Beyaz Rusya’nın buğday unu ihracatı son beş yılda 10 bin ve 20 bin ton arasında değişen miktarlarda seyretmektedir. Estonya’nın buğday unu ithalatının son beş yılda 15 bin ton ve 21 bin ton arasında değişen rakamlarla kaydedildiği görülmektedir. Letonya 2011 yılında 28 bin ton buğday unu ihraç etmiş, bu miktarı 2012 yılında 51 bin tona yükseltmiştir. 2013 yılında kaydedilen ihracat miktarı ise 42 bin tondur. Litvanya’nın buğday unu ithalatında ise 2011 yılında 29 bin tona ulaşıldığı, fakat 2012 yılında bu miktarın 23 bin tona düştüğü izlenmektedir. 2013 yılında kaydedilen ithalat miktarı ise 24 bin tondur.

Eski bir SSCB ülkesi olan Beyaz Rusya yaklaşık 9,5 milyonluk nüfusa sahiptir. Başkenti ise Minsk şehridir. Avrupa ile yakın ilişkiler geliştiren Beyaz Rusya kuzeyde Letonya, kuzeybatıda Litvanya, kuzeydoğu ve doğuda Rusya Federasyonu, batıda Polonya, güneyde ise Ukrayna ile sınır komşusudur. Kuzey Avrupa’da bir Baltık ülkesi olan Estonya ise yaklaşık 1,3 milyonluk nüfusa sahiptir ve başkenti Tallinn’dir. Estonya’nın batı ile ekonomik ve siyasi ilişkileri son Sovyet birliklerinin ülkeyi terk ettiği 1994 yılında başlamış; ülke NATO ve Avrupa Birliği’ne 2004 yılı ilkbaharında katılmıştır.

Başkenti Riga olan Letonya ise tahmini olarak 2,2 milyonluk nüfusa sahiptir. Avrupa’nın kuzeydoğu kesiminde bir ülke olan Letonya, Baltık Denizi ve Riga Körfezi kıyılarında yer alır. Kuzeyde Estonya, doğuda Rusya, güneyde Litvanya ile çevrilidir. 3,1 milyonluk nüfusa sahip olan Litvanya ise kuzeyde Letonya, doğuda ve güneyde Beyaz Rusya, güneybatıda Rusya ve Polonya, batıda da Baltık denizi ile çevrilidir. Başkenti Vilnius olan ülke aynı zamanda NATO, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği'ne üyedir.

GENEL EKONOMİK GÖRÜNÜM Beyaz Rusya, Avrupa’nın merkezinde, Rusya Federasyonu, Avrupa ülkeleri ve Asya arasında büyük ve önemli kara ve demiryolları arasında kalan, temel iletişim noktaları ile petrol ve doğalgaz boru hatlarının kesiştiği bir konumda bulunmaktadır. Beyaz Rusya ekonomisine genel olarak bakıldığında Rusya Federasyonu ile yakın ilişkilerinin önemli bir yer tuttuğu görülmektedir. Özellikle son yıllarda giderek artan dış ticaret açığı, Rusya pazarındaki rekabet gücünün giderek azalması ve yaşanan ekonomik kriz sonrası ortaya çıkan talep daralmasının yarattığı olumsuzluklarla ilişkilendirilebilir. Rusya Federasyonu’nda yaşanan siyasi ve ekonomik sorunlar da Beyaz Rusya’yı doğrudan etkileyebilmektedir. Gerek ekonomik gerekse siyasi açıdan Rusya Federasyonu’yla olan yakın ilişkiler, olumsuz şartlardan da öncelikle etkilenme potansiyelini doğurmaktadır.

