“Bir değirmende böcek popülasyonunun izlenmesi için, farklı lokasyonlarda feromonlar ve böcekleri toplayan UV tuzaklarından oluşan komple bir sitemin bulunması gerekir. Böcek tuzakları, bir değirmende depolanan ürünlere gelmesi muhtemel tüm böcekleri yakalayabilmelidir. Komple bir izleme sisteminde, tüm katlarda ve alanlarda tuzaklar bulunmalı ve bunlar ayda en az bir kere denetlenmelidir. Her bir tuzağa ayda ortalama 1-2 böcek yakalanırsa, bu durum kabul edilir olarak değerlendirilmelidir ve düzeltici eyleme gerek yoktur. Bu sayı aşılırsa, ‘kontrol’ eylemine geçilmelidir.”
Vasilis Sotiroudas
Control Union Greece
Haşereyle mücadeleyi etkileyen birçok sektör gelişiyor. Teknoloji, hayatımızı değiştiriyor; çevreyi daha çok koruyoruz, kendi güvenliğimizi garanti altına almak için daha fazla araca sahibiz ve hayvan refahını korumak için de yeni yasalar çıkarıyoruz. Yeni araştırmalar, mevcut bilgilerimizi sorguluyor ya da doğruluyor ve kimyasalların güvenli olduğuna dair yeniden test edilip onaylanmalarına ihtiyaç duyuluyor. 21. yüzyılda haşereyle mücadele, alışageldiğimizden farklı bir yöne doğru evriliyor.
IPM daireleri
Böcek İlaçlama, Haşere ile Mücadeleye dönüştüğünde, uygulayıcıları eğitirken üç daire konseptini ortaya koyuyor ve en çok da en büyük daire olan ‘Önleme’ üzerinde duruyorduk.
Bu konsept artık değişmeye başladı. Sadece önleme yeterli olmuyor. Her adımın izlenmesi ve değerlendirilmesi gerekiyor.
IPM, sadece önlemeden, izlemeden ya da kontrolden ibaret değil. IPM, kanıtlanmış ve doğrulanmış adımlardan oluşur. Tüm eylemlerin, kanıtlanmış olgulara dayanması ve sonuçlarının da yeteri derecede kanıtlanmış olması gerekir.
Böcek Geçirmez Binalar
Önleme, önceden olduğu gibi her zaman birinci öncelik olarak kalacak. Ancak bir binanın yalıtılması, etrafına tuğladan bir duvar örmekle sağlanmaz. xcluder.com gibi şirketlerin; kapıların altına ve üstüne, küçük ya da büyük oyuklara yerleştirilmek için özel olarak tasarladığı eklentiler mevcuttur. Günümüzün gıda güvenliği yöneticisi, yanında bir top bezle dolaşır ve her gördüğü delik için bir parça kesip yapıştırır ve böceklerin girişine engel olur.
Foto 1, 2 Böceklerin girişini engellemeye yönelik teknikler
Tuzakların uzaktan izlenmesi
Kemirgen ve böcekler için elektronik tuzaklar şimdiden piyasaya sürülmüş durumda. Bir kemirgenin bir istasyona girmesiyle alarm çalar ve kullanıcı (Haşereyle Mücadele Operatörü ya da Gıda Güvenliği Yöneticisi), denetleme zamanının geldiğine dair bir sinyal alır. Böcekler söz konusu olduğunda, böcek tuzaklarına konulan bir kamera aracılığıyla daha sık bir denetim uygulaması yapılır.
Hem kemirgen hem de böceklere yönelik e-tuzaklar sadece ham bilgi vermekle kalmazlar. Trendleri analiz ederler, geçmiş performanslarla kıyaslarlar ve iyiye gidişi tespit ederler.
Uzaktan izlemenin önemi, anında eyleme geçme fırsatını sağlamasında gizlidir. Bir probleme anında müdahale edilmesi, ürünlerin zararlı canlılar tarafından istila edilme riskini azaltır.
