Kuzey Yarımküre’de buğday hasadında sona yaklaşılıyor. Rusya’daki olağandışı stoklar sayesinde miktar değil, ancak kalite konusunda endişeliyiz. Ukrayna’da ekmeklik buğdayın yurt içi fiyatı her hafta ton başına birkaç dolar daha artıyor. Peki bu sadece Ukrayna’nın sorunu mu?
Ukrayna’daki un değirmenleri, yeni mahsul buğdayda kaliteli tahıl arzının olmaması nedeniyle fiyatları yükseltiyor. Çiftçiler ise fiyatlara ek avantaj sağlayan yüksek kaliteli tahıl satışını frenlemeye devam ediyor. Değirmencilerin çoğunluğu, ağırlıklı olarak %11’e kadar düşük protein içeriğine sahip tahıl teklifleri geldiğini belirtiyor. Bazı değirmenciler genel olarak Ukrayna için önümüzdeki 2023/24 sezonunun, hammadde açısından en zor ikinci sezon olabileceğini öngörüyor. İyi kalite öğütmelik buğdayın payı, toplam üretimin %10’unu geçmeyebilir ve düşük proteinli öğütmelik buğdayı da dahil edersek bu oran toplam üretimin %20-30’u civarında olabilir.
Aralarında SGS ve Ukrayna’nın en büyük değirmencilerinin de bulunduğu uzmanlara göre böyle bir durum Ukrayna’da nadiren yaşanıyor. (Bu durumunda benzeri en son yirmi yıl önce yaşanmıştı.) İhracat ve yerel değirmenler için önemli olan çeşitli göstergelere göre tahıl kalitesi geçen yıla göre daha kötü. Ancak bu yılki asıl sorun, kısmen düşük gübre kullanımı nedeniyle düşük protein, ancak çoğunlukla üretim maliyetine kıyasla düşük fiyatlar ve istikrarsız ihracat atmosferinden kaynaklanıyor.
SGS Ukrayna’nın buğday kalite haritasında, yüzde 12,5 proteinli buğdayın payının son birkaç sezondur azalmakta olduğu görülüyor. 2020’de yüzde 12,5 proteinli buğday, toplam mahsulün %10’unu, 2021’de sadece %3’ünü, 2022’de %1’ini oluşturdu. 2023’te de 1 milyon tonu geçemedi. Ukrayna’nın yılda en az 3.5 milyon ton kaliteli ekmeklik buğdaya ihtiyacı olduğunu da unutmamalıyız.
Ukrayna un endüstrisi için muhtemel sorunlar var mı? Yüksek kaliteli un yapmak için kullanılabilecek minimum buğday kalitesinin ne olduğunu kesin olarak söylemek mümkün değil. Un sanayicileri, en uygun protein ve glüten parametrelerini seçerek farklı tahıllardan un elde ediyor. Bu aynı zamanda belirli bir değirmendeki ekipmana da bağlı. Ama buğdayın kalitesi göz önüne alındığında, bu yıl un sanayicileri için zor geçebileceğini söyleyebiliriz. Ukrayna en son 2003/2004 sezonunda, kendi mahsulü olumsuz kış koşullarına kurban gidince un üretimi için Kazakistan’dan buğday ithal etmek zorunda kalmıştı.
SGS’nin ara dönem buğday kalite haritasına göre, mahsulün %28’i sadece küf, yabancı madde vb. nedenlerle standart dışı buğdaya gidecek. Test ağırlıkları ve düşme sayısı da protein içeriğiyle birlikte değirmencilik kalitesinin yaygın ölçütleri arasında yer alıyor. Değirmencilik standartlarını karşılamayan buğday, hayvan yemi olarak satılabilir.
Böyle bir kalite dağılımı Ukrayna için alışılmadık bir durum. Geçen yıl yüzde 11.5 proteinli buğday, toplam mahsulün %55’ini aşarken, 23/24 sezonunda bu oran %30-40 daha az olabilir.
AVRUPA’DA DA BUĞDAYDA KALİTE SORUNU VAR
Ancak Ukrayna kalite sorunları konusunda yalnız değil. Tarımsal danışmanlık şirketi FranceAgriMer, ağustos sonunda yaptığı açıklamada, Fransa’da yağmurun yumuşak buğday hasadını geciktirmesinin öğütme kalitesini etkileyebileceğini, ancak yağışlı dönemden önce toplanan mahsulün genel olarak tatmin edici değerler gösterdiğini belirtti. Kuzey Fransa ve Kuzey Avrupa’nın bir bölümünde temmuz sonundan bu yana sık sık görülen sağanak yağışlar ve soğuk hava, kalite kaybına ilişkin endişeleri artırdı.
Agricensus da Ukrayna’daki savaşın Karadeniz ticaretini tehdit etmesi ve kuraklığın Kuzey Amerika mahsullerine zarar vermesi nedeniyle küresel ekmeklik buğday arzına ilişkin şüphelerin arttığını kaydetti. Fransa’da hava koşulları kuzeybatıda hasadı engelledi, bu da buğdayda test ağırlıklarını etkileyebilir ve diğer parametrelerin de izlenmesini gerektirecek. Uzun süren yağmurlu dönemden önce hasat edilen yumuşak buğday, ortalama proteinin yaklaşık %11,5 olduğu tahmin edilen tatmin edici düşme sayısı ve protein içeriğini gösteriyordu. Ancak daha önce hasat edilen mahsuldeki test ağırlıkları değişkendi ve tahıl işleyicileri tarafından değerleri iyileştirmek için bir miktar ayıklama yapılması bekleniyordu.
Almanya Federal Gıda ve Tarım Bakanlığı, toplam tahıl alanının %46’sını oluşturan kışlık buğdayın ekim alanının geçen yıla göre %2,7 oranında azalarak 2,81 milyon hektara düşmesini bekliyor. Kışlık buğdayın ortalama verimi de yıllık bazda %3,4 azalırken, üretimin altı yıllık ortalamanın %5 altında gerçekleşmesi öngörülüyor. Almanya’da 23/24 sezonu için toplam buğday üretiminin bir önceki yıla göre 1,44 milyon ton azalması bekleniyor. Alman Tarım ve Gıda Kooperatifleri Birliği de rekolte tahminini, 2022’ye kıyasla %5 oranında düşürdü. Buğday kalitesi, temmuz ayının son üç ayındaki serin ve nemli koşullar ile yağışlar nedeniyle birkaç hafta süren hasat kesintilerinden etkilendi. Bugüne kadar analiz edilen buğday numunelerinde protein oranı %11,7 iken, 22/23 dönemi ortalaması %11,9. Agrisensus, analiz edilen numunelerin çoğunun hasat kesintisinden önce toplandığını, bu nedenle nihai sonuçların daha düşük bir kalite gösterebileceğine dikkat çekti.
Rusya, buğdayı çoğunlukla bir silah olarak kullandığı ve piyasayı manipüle ettiği için muazzam stoklarıyla bile talepteki bu açığı kapatamayacaktır. Zaten 30 Ağustos’taki Mısır emtia ticareti otoritesi GASC ihalesi de bize piyasanın gelecek buğday sezonu için endişelendiğini gösteriyor. Dolayısıyla, miktarın bir önemi yok.