“Üretim tahminlerinde artış yaşanırken, talep beklentilerinin gerilemesi, satış baskısının daha da etkin olabileceği yönündeki tahminleri güçlendiriyor. Özellikle Çin ekonomisinin zayıflaması, doların güçlenmesi ve rekor üretim tahminleri, vadeli işlem piyasalarında etkisini gösterebilir. Bu nedenle kısa vadede hava koşullarında ciddi bir etki görülmediği sürece satış baskısının etkili olacağı yönündeki beklentimi korumaktayım. Para piyasalarındaki dalgalanmalar ise vadeli buğday işlemlerinde kısa vadeli bir dalgalanmaya neden olabilir.”

Zafer ERGEZEN Vadeli İşlem ve Emtia Piyasaları Uzmanı contact@zaferergezen.com

Buğday fiyatı, Ekim ayında 531 cent/bushel seviyesine kadar yükseldikten sonra bir kez daha satışlara yenildi. Bu seviyeden başlayan satışlar 500 cent/bushel seviyesinin altına kadar sarktı. ABD Merkez Bankası'nın (FED) faiz artırmayacağı haberleri ile birlikte, buğday fiyatlarında yukarı yönlü bir hareket başlamıştı. Fakat sonrasında artan küresel riskler ve talep endişeleri, yeniden satışların artmasında etkili oldu. Özellikle Çin kaynaklı endişelerin, küresel piyasalarda etkili bir şekilde hissedildiğini izledik. Çin ekonomisinin yavaşlamasıyla beraber emtia talebinin de azalacağı yönünde beklentiler var. Dünyanın en büyük emtia alıcısı olan Çin'de, büyümenin yavaşlamasıyla birlikte emtia fiyatlarında sert satışları zaten görmüştük. Çünkü dünya buğday üretiminin yaklaşık yüzde 18'ini Çin karşılıyor. Ayrıca küresel buğday stoklarının yüzde 40'ı da yine Çin’in elinde bulunuyor. Fakat yaşananlara rağmen piyasalardaki stresin azalmadığını izliyoruz. Son açıklanan tahmin raporlarında üretim tahminlerinin yükselmesi de satış baskısının artmasında etkili oldu. Oysa özellikle El Nino nedeniyle üretim tahminlerinde bir revizyon beklentisi vardı. Fakat El Nino’nun tahminler üzerinde beklendiği kadar etkili olmadığını gördük. Bu anlamda talep kaynaklı endişelerin, arz endişelerinden daha etkili olduğu da bir gerçek! Bu verilerin yanı sıra döviz piyasasında yaşanan oynaklığı da, fiyatlar üzerinde etkili olan bir diğer unsur olarak gösterebiliriz. Küresel piyasalardaki kur değişimleri, buğday talebini de etkiliyor. ABD dolarının değer kazanma eğiliminin devam etmesi bekleniyor. Fakat faiz kararının ertelenmesi ile beraber dolardaki satış baskısının, buğday fiyatlarında alımları desteklediğini görmüştük. Her ne kadar dolar bir miktar değer kaybına uğrasa da, sene başına göre halen diğer para birimlerine karşı daha yüksek bir değere sahip. Bu da göreceli olarak talebi olumsuz etkilemektedir. İÇ TALEPTEKİ CANLILIK PİYASAYI GÜÇLÜ TUTUYOR Türkiye’de ise fiyatlar, daha önceki yazılarımda not olarak düştüğüm gibi küresel piyasalara göre güçlü kalmaya devam ediyor. Özellikle yüksek üretim tahminlerine rağmen iç talebin canlı olması, buradaki en önemli unsur olarak görülmelidir. Ayrıca göçmen sayısındaki artış ve Türkiye'nin göçmenler için sağladığı gıda desteği, fiyatların yüksek kalmasına yardımcı olmayı sürdürüyor. Artan nüfus ile beraber özellikle buğday ve un gibi temel gıdalara olan talebin yüksek olduğunu görüyoruz. Türkiye'de buğday üretimi ise önceki seneye göre daha yüksek olacak. Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO) tahminlerine göre 2015 yılında buğday üretiminin geçen yıla göre %18 artışla 22,5 milyon tona ulaşması bekleniyor. TMO, 2015 yılı için şimdiye kadar 3,3 milyon ton buğday alımı gerçekleştirdi. En fazla buğday alımı yapılan şube, 404 bin ton ile Diyarbakır oldu. TMO'nun buğday alımlarının büyük bir kısmını oluşturan ekmeklik buğday alım miktarı ise 1,8 milyon ton olarak gerçekleşti. TMO'nun 2015 yılı sonunda alımlar karşılığında üreticilere yaklaşık 2 milyar 750 milyon liralık ödeme yapması bekleniyor. BUĞDAYDA ÜRETİM VE STOK ARTIŞI DEVAM EDİYOR ABD Tarım Bakanlığı'nın (USDA) yayınladığı tahmin raporuna göre dünya buğday üretim miktarı önceki aya göre 1,18 milyon ton artış gösterdi. Böylece üretim rakamı 732,79 milyon tona yükseldi. Son üç aydaki üretim tahminlerindeki artış 10,83 milyon tona ulaştı. Böylece üretimin, geçen sezonun üzerinde gerçekleşmesi bekleniyor. Üretimdeki artışın 2012 yılına kıyasla 74,07 milyon ton artması da dikkat çekici bir diğer nokta. Bu rakam dünya buğday üretiminin yüzde 10'una denk gelmektedir. Son üç yılda yaşanan bu miktardaki artış, fiyatlardaki düşüşü de açıklıyor. Buğday üretim tahminlerindeki artışın neredeyse tamamı Avustralya, Avrupa ve Kanada'dan kaynaklanıyor. ABD'deki azalış ise dikkat çekici! Özellikle hava koşullarının etkisi ile ABD'de buğday üretiminin önceki tahminlere göre 2,29 milyon ton azalması bekleniyor. Buna rağmen vadeli piyasalarda satış baskısının etkili olması, ancak talebin yetersizliği ile açıklanabilir. Dönem sonu stoklarındaki artış eğilimi de etkisini sürdürüyor. Yeni tahmin raporlarında dönem sonu stok tahminleri 1,93 milyon artarak 228,49 milyon tona ulaştı. Böylece son iki ayın tahminleri göz önüne alındığında, buğday stoklarındaki artış miktarı 26,09 milyon tona ulaşmış oldu. Tahminlerdeki artışın hemen hemen doğrudan stoklara yansıdığı görülüyor. Özellikle en büyük buğday ithalatçılarının yer aldığı Kuzey Afrika kaynaklı talebin yetersiz olması, stoklardaki artışta önemli bir unsur. Bunun yanı sıra Ukrayna'da da talep nedeniyle stok artışı olduğu görülmektedir. Kısacası Ekim ayında üretimdeki artışa bağlı olarak stok tahminlerinde de artış yaşandı. Dünyanın en büyük buğday tüketicisi Çin'e baktığımızda, önceki ay tahminlerine göre stok amaçlı buğday alım beklentilerinin arttığını görüyoruz. Çin, dünya buğday üretiminin yüzde 16'sını tek başına tüketecek. Daha önce de belirttiğimiz gibi dünya buğday stoklarının ise yüzde 40'ı Çin'in elinde bulunuyor. Yeni sezonda dünyanın en büyük buğday üreticileri yine Avrupa Bölgesi, Çin ve Hindistan olacak. Neredeyse dünyadaki buğday üretiminin yarısını bu üç bölge gerçekleştirecek. En fazla buğday ithalatının ise yine Kuzey Afrika, Ortadoğu ve Güneydoğu Asya tarafından yapılacağı tahmin