Fumigasyonun uzaktan izlenmesi
Uzaktan izleme yöntemi, fumigasyon dünyasını da değiştiriyor. Hassas fumigasyonu gerçekleştirmek düşük maliyetli bir iş değildir ve bazen konsantrasyon takibi sadece fumigasyonun başında ve sonunda yapılır. Fumigatörler, operatörleri her gün uzaktaki silolara ölçüm yapmak için göndermeye pek yanaşmazlar. centaur.ag tarafından tasarlanan türden kablosuz sensörler bir uygulamanın gidişatı ile ilgili sürekli olarak bilgi gönderir ve bunlara yönelik düzeltici tedbirler ve değerlendirmeler yapılmasına imkan sağlar. Yazılım sayesinde ayrıca uygulamanın sonucu önceden tahmin edilebilir ve kullanıcıya takip edilen birçok parametre temelinde tavsiyelerde bulunulabilir.
Kontrol ne zaman gereklidir?
Haşereyle mücadelede “kontrol” tabiri; fumigasyon, püskürtme, sisleme vb. anlamalara gelebilir. Bir kontrol eylemi, böcek aktivitesinin (yani böcek popülasyonunun) “kontrol eşiğini” aşmasıyla bir düzeltici eylemi tetiklediğinde söz konusu olur.
Şimdi, bir un değirmeninde bulunabilecek böcekler üzerinden buna bir örnek verelim: Bir değirmende böcek popülasyonunun izlenmesi için, farklı lokasyonlarda feromonlar ve böcekleri toplayan UV tuzaklarından oluşan komple bir sitemin bulunması gerekir. Böcek tuzakları, bir değirmende depolanan ürünlere gelmesi muhtemel tüm böcekleri yakalayabilmelidir. Bunlar arasında şu türler yer alır: Tribolium, Sitophilus, Rhyzopertha, Oryzaephilus, Plodia interpunctela, Efestia elutela, Trogoderma, Psocids ve akarlar (akarlar böcek değildir, ancak yine de un değirmenlerine gelen zararlı canlılardandır.)
Komple bir izleme sisteminde, tüm katlarda ve alanlarda tuzaklar bulunmalı ve bunlar ayda en az bir kere denetlenmelidir. Her bir tuzağa ayda ortalama 1-2 böcek yakalanırsa, bu durum kabul edilir olarak değerlendirilmelidir ve düzeltici eyleme gerek yoktur. Bu sayı aşılırsa, “kontrol” eylemine geçilmelidir.
E-tuzaklarla uzaktan izleme yapılması, böcek denetlemelerinin aylık yerine günlük olarak yapılabilmesini ve değirmenin düzeltici adımı çok daha erken atabilmesini sağlar.
Uygulamaların sıklığı
Haşereyle mücadele, bir dizi püskürtme amaçlı ziyaretten ibaret değildir. Haşereyle Mücadele Operatörü (PCO) artık elinde bir püskürtücü olan vasıfsız işçi olmaktan çıktı. PCO artık becerikli bir denetçi ve tecrübeli bir danışman haline geldi. Sistemdeki boşlukları bulan ve bunların giderilmesi için yollar öneren biri... Denetleme ziyaretlerinin sıklığı vakadan vakaya değişmekle birlikte bir aydan daha seyrek olmamalıdır. ‘Kontrol’ uygulamalarının sıklığı ise bulgulara bağlı olarak değişebilir.
Foto 3: Başarılı bir haşereyle mücadele programı: 2018’de 2017’ye kıyasla başarı sağlandığı görülüyor.
Düzeltici eylemin değerlendirilmesi
IPM dairelerinde gösterildiği gibi, IPM’nin her adımı, yani Önleme, Sakınma ve Kontrol adımları tek tek değerlendirilir. Değerlendirme, bir eylemin öncesinde ve sonrasında takip edilmesi ve söz konusu eylemin şirket için bir anlam ifade edip etmediğini anlaşılması adın bulguların kullanılması manasına gelir.