Estonya, bölgesinde sahip olduğu merkezi konum ve ulaştırma ağı ile uluslararası ticarette, özellikle Baltık Bölgesine, Rusya Federasyonu’na ve Nordik ülkelere açılan önemli bir transit ülke durumundadır. Estonya, bürokratik engellerin azaltılması, dijital hizmetlerin yaygınlaştırılması, girişimci ve dış yatırımcılar için yeni kolaylıklar sağlanması yolunda attığı adımlar sayesinde dünyadaki en açık ekonomilerden birisi olma niteliğine sahiptir. Bu özelliğiyle Estonya, çeşitli kuruluşların iş yapma kolaylığı ve ekonomik özgürlük endekslerinde Avrupa’da en üst sıralarda yer almaktadır.

Letonya, 2003-2007 döneminde yıllık ortalama %10’u aşan bir büyüme kaydetmiştir. Büyüme, üretimdeki artıştan ziyade, dış borçlanma ile gerçekleştirilmiştir. 2008 yılının son çeyreğinden itibaren küresel ekonomik krizin etkisiyle durgunluğa girmiştir. 2009 yılında krizle birlikte AB içerisinde ekonomisi en hızlı daralan ülke olmuştur. Hükümet, ekonomik krizden çıkış stratejisini, “dış krediyle beslenen ithalata dayalı büyüme” yerine, 2010 yılından itibaren “ihracata dayalı büyüme”ye dayandırmıştır. 2013 yılında yakalanan % 4'lük büyüme oranıyla Letonya, AB içindeki en olumlu ekonomilerden biri olmuştur.

Litvanya’da ise AB üyeliğinin sağladığı siyasi istikrarın da etkisiyle 2004 yılından itibaren kaydedilen ekonomik canlanma ve büyüme hamlesi küresel ekonomik krizin etkisiyle 2008 yılı sonlarında duraklamış, 2009 yılında ekonomi % 15 küçülmüştür. Ülke, 2010 yılında hükümetin hedefleri doğrultusunda yeniden büyüme eğilimine girmiş ve büyüme trendi takip eden yılarda devam etmiştir. Litvanya 1 Ocak 2015 tarihi itibarıyla Euro’ya geçmiş, bu suretle Letonya’nın ardından Euro Bölgesi’ne dahil olan 19. üye ülke olmuştur.

TARIMIN YERİ VE ÖNEMİ Beyaz Rusya topraklarının % 23’ü radyasyon seviyesinin insan sağlığı için kabul edilebilir oranları aşması sebebiyle tarımsal üretime kapalıdır. Ekonomide tarımın payı giderek azalmaktadır. Tarım sektöründe istihdam edilen işgücü de giderek azalmaktadır. Ülkede üretilen başlıca tarım ürünleri patates, hububat ve hayvansal ürünlerdir.

Beyaz Rusya, çoğunluğunu işlenmiş tarım ürünlerinin oluşturduğu “sosyal açıdan önem arz eden ürünler listesi” kapsamı, ürünlere fiyat kontrolü uygulamaktadır. Söz konusu listede ekmek, süt, et ve et ürünleri, yumurta, yağ, tahıllar, konserve meyve-sebze, un, makarna, çocuklar için meyve suları, peynir, balık, tuz, kahve, çay, bazı bebek mamaları vb. olmak üzere 27 ürün yer almaktadır.

Estonya ekonomisi, sanayiye dayalıdır. Fakat tarım da ekonomiye önemli katkıda bulunan alanlardan biridir. Toprakları tarıma elverişli olmadığından bitki üretiminin yaklaşık yarısı hayvan için yetiştirilen otlardır.

Litvanya’da ise tarım sektörü GSYİH’nın çok küçük bir bölümünü oluşturmakta olup, ülkedeki işgücünün % 8,2’ünü istihdam etmektedir. Ülkede tarımsal reform öncesi dönemde tarım ve gıda üretimi ikinci büyük endüstriydi ve GSYİH’nın neredeyse yüzde 28’ine denk geliyordu. Bu pay geçiş döneminde ciddi miktarda azalmış ve 1994’te % 6,7’ye düşmüştür. En çok üretimi gerçekleştirilen ürünler ise patates, buğday ve şeker pancarıdır.

