Tahıl piyasalarının 2022 sonbaharından bu yana, Rusya tahıl anlaşmasından çekilene kadar düşüş eğiliminde olduğu not edilmeli. O zamandan bu yana, Karadeniz tahıl arzının mevcudiyeti konusunda daha fazla belirsizlik yaşandı. Riskler yüksek kalmaya devam ederken navlun oranları drone saldırıları nedeniyle yükseldi. Arjantin’deki kuraklıkla ilgili endişeler de giderek arttı. AB buğdayı konusundaki kalite endişeleri de büyük bir sorun. Alıcılar ve satıcılar arasındaki etkileşim, önümüzdeki haftalarda piyasanın daha fazla ne yöne gidebileceğini görmek için yakından izlenmeli. Tahıl piyasaları, riskleri yönetmede başarılı olan tüccarlar için yüksek risk/ödül fırsatları sunacak şekilde istikrarsız bir şekilde oynak kalma eğiliminde.
Hareketli olmayan piyasalar sıkıcıdır, çünkü hiçbir tüccar uzun süre boş oturmayı sevmez. Emtia fiyatlarındaki değişimler, tüccarların mükemmel olma ve kendilerini her seferinde trendin doğru tarafında bulma ihtiyacını körükleyen şeydir. Bununla birlikte, Ukrayna tahılı için Karadeniz koridoru girişiminin çöktüğü ve dahası Rusya’nın Ukrayna deniz limanlarına ve Ukrayna’nın Tuna nehri üzerindeki liman altyapısına karşı askeri operasyonlarını artırdığı temmuz ortasına gelindiğinde, tahıl piyasalarının giderek dalgalanmasına çok az kişi hazırlıklıydı. Piyasalar birincisini öngörebilir ve buna hazırlanabilirken, ikincisi kötü bir sürpriz oldu. Ukrayna genellikle Avrupa’nın ‘tahıl ambarı’ olarak adlandırılır. Ukrayna ile bir diğer tahıl devi Rusya’nın tahıl ihracatını karşılaştıran Grafik 1 bunun nedenini ortaya koyuyor. Grafikte savaş öncesi, savaşın başlangıcı, tahıl ihracat koridorunun açılmasından sonraki ihracat durumu ve bu koridorun kesintiye uğramasının ardından iki ülkenin fiili ihracatı gösteriliyor.
Rusya’nın Ukrayna’ya saldırmasından önceki yıllarda Ukrayna tahıl ihracatında açık ara liderdi. Savaş bu liderliğe son verdi. Birleşmiş Milletler ve Türkiye’nin aracılık ettiği, hem Rusya hem de Ukrayna’nın tahıl ve gıda maddeleri ihraç etmesine izin veren anlaşma sayesinde Ukrayna, anlaşmanın 17 Temmuz 2023’te sona ermesine kadar tahıl ihracatına devam edebildi. USDA tahminlerine göre Rusya, 2022/2023 sezonunda (temmuz-haziran) 45,5 milyon tonluk rekor buğday ihracatıyla dünya liderliğini devraldı. Halihazırda, Rus tedarikçilerin eylül ayı için ton başına 260 ABD dolarının altında teklif vermek istememesi nedeniyle teklifler ve alımlar arasındaki fark açılmış durumda. Rus tahıl ihracat vergisinin 23-29 Ağustos tarihleri arasında yaklaşık %15 oranında artırılması, Rus buğday ihracatını engelleyerek Romanya buğdayını alıcılar için daha cazip hale getirdi. Sonuç olarak, Mısır Tedarik Malları Genel Otoritesi (GASC), 22 Ağustos’ta, 5-20 Ekim sevkiyatı için Romanya buğdayını 256$ FOB fiyatıyla aldı. Fransız buğday tekliflerinin de bu rakamdan çok uzak olmaması dikkat çekti.
Ayrıca, Hindistan’ın çok büyük bir indirim talep etmesine rağmen, iki ülke arasında bugüne kadarki en büyük tahıl anlaşması olan 8-9 milyon ton buğday tedariki için Rusya ile gizli görüşmeler yürüttüğü söyleniyor. Görüşmelerin birkaç hafta daha devam etmesi bekleniyor. Hindistan yıllardır buğdayda kendi kendine yetiyordu, ancak son iki yıldaki aşırı hava koşulları yerli üretime sekte vurdu ve Hindistan’ın devlet silolarındaki buğday stokları, 1 Ağustos’ta 28.3 milyon ton ile 10 yıllık ortalamanın yaklaşık %20 altında düştü.