Foto 4: Bir uygulamanın değerlendirilmesi için sensörlerin yanında biyo-tahlillerin kullanılması
Direnç Yönetimi
Böcekler, kimyasallara karşı dayanıklı, hatta dirençli hale gelmektedir. Bu problemin yönetilmesi çok önemlidir. Bunun için öncelikle problemin tanımlanması gerekir. Fosfin adlı dezenfektan söz konusu olduğunda, detia-degesch.de şirketi böceklere bulundukları yerde uygulanarak test edilebilen bir direnç kiti üretti. Eğer direnç tespit edilirse, farklı bir fumigasyon yöntemine başvurulmalıdır.
Temas zehirlerine böcekler tarafından direnç geliştirilmesi de söz konusudur. Günümüzün haşereyle mücadele uygulayıcısı, uluslararası araştırmaları takip etmeli ve akademik bulgular ışığında uygulanması gereken metodu ve kimyasal uygulamayı tercih edebilmelidir.
Risk değerlendirmesi ve yönetimi
Her Haşereyle Mücadele programı risk değerlendirmesi ve risk yönetimi ile başlar ve sona erer. Doğru izleme araçlarını doğru lokasyonlarda kullanmazsanız, böcek popülasyonunda artış olup olmadığını bilemezsiniz. Birinci öncelik, potansiyel tehlikelerin belirlenmesidir. agrospecom.com gibi tecrübeli danışmanlar, eksiksiz bir yaklaşık içim yardımcı olabilirler.
Kimyasal olmayan fumigasyon yöntemleri başarılı mı?
Isı, düşük oksijen, denetimli atmosfer, CO2, N2 ve düşük sıcaklık gibi uygulamalar çok başarılı görülmekte ve dünyanın birçok bölgesinde tatbik edilmektedir. Dünya genelindeki bazı enstitüler tarafından yapılan akademik araştırmalar, kimyasal olmayan yöntemlerin de diğerleri kadar başarı olduğunu ortaya koymuştur. Başarı için kilit öneme sahip olan şey ise hassas izlemenin sağlanmasıdır.
Gıda Güvenliği Şartları
Uluslararası ölçekte kabul görmüş AIB, IFS, BRC, FSSC vb. gıda güvenliği protokollerinde IPM ile ilgili ayrı birer bölüm yer almakta ve burada en iyi uygulamalar analiz edilmekte, bunlara ciddi şekilde uyulması istenmektedir. Söz konusu gıda güvenliği protokolleri uluslararası ölçekte çok yaygın olup, dünya genelindeki PCO’lar için eğitim aracı işlevi görmektedir. PCO’ların bu protokollerdeki değişiklikleri takip edip kurum içi eğitim amacıyla kullanması gerekmektedir.
Eğitimli denetçiler
Üzerimizdeki baskı arttıkça, mesleğimizde daha çok ilerleriz. Gıda güvenliği denetçileri haşereyle mücadele alanında giderek daha eğitimli hale gelmektedir. Bu yüzden de gıda sektörü üzerinde, daha iyi sonuçlar veren modern sistemler kullanmaları yönündeki baskı artmaktadır. Gıda sektörü de bu baskıyı PCO’lara yönelterek, onları haşereyle mücadelede daha iyi sonuçlar alan komple sistemler kurmaya zorlamaktadır. Gıda sektörü için detaylı bir denetleme kadar önemli bir şey yoktur.
İnsanların güvenliği
Risk değerlendirmesi, kişisel denetimler, gerçek zamanlı izleme, görsel ve işitsel alarmlar. Tüm bunlar, her fumigasyon uygulamasının parçası olmak zorundadır. İnsan hayatı, tehlikeye atılmayacak kadar değerlidir ve modern teknoloji de bize kullanabileceğimiz birçok imkanı sunmaktadır. Bu yüzden de hayatların tehlikeye atılmasının mazereti olamaz.