Letonya’da GSYİH’nin % 4’ünü oluşturan tarım sektörü, toplam işgücünün de yaklaşık % 8’ini istihdam etmektedir. Letonya’da tarımda istihdam edilen nüfus ve tarımın GSYİH’nin içindeki payı yıllar içinde azalma gösterse de son yıllarda tarımsal üretimde birçok modernizasyonun gerçekleştirilmiş olması ile verimlilik artmıştır. Ayrıca ülkenin 2004’te Avrupa Birliği’ne üye olmasıyla, tarım sektöründe hızlı bir liberalleşme görülmüş ve Avrupa Birliği çerçevesinde elde edilen yardım programları da artmıştır.

Ülke verimli topraklardan oluştuğundan tarım ve ormancılık önemli üretim sektörlerine girdi sağlamaktadır. Buğday, en önemli tarım ürünü konumunda bulunmakta olup, arpa, yulaf ve çavdar da önemli miktarlarda üretilmektedir. Buna bağlı olarak, un ve unlu mamuller sanayi gelişmiş ve ülkenin tarım ve gıda ihracatının yaklaşık dörtte birini oluşturmaktadır. Son yıllarda tüketici taleplerine paralel olarak organik unlu mamul üretimi de başlamıştır.

BEYAZ RUSYA’DA TAHIL ÜRETİMİ Birleşmiş Miller Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) verilerine göre Beyaz Rusya’nın en fazla üretimini gerçekleştirdiği hububat ürünü buğdaydır. 2006 ve 2014 sezonları arasında gerçekleştirilen buğday üretim verilerine bakıldığında, yaklaşık olarak 1 milyon ton ile 2,9 milyon ton arasında üretim gerçekleştirildiği görülmektedir. 2011 yılında 2,1 milyon ton buğday üretilirken bu miktar 2012 yılında 2,5 milyon tona yükselmiştir. 2013 yılında tekrar 2,1 milyon tona düşen üretim, 2014 yılında artış göstererek 2,9 milyon tona ulaşmıştır.

Beyaz Rusya’nın üretimini gerçekleştirdiği bir diğer önemli tahıl ürünü ise arpadır. Arpa üretiminin 1,8 milyon ton ile 2,2 milyon ton arasında değişen miktarlarda gerçekleştiği görülmektedir. 2011 ve 2012 yıllarında 1,9 milyon ton olarak kaydedilen arpa üretimi, 2013 yılında düşüş göstermiş ve 1,6 milyon tona gerilemiştir. 2014 yılında gerçekleşen arpa üretimi ise 1,9 milyon tondur. Arpadan sonra bir diğer önemli ürünse mısırdır. Beyaz Rusya’nın mısır üretimi, 2006 ve 2014 yılları arasında yalnızca 2011 ve 2013 yıllarında 1 milyon tonun üzerine çıkmıştır. 2014 yılında kaydedilen mısır üretimi ise 599 bin tondur.

ESTONYA’DA TAHIL ÜRETİMİ FAO’nun verilerine göre Estonya’da en çok üretimi gerçekleştirilen tahıl ürünü buğdaydır. Buğday üretimi 2006 ve 2014 yılları arasında 200-600 bin ton arasında değişen miktarlarda kaydedilmiştir. 2011 yılında 360 bin ton olarak kaydedilen üretim, 2012 ve 2013 yıllarında 400 bin tonun üzerine çıkmış, 2014 yılında ise 615 bin tona ulaşmıştır. Estonya’nın üretimini gerçekleştirdiği bir diğer önemli ürün arpadır. 2011 yılında arpa üretimi 294 bin ton olarak gerçekleşmiştir. 2012 yılında 341 bin tona çıkan üretim, yükselmeye devam etmiş ve 2013 yılında 441 bin tona ulaşmıştır. 2014 yılında da artış gösteren arpa üretimi 458 bin ton olarak kaydedilmiştir. Estonya’nın çavdar ve yulaf üretiminde ise 100 bin tonu bulmayan rakamlar söz konusudur.

