gıdalarla çocukların bağışıklık sistemlerini, sağlık durumlarını, bilişsel ve fiziksel gelişimlerini destekliyor. Örneğin, Çin’deki bir okulda öğrencilere demir ve çinko ile A, B1 ve B2 vitaminleri ile zenginleştirilmiş yemekler verilerek anemi oranları düşürüldü. Kamboçya’daki bir okulda yapılan çalışmada, çok sayıda mikrobesin ile zenginleştirilmiş pirincin, çocukların bilişsel fonksiyonlarını da geliştirdiğini gösterdi. Bu sayede çocukların öğrenme potansiyelleri ve akademik performansları artarken, hayatta daha başarılı olması sağlanabiliyor.

Diğer yandan, işyerinde beslenme programları da hükümetlerin ve işverenlerin zenginleştirilmiş ve besleyici gıdalar ile hem ihtiyaç duyulan kaloriyi hem de mikrobesinleri işçilere sağlayarak optimal bağışıklık sistemi ile zihinsel ve fiziksel performans artışını gerçekleştiriyor. Bu sayede çalışanların verimliliğinin yanı sıra işe devam oranları da artıyor. Yani hem işçiler hem işverenler hem de tüm toplum bu programlardan fayda sağlıyor. Çalışanlar için optimal beslenme ve kaliteli bir yaşam sağlanması için yapılan her 1 dolarlık harcama için 6 dolara kadar yatırım getirisi elde edildiği hesaplanıyor.

Pirinç zenginleştirme: Yöntemler ve uygulama şekilleri

İşyeri ve okulda beslenme programlarından ülke çapındaki temel besin maddelerinin zenginleştirilmesine kadar büyük ölçekli gıda zenginleştirme inisiyatifleri, bağışıklık sistemini ve genel sağlığı destekleyerek sağlık harcamalarını azaltarak herkesin için daha parlak bir geleceğin kapısını aralayacaktır. Dünyada en çok tüketilen temel besin maddesi olan pirinç, zenginleştirme için mükemmel bir araç. DSÖ; değirmencilerin, pirinç üreticilerinin ve hükümetlerin hasat sonrası zenginleştirme yöntemiyle pirince besin eklemelerini ya da gıdanın işlenmesi sırasında kaybolan vitamin ve minerallerin pirince yeniden eklenmesini tavsiye ediyor. Pirinç zenginleştirmede; kaplama, toz olarak ekleme ya da sıcak ekstrüzyon gibi birçok yöntem mevcut.

Pirinç kaplama yönteminde zenginleştirme solüsyonu pirincin üzerine mum ya da sakız gibi maddelerle kaplanır. Bu yöntemde, pirinç tanelerinin durulamaya karşı dirençli olması gerekir. Aksi takdirde kaplanan kısım yıkama ya da ıslatma sırasında düşebilir. Toz olarak ekleme yönteminde, pudra şeklindeki mirkobesin, pirinç tanelerine yapışması için elektrostatik kuvvet uygulanır. Ancak yıkama ya da pişirme boyunca suyla fazla temasta bulunması halinde bu toz pirinçten ayrılabilir. Bu yüzden, eklenen besinlerden tam olarak faydalanabilmeleri için pirincin nasıl pişirilmesi gerektiği konusunda tüketicilerin eğitilmesi gerekir. Son olarak, sıcak ekstrüzyon yönteminin pirinç zenginleştirmede en başarılı yöntem olduğunu söyleyebiliriz. Bu yöntemde, kırık pirinç taneleri öğütülerek karıştırıldıktan sonra lif ve aminoasit gibi besinler eklenerek zenginleştirilmiş hamur elde edilir. Bu hamur daha sonra ekstruderden geçirilir ve zenginleştirilmemiş pirince yüzde 1 gibi düşük oranlarda eklenir.

Sıcak ekstrüzyon yöntemiyle pirinç zenginleştirmenin avantajları nelerdir?

Değirmenciler ve pirinç markası sahiplerinin yanı sıra hükümetler için sıcak ekstrüzyon yöntemiyle pirinç zenginleştirmenin üç büyük avantajı söz konusudur: Dayanıklılık, kabul edilebilirlik ve esneklik. Bu yöntem kullanıldığında, zenginleştirilmiş tanelerin diğerlerine eklenmesinden dolayı dayanıklılık artar. Yani tüketicilerin pişirme yöntemi konusunda herhangi bir eğitime tabi tutulmalarına gerek kalmaz. Sıcak ekstrüzyon ayrıca, pirincin tadını, yapısını ya da görünüşünü değiştirmediği için tüketiciler tarafından daha kolay kabul edilebilir.

Sıcak ekstürzyon ayrıca, çok çeşitli pirinç türlerinde ve farklı besin maddeleriyle de uygulanabilir. Piyasada mevcut olan yüzlerce pirinç türünün birçoğu bu şekilde zenginleştirilebilir. Jasmine pirinci gibi yaygın olarak kullanılan pirinç türleri de buna dahil. Yani üreticiler, yoğun besleyicilik özelliğine sahip olan çok çeşitli seçenekler sunabilir. Hedeflenen tüketici grupları için en gerekli vitamin ve mineralleri ekleme imkanı da sunan sıcak ekstrüzyon, bu anlamda tam olarak özelleştirilebilir bir yöntem.

Kamu-özel sektör işbirliği niçin hayati önemde?

Değirmenciler, pirinç markası sahipleri, özel sektör paydaşları, hükümetler, bağışçılar ve sivil toplum kuruluşlarının bir araya gelerek dünya genelinde kötü beslenmeyle mücadele etmek ve bağışıklık sistemini güçlendirmek için birlikte çalışmaları hiç bu kadar önem kazanmamıştı. Zenginleştirilmiş pirinç; büyük ölçekli kamu sağlığı ve beslenmesi stratejilerinden okul ve işyeri beslenme programlarına ve erişilebilir ticari ürünlere kadar dünya genelinde milyonlarca insanın bağışıklı sistemini desteklemek ve artan dünya nüfusunu sağlıklı tutmak adına insanların her gün tükettiği yiyeceklerde kullanılabilir. Pirinç zenginleştirme ile optimal beslenme ve kamu sağlığı arasında da güçlü bir bağlantı söz konusudur. Multi mikrobesinlerle zenginleştirilmiş pirincin; Hindistan ve Bangladeş gibi düşük gelirli bölgelerde anemi, soğuk algınlığı, ateşli hastalıklar ile kalp damar hastalığının belirtisi olan homosisteini azalttığı kanıtlanmıştır.

Pirinç zenginleştirme konusunda onlarca yıllık tecrübeye sahip olan DSM, dünya genelinde insanların beslenme durumlarını geliştirmek adına kamu ve özel sektördeki paydaşlarına etkili gıda zenginleştirme uygulamaları konusunda destek veriyor. Bu programların yanı sıra, söz konusu çözümlerin faydaları konusunda global ve yerel ölçekte eğitim ve bilinçlendirme kampanyaları da düzenliyor. Tüm bunlar, dünya genelinde bağışıklığın güçlendirilmesi, yaşam kalitesinin artırılması ve sosyal refahın sağlanması için besleyicilik bakımından yoğun pirinç ürünlerinin geliştirilmesi, ilgili programların uygulamaya konulması ve desteklenmesi bakımından DSM’nin mükemmel bir partner olduğunu gösteriyor.