PCO’ların görevi
Haşereyle Mücadele Operatörleri (PCO) artık kendilerini dönüştürmek zorunda. Artık haşereyle mücadelede ‘kontrol’ yöntemi giderek daha az gerekli hale geliyor. Önleme, Sakınma, Danışmanlık, İzleme. Verilecek hizmetler bunlardır. Bu hizmetler de pis bir püsktürücüyü tutan bir operatör tarafından değil, ancak iyi eğitilmiş bir danışman tarafından verilebilir.
Haşereyle mücadeleyi etkileyen birçok sektör gelişiyor. Teknoloji, hayatımızı değiştiriyor; çevreyi daha çok koruyoruz, kendi güvenliğimizi garanti altına almak için daha fazla araca sahibiz ve hayvan refahını korumak için de yeni yasalar çıkarıyoruz. Yeni araştırmalar, mevcut bilgilerimizi sorguluyor ya da doğruluyor ve kimyasalların güvenli olduğuna dair yeniden test edilip onaylanmalarına ihtiyaç duyuluyor. 21. yüzyılda haşereyle mücadele, alışageldiğimizden farklı bir yöne doğru evriliyor.
IPM daireleri
Böcek İlaçlama, Haşere ile Mücadeleye dönüştüğünde, uygulayıcıları eğitirken üç daire konseptini ortaya koyuyor ve en çok da en büyük daire olan ‘Önleme’ üzerinde duruyorduk.
Bu konsept artık değişmeye başladı. Sadece önleme yeterli olmuyor. Her adımın izlenmesi ve değerlendirilmesi gerekiyor.
IPM, sadece önlemeden, izlemeden ya da kontrolden ibaret değil. IPM, kanıtlanmış ve doğrulanmış adımlardan oluşur. Tüm eylemlerin, kanıtlanmış olgulara dayanması ve sonuçlarının da yeteri derecede kanıtlanmış olması gerekir.
Böcek Geçirmez Binalar
Önleme, önceden olduğu gibi her zaman birinci öncelik olarak kalacak. Ancak bir binanın yalıtılması, etrafına tuğladan bir duvar örmekle sağlanmaz. xcluder.com gibi şirketlerin; kapıların altına ve üstüne, küçük ya da büyük oyuklara yerleştirilmek için özel olarak tasarladığı eklentiler mevcuttur. Günümüzün gıda güvenliği yöneticisi, yanında bir top bezle dolaşır ve her gördüğü delik için bir parça kesip yapıştırır ve böceklerin girişine engel olur.
Foto 1, 2 Böceklerin girişini engellemeye yönelik teknikler
Tuzakların uzaktan izlenmesi
Kemirgen ve böcekler için elektronik tuzaklar şimdiden piyasaya sürülmüş durumda. Bir kemirgenin bir istasyona girmesiyle alarm çalar ve kullanıcı (Haşereyle Mücadele Operatörü ya da Gıda Güvenliği Yöneticisi), denetleme zamanının geldiğine dair bir sinyal alır. Böcekler söz konusu olduğunda, böcek tuzaklarına konulan bir kamera aracılığıyla daha sık bir denetim uygulaması yapılır.
Hem kemirgen hem de böceklere yönelik e-tuzaklar sadece ham bilgi vermekle kalmazlar. Trendleri analiz ederler, geçmiş performanslarla kıyaslarlar ve iyiye gidişi tespit ederler.
Uzaktan izlemenin önemi, anında eyleme geçme fırsatını sağlamasında gizlidir. Bir probleme anında müdahale edilmesi, ürünlerin zararlı canlılar tarafından istila edilme riskini azaltır.