LETONYA’DA TAHIL ÜRETİMİ Letonya’nın hububat üretiminde önde gelen tahıl ürünü buğdaydır. Buğday üretiminde 2009 yılında 1 milyon tonun üzerine çıkılmış, 2012 yılında ise üretim 1,5 milyon ton olarak kaydedilmiştir. 2013 ve 2014 yıllarında gerçekleştirilen buğday üretimi ise 1,4 milyon tondur. Letonya’nın üretimini gerçekleştirdiği bir diğer önemli ürün ise arpadır. 2009 ve 2013 yılları arasında 200 bin ton dolaylarında üretim gerçekleştiren Letonya, 2014 yılında 418 bin ton arpa üretiminde bulunmuştur. Letonya’nın çavdar ve yulaf üretimi ise 100-150 bin ton dolaylarında gerçekleşmektedir.

LİTVANYA’DA TAHIL ÜRETİMİ FAO verilerine göre Litvanya’da en çok üretimi gerçekleştirilen hububat ürünü buğdaydır. 2006 ve 2011 yılları arasında buğday üretimi genel olarak 2 milyon tonun altında seyrederken bu miktar 2012 yılında 2,9 milyon tona yükselmiş ve 2013 yılında da 2,8 milyon tona gerilemiştir. 2014 yılında kaydedilen buğday üretim miktarı ise 3,2 milyon tondur. Litvanya’nın üretimini gerçekleştirdiği bir diğer önemli tahıl ürünü ise arpadır. 2011 ve 2012 yıllarında 750 bin ton civarında arpa üretilirken bu miktar 2013 yılında 685 bin tona gerilemiş 2014 yılında ise 1 milyon ton olarak kaydedilmiştir. Litvanya’nın mısır ve yulaf 150 bin ton civarında kaydedilmektedir.

BEYAZ RUSYA’DA TAHIL TİCARETİ Beyaz Rusya’nın hububat ticareti buğday ve mısır ağırlıklıdır. İç talebi karşılamak için ihracattan ziyade ithalata odaklanan Beyaz Rusya’nın artan buğday ve mısır üretimine paralel olarak ithalat miktarı da azalmaktadır. FAO’nun verilerine göre Beyaz Rusya’nın buğday ithalatı 2012 yılında 184 bin tona ulaşırken, bu miktar düşüş göstermiş ve 2013 yılında 44 bin tona gerilemiştir. Mısır ithalatında ise 2012 yılında 94 bin ton, 2013 yılında 84 bin ton mısır ithal edilmiştir.

ESTONYA’DA TAHIL TİCARETİ Estonya’nın tahıl ticaretininse buğday ve arpa ağırlıklı olduğu görülmektedir. Buğday ve arpa üretiminde artış görülen Estonya’nın aynı ürünlerin ihracatında da yükselişe geçmiştir. 2011 yılında 70 bin ton buğday ihraç edilirken bu miktar 2012 yılında 251 bin tona, 2013 yılında ise 226 bin tona çıkmıştır. Arpa ihracatında da artış söz konusudur. 2011 yılında 184 bin ton arpa ihraç eden Estonya bu miktarı 2012 yılında 84 bin tona düşürse de arpa ihracatını 2013 yılında 170 bin ton olarak yenilemiştir.

LETONYA’DA TAHIL TİCARETİ Tıpkı Estonya gibi Letonya’da da tahıl ticaretinin iki ana ürünü buğday ve arpadır. 2011 yılında 112 bin ton buğday ithal eden Letonya 2012 yılında bu miktarı 251 bin tona çıkarmıştır. 2013 yılında kaydedilen ithalat miktarı ise 204 bin tondur. Buğday ihracatında ise giderek 2009 yılından itibaren 1 milyon tonun üzerine çıkılmıştır. 2011 yılında 468 bin tona gerileyen ihracat miktarı tekrar artışa geçmiş ve 2012 yılında 1,4 milyon ton, 2013 yılında ise 1 milyon ton olarak kaydedilmiştir.