edilmektedir. TALEPTEKİ ARTIŞ ÜRETİMDEKİ ARTIŞIN GERİSİNDEN GELİYOR Uluslararası Hububat Komisyonu (IGC), bu yazı hazırlandığı tarihte henüz yeni tahminlerini yayınlamamıştı. IGC, Eylül ayında buğday üretim tahminlerini önceki aya göre 7 milyon artırarak 727 milyon tona; dönem sonu stoklarıyla ilgili tahminlerini ise önceki aya göre 5 milyon artarak 211 milyon tona çıkarmıştı. Son iki ayda stok tahminlerinde yaşanan artış dikkat çekiciydi. Özellikle Çin kaynaklı talep endişeleri ile başlayan ve bütün dünyaya yayılan talep endişeleri ise bunun nedeni olarak gösterilmektedir. Dikkat çeken bir diğer nokta ise dönem sonu stoklarının 2012 yılına göre 35 milyon ton artışa işaret etmesidir. Dünya buğday üretimi artarken, talebin aynı miktarda artış göstermediği anlaşılıyor. TALEP DÜŞÜŞÜ FAO’NUN TAHMİNLERİNE DE YANSIDI Dünya Gıda ve Tarım Örgütü'nün (FAO) tahminleri ise dünya buğday üretiminin 734,8 milyon ton civarında gerçekleşeceği yönünde. Yani Eylül ayı tahminlerine göre 6,4 milyon tonluk bir artış öngörüsü söz konusu. Önceki ay tahminlerine göre bu oldukça hızlı bir artışa işaret ediyor. Böylece geçen senenin rekor üretiminin de üzerine çıkılması bekleniyor. Üretimdeki artışın Çin ve Avrupa'daki üretim beklentilerinin artmasından kaynaklandığı not edilmektedir. FAO'nun tahminlerine göre dönem sonu stokları ise 205,9 milyon tona yükselecek. Önceki tahminlere göre 4,1 milyon ton artış bekleniyor. Böylece toplam buğday arzı 937,4 milyon tona ulaşacak. FAO, geçen seneye göre üretimde 1,9 milyon tonluk bir artış öngörürken, dönem sonu stoklarında ise 3,3 milyon tonluk bir artış beklemektedir. Kısaca önceki ayların aksine, FAO da talep tarafındaki azalışı dikkate almaktadır. ORTALAMA DÜNYA BUĞDAY ÜRETİMİ 731,53 MİLYON TON Sonuç olarak; hububat piyasalarında küresel tahmin gerçekleştiren üç kuruluşun tahmin ortalamaları göz önüne alındığında, dünya buğday üretiminin ortalama 731,53 milyon ton olması bekleniyor. Önceki ay tahminlerine göre 2,53 milyon tonluk bir artış var. Dönem sonu stokları ise 215,13 milyon tona ulaşacak. Yani önceki aya göre 2,01 milyon daha fazla stok artışı olacağı tahmin edilmektedir. Kısaca önceki ay tahminlerine göre hem üretim miktarında hem de dönem sonu stok beklentilerinde artış olduğu görülüyor. Şikago Ticaret Borsası'nda Aralık vadeli buğday fiyatı, yeniden 500 cent/bushel altına geriledi. 500 cent/bushel seviyesi referans olarak takip edilmeye devam edecektir. Fakat üretim tahminlerinde artış yaşanırken, talep beklentilerinin gerilemesi, satış baskısının daha da etkin olabileceği yönündeki tahminleri güçlendiriyor. Özellikle Çin ekonomisinin zayıflaması, doların güçlenmesi ve rekor üretim tahminleri, vadeli işlem piyasalarında etkisini gösterebilir. Bu nedenle kısa vadede hava koşullarında ciddi bir etki görülmediği sürece satış baskısının etkili olacağı yönündeki beklentimi korumaktayım. Para piyasalarındaki dalgalanmalar ise vadeli buğday işlemlerinde kısa vadeli bir dalgalanmaya neden olabilir.