Fumigasyonun uzaktan izlenmesi
Uzaktan izleme yöntemi, fumigasyon dünyasını da değiştiriyor. Hassas fumigasyonu gerçekleştirmek düşük maliyetli bir iş değildir ve bazen konsantrasyon takibi sadece fumigasyonun başında ve sonunda yapılır. Fumigatörler, operatörleri her gün uzaktaki silolara ölçüm yapmak için göndermeye pek yanaşmazlar. centaur.ag tarafından tasarlanan türden kablosuz sensörler bir uygulamanın gidişatı ile ilgili sürekli olarak bilgi gönderir ve bunlara yönelik düzeltici tedbirler ve değerlendirmeler yapılmasına imkan sağlar. Yazılım sayesinde ayrıca uygulamanın sonucu önceden tahmin edilebilir ve kullanıcıya takip edilen birçok parametre temelinde tavsiyelerde bulunulabilir.
Kontrol ne zaman gereklidir?
Haşereyle mücadelede “kontrol” tabiri; fumigasyon, püskürtme, sisleme vb. anlamalara gelebilir. Bir kontrol eylemi, böcek aktivitesinin (yani böcek popülasyonunun) “kontrol eşiğini” aşmasıyla bir düzeltici eylemi tetiklediğinde söz konusu olur.
Şimdi, bir un değirmeninde bulunabilecek böcekler üzerinden buna bir örnek verelim: Bir değirmende böcek popülasyonunun izlenmesi için, farklı lokasyonlarda feromonlar ve böcekleri toplayan UV tuzaklarından oluşan komple bir sitemin bulunması gerekir. Böcek tuzakları, bir değirmende depolanan ürünlere gelmesi muhtemel tüm böcekleri yakalayabilmelidir. Bunlar arasında şu türler yer alır: Tribolium, Sitophilus, Rhyzopertha, Oryzaephilus, Plodia interpunctela, Efestia elutela, Trogoderma, Psocids ve akarlar (akarlar böcek değildir, ancak yine de un değirmenlerine gelen zararlı canlılardandır.)
Komple bir izleme sisteminde, tüm katlarda ve alanlarda tuzaklar bulunmalı ve bunlar ayda en az bir kere denetlenmelidir. Her bir tuzağa ayda ortalama 1-2 böcek yakalanırsa, bu durum kabul edilir olarak değerlendirilmelidir ve düzeltici eyleme gerek yoktur. Bu sayı aşılırsa, “kontrol” eylemine geçilmelidir.
E-tuzaklarla uzaktan izleme yapılması, böcek denetlemelerinin aylık yerine günlük olarak yapılabilmesini ve değirmenin düzeltici adımı çok daha erken atabilmesini sağlar.
Uygulamaların sıklığı
Haşereyle mücadele, bir dizi püskürtme amaçlı ziyaretten ibaret değildir. Haşereyle Mücadele Operatörü (PCO) artık elinde bir püskürtücü olan vasıfsız işçi olmaktan çıktı. PCO artık becerikli bir denetçi ve tecrübeli bir danışman haline geldi. Sistemdeki boşlukları bulan ve bunların giderilmesi için yollar öneren biri... Denetleme ziyaretlerinin sıklığı vakadan vakaya değişmekle birlikte bir aydan daha seyrek olmamalıdır. ‘Kontrol’ uygulamalarının sıklığı ise bulgulara bağlı olarak değişebilir.
Foto 3: Başarılı bir haşereyle mücadele programı: 2018’de 2017’ye kıyasla başarı sağlandığı görülüyor.
Düzeltici eylemin değerlendirilmesi
IPM dairelerinde gösterildiği gibi, IPM’nin her adımı, yani Önleme, Sakınma ve Kontrol adımları tek tek değerlendirilir. Değerlendirme, bir eylemin öncesinde ve sonrasında takip edilmesi ve söz konusu eylemin şirket için bir anlam ifade edip etmediğini anlaşılması adın bulguların kullanılması manasına gelir.
Foto 4: Bir uygulamanın değerlendirilmesi için sensörlerin yanında biyo-tahlillerin kullanılması
Direnç Yönetimi
Böcekler, kimyasallara karşı dayanıklı, hatta dirençli hale gelmektedir. Bu problemin yönetilmesi çok önemlidir. Bunun için öncelikle problemin tanımlanması gerekir. Fosfin adlı dezenfektan söz konusu olduğunda, detia-degesch.de şirketi böceklere bulundukları yerde uygulanarak test edilebilen bir direnç kiti üretti. Eğer direnç tespit edilirse, farklı bir fumigasyon yöntemine başvurulmalıdır.