Letonya’nın arpa ihracatında kaydedilen miktarlar 100- 180 bin ton arasında değişmektedir. Arpa ihracat miktarı 2011 yılında 132 bin ton, 2012 yılında 113 bin ton, 2013 yılında ise 134 bin ton olarak kaydedilmiştir. Arpa ithalatı ise 2010, 2011 ve 2012 yıllarında 100 bin ton civarında kaydedilirken bu miktar 2013 yılında 87 bin tona gerilemiştir.

LİTVANYA’DA TAHIL TİCARETİ Tahıl ticaretinin buğday ve arpa ağırlıklı ilerlediği Litvanya’da da ithalattan ziyade ihracat miktarları daha yüksektir. Buğday ihracatında 2008 yılında 1 milyon tonun üzerine çıkılmış, bu miktar 2011 yılında 808 bin tona gerilemiş, ancak 2012 yılında 1,6 milyon tona ulaşılmıştır. Artışa devam eden buğday ihracatı 2013 yılında 1,9 milyon ton olarak kaydedilmiştir. Arpa ihracatı ise 2011 yılında 204 bin ton olarak kaydedilmiş, 2012 yılında 101 bin tona gerilemiştir. Tekrar yükselişe geçen arpa ihracatı 2013 yılında 278 bin tona ulaşmıştır.

BEYAZ RUSYA, ESTONYA, LETONYA VE LİTVANYA’DA UN TİCARETİ FAO’nun verilerine göre Beyaz Rusya’nın buğday unu ihracatı son beş yılda 10 bin ve 20 bin ton arasında değişen miktarlarda seyretmektedir. 2012 yılında 15 bin ton buğday unu ihraç eden Beyaz Rusya bu miktarı 2013 yılında 10 bin tona düşürmüştür. Beyaz Rusya’nın buğday unu ithalatında ise artış izlenmektedir. 2011 yılında 9 bin tona ulaşan ithalat miktarı 2012 yılında 6 bin tona gerilemiş, 2013 yılında ise 11 bin tona ulaşmıştır.

Estonya’nın buğday unu ihracatı ise giderek artmaktadır. 2011 yılında 9 bin ton olarak kaydedilen buğday unu ihracatı 2012 yılında 14 bin ton 2013 yılında ise 13 bin ton olarak kaydedilmiştir. Buğday unu ithalatının son beş yılda 15 bin ton ve 21 bin ton arasında değişen rakamlarla kaydedildiği görülmektedir. 2012 yılında 21 bin ton buğday unu ithalatı gerçekleştiği görülürken, bu miktar 2013 yılında 18 bin tona gerilemiştir.

Letonya 2011 yılında 28 bin ton buğday unu ihraç etmiş, bu miktarı 2012 yılında 51 bin tona yükseltmiştir. 2013 yılında kaydedilen ihracat miktarı ise 42 bin tondur. İthalata bakıldığındaysa 2011 yılında kaydedilen 6 bin tonluk ithalat miktarının 2012 yılında 9 bin tona, 2013 yılındaysa 12 bin tona yükseldiği görülmektedir.

Litvanya’nın buğday unu ihracatında 20 bini geçmeyen miktarlar söz konusudur. 2011 yılında 11 bin ton buğday unu ihraç edilirken, bu miktar 2012 yılında 12 bin tona, 2013 yılındaysa 18 bin tona yükselmiştir. Buğday unu ithalatında ise 2011 yılında 29 bin tona ulaşıldığı, fakat 2012 yılında bu miktarın 23 bin tona düştüğü izlenmektedir. 2013 yılında kaydedilen ithalat miktarı ise 24 bin tondur.