Grafik-1
Başka yerlerde de hava koşulları tahıl piyasalarının şekillenmesinde önemli rol oynuyor. Çiftçiler kışlık buğday hasadına hazırlanırken Kuzey Avrupa ve Birleşik Krallık’taki yağışlı hava ve soğuk hava, kaliteye ilişkin endişeleri artırdı. Ayrıca, şu anda 22 milyon ton olarak tahmin edilen, geçen yılın 21,5 milyon tonluk rakamından daha yüksek, fakat savaş öncesi 2021/22 sezonu buğday rekoltesi 33 milyon tonun çok altında olan Ukrayna buğday hasadının önemli bir kısmı, düşük protein içeriği nedeniyle yem olarak değerlendiriliyor. Sonuç olarak, bu durum yüksek proteinli buğday fiyatlarını artırdı.
Aynı zamanda, bu sezon Güney Avrupa’nın bazı bölgelerinde rekor sıcaklıklar ve yangınlarla birlikte aşırı hava koşullarına şahit olduk. İspanya geleneksel olarak Avrupa Birliği’nin tahıl ithalatında lider konumda ve AB’nin yıllık tahıl ithalatının ortalama %70’ini gerçekleştiriyor. Buna ek olarak, buğday ve arpa için zayıf kışlık tahıl üretimi ve ilkbaharda mısır (250.000 hektar) ve pirinç (59.800 hektar) için beklenenden daha düşük ekim alanı ile birlikte İspanya›nın toplam tahıl üretiminin 12 milyon tonda kalması bekleniyor. USDA’ya göre, sınırlı yağışların zaten zayıf bir yerel tahıl rekoltesi ile sonuçlandığı 2022/23 sezonu seviyelerinin oldukça altında verim elde edilmesi öngörülüyor.
Öte yandan, ABD’de aşırı sıcaklar ve çok fazla yağmur yağmayacağı tahmini, eylül ayının ilk haftasına kadar Orta Batı’da tüm şiddetiyle devam edecek. ABD mısır kuşağının bazı bölgelerinde üç haneli sıcaklıklarla devam eden bu aşırı hava durumu, yüksek verim beklentilerine uygun düşmüyor. Ayrıca, bu durum kritik gelişme döneminde ABD soya fasulyesi mahsulüne de zarar verebilir. ABD soya fasulyesi ve mısır koşulları için mahsul değerlendirmelerinin gelişimini Grafik 2’de görebilirsiniz.
Grafik-2
ABD mısır mahsulünün haziran ayı boyunca kuraklık nedeniyle zaten büyük bir baskı altında olduğunu bilen piyasa, yedi eyaleti kapsayan ve tarihsel olarak piyasa üzerinde önemli bir etkiye sahip olan Yıllık Pro-Farmer Mahsul turunu sonuçlarını bekliyordu. Pro-Farmer, ABD mısır rekoltesini geçen yılki 13,759 milyar buşel üretim tahminine karşılık 14,960 milyar buşel; soya fasulyesi mahsulünü de geçen yılki 4,535 milyar buşel tahminine karşılık 4,110 milyar buşel olarak verdi.
Uluslararası Tahıl Konseyi (IGC) de daha önce 803 milyon ton olarak verdiği 2023-24 sezonu dünya buğday üretim tahminini ağustosta 784 milyon ton olarak öngördü. Nihai stokların temmuz ayı tahminine göre 2 milyon azalarak 261 milyona gerilemesi, yani geçen yıla göre 21 milyon ton ya da %7,4 oranında azalması adeta ateşe benzin döktü.
Öte yandan, Asyalı ithalatçılar artan ekonomik durgunluk nedeniyle piyasada gözükmemeye devam ediyor. Çin›in emlak devi Evergrande bir ABD mahkemesinde iflas koruma başvurusunda bulundu ve bir başka büyük emlak şirketi de temerrüde yaklaşıyor. Bu durum Çin›in finansal sistemi üzerinde baskılara yol açacak ve ekonomik büyüme için iyiye işaret değil.
Peki bundan sonra nereye gideceğiz? Tahıl piyasalarının 2022 sonbaharından bu yana, Rusya tahıl anlaşmasından çekilene kadar düşüş eğiliminde olduğu not edilmeli. O zamandan bu yana, Karadeniz tahıl arzının mevcudiyeti konusunda daha fazla belirsizlik yaşandı. Riskler yüksek kalmaya devam ederken navlun oranları Rus drone saldırıları nedeniyle yükseldi. Arjantin’deki kuraklıkla ilgili endişeler de giderek arttı. AB buğdayı konusundaki kalite endişeleri de büyük bir sorun. Alıcılar ve satıcılar arasındaki etkileşim, önümüzdeki haftalarda piyasanın daha fazla ne yöne gidebileceğini görmek için yakından izlenmeli. Tahıl piyasaları, riskleri yönetmede başarılı olan tüccarlar için yüksek risk/ödül fırsatları sunacak şekilde istikrarsız bir şekilde oynak kalma eğiliminde.