Temas zehirlerine böcekler tarafından direnç geliştirilmesi de söz konusudur. Günümüzün haşereyle mücadele uygulayıcısı, uluslararası araştırmaları takip etmeli ve akademik bulgular ışığında uygulanması gereken metodu ve kimyasal uygulamayı tercih edebilmelidir.
Risk değerlendirmesi ve yönetimi
Her Haşereyle Mücadele programı risk değerlendirmesi ve risk yönetimi ile başlar ve sona erer. Doğru izleme araçlarını doğru lokasyonlarda kullanmazsanız, böcek popülasyonunda artış olup olmadığını bilemezsiniz. Birinci öncelik, potansiyel tehlikelerin belirlenmesidir. agrospecom.com gibi tecrübeli danışmanlar, eksiksiz bir yaklaşık içim yardımcı olabilirler.
Kimyasal olmayan fumigasyon yöntemleri başarılı mı?
Isı, düşük oksijen, denetimli atmosfer, CO2, N2 ve düşük sıcaklık gibi uygulamalar çok başarılı görülmekte ve dünyanın birçok bölgesinde tatbik edilmektedir. Dünya genelindeki bazı enstitüler tarafından yapılan akademik araştırmalar, kimyasal olmayan yöntemlerin de diğerleri kadar başarı olduğunu ortaya koymuştur. Başarı için kilit öneme sahip olan şey ise hassas izlemenin sağlanmasıdır.
Gıda Güvenliği Şartları
Uluslararası ölçekte kabul görmüş AIB, IFS, BRC, FSSC vb. gıda güvenliği protokollerinde IPM ile ilgili ayrı birer bölüm yer almakta ve burada en iyi uygulamalar analiz edilmekte, bunlara ciddi şekilde uyulması istenmektedir. Söz konusu gıda güvenliği protokolleri uluslararası ölçekte çok yaygın olup, dünya genelindeki PCO’lar için eğitim aracı işlevi görmektedir. PCO’ların bu protokollerdeki değişiklikleri takip edip kurum içi eğitim amacıyla kullanması gerekmektedir.
Eğitimli denetçiler
Üzerimizdeki baskı arttıkça, mesleğimizde daha çok ilerleriz. Gıda güvenliği denetçileri haşereyle mücadele alanında giderek daha eğitimli hale gelmektedir. Bu yüzden de gıda sektörü üzerinde, daha iyi sonuçlar veren modern sistemler kullanmaları yönündeki baskı artmaktadır. Gıda sektörü de bu baskıyı PCO’lara yönelterek, onları haşereyle mücadelede daha iyi sonuçlar alan komple sistemler kurmaya zorlamaktadır. Gıda sektörü için detaylı bir denetleme kadar önemli bir şey yoktur.
İnsanların güvenliği
Risk değerlendirmesi, kişisel denetimler, gerçek zamanlı izleme, görsel ve işitsel alarmlar. Tüm bunlar, her fumigasyon uygulamasının parçası olmak zorundadır. İnsan hayatı, tehlikeye atılmayacak kadar değerlidir ve modern teknoloji de bize kullanabileceğimiz birçok imkanı sunmaktadır. Bu yüzden de hayatların tehlikeye atılmasının mazereti olamaz.
PCO’ların görevi
Haşereyle Mücadele Operatörleri (PCO) artık kendilerini dönüştürmek zorunda. Artık haşereyle mücadelede ‘kontrol’ yöntemi giderek daha az gerekli hale geliyor. Önleme, Sakınma, Danışmanlık, İzleme. Verilecek hizmetler bunlardır. Bu hizmetler de pis bir püsktürücüyü tutan bir operatör tarafından değil, ancak iyi eğitilmiş bir danışman tarafından verilebilir.