ABD Tarım Bakanlığı (USDA), Mart ayı Tahıl Piyasaları ve Ticareti Raporu’nda, Türkiye’nin un ihracatına dair detaylı bir analiz yayınladı. Buna göre un ihracatında rekor kıran Türkiye’nin bu başarısında özellikle Doğu Afrika pazarlarına gönderilen önemli hacimler etkili oldu.
USDA’ya göre dünyanın en büyük buğday unu ihracatçısı Türkiye, 2023/24 sezonunda rekor miktarda buğday ve buğday ürünü ihraç etme yolunda ilerliyor. USDA raporunda, “Türkiye, 2022/23 malî yılında, yaklaşık yüzde 10'u Dünya Gıda Programı (WFP) dahil insani yardım kuruluşlarına olmak üzere 4,5 milyon ton un (buğday eşdeğeri) ihraç ederek rekor kırdı. Türkiye 2023/24'ün ilk 6 ayında da 2022/23'ün aynı dönemine kıyasla yüzde 20 daha fazla un ve buğday ürünü göndererek yeni bir rekora imza atma yolunda ilerliyor.” denildi. Rapora göre bu artış, geleneksel olarak Türkiye’nin un ihracatında daha küçük pay sahibi ülkelerin yer aldığı Doğu Afrika pazarlarına gönderilen önemli hacimlerden kaynaklanıyor. Ancak bu bölgelerdeki artış, diğer bazı ticaret ortaklarından yapılan alımların nispeten sabit kalması veya yıldan yıla azalmasıyla dengeleniyor.
Un ihracatındaki en çarpıcı artış, özellikle de Sudan, Cibuti ve Somali'ye yönelik gerçekleşti. Sudan ve Cibuti'nin her biri malî yılın ilk 6 ayında, geçen yılın aynı dönemine göre yaklaşık 250 bin ton daha fazla ithalat yaparken, Somali de ithalatını 100 bin tondan fazla artırdı. Raporda, “Sudan için öngörülen ithalat miktarı 2023/24 için 2,3 milyon tona düşürülürken, bugüne kadarki ithalatın önemli bir kısmını Türk unu oluşturdu.” bilgisine yer verildi. Yaklaşık bir yıldır iç savaşın pençesinde olan Sudan'da milyonlarca insan yerinden edilmiş durumda ve yaklaşık 20 milyon insan gıda kıtlığı ile karşı karşıya bulunuyor. Çatışmalardan önce Sudan neredeyse tamamen buğday ithal ediyordu; ancak un ithalatı, tahıl ithalatının yerini almaya başladı. Sudan'da elektrik jeneratörleri için yakıta erişimin azalması, yerel un sanayini olumsuz etkiledi. Sonuç olarak, un ithalatı, iç talebi karşılamanın daha güvenilir bir yolu olarak yurt içinde öğütülen unun yerine ikame edilmeye başlandı.
Diğer bir bölge ülkesi Cibuti de Türkiye'den un ithalatını artırdı. Cibuti, ithalata bağımlı küçük bir nüfusa sahip olmakla birlikte, esas olarak Afrika Boynuzu'nda WFP için bir merkez görevi görüyor. WFP, Cibuti'deki İnsani Lojistik Merkezi'nden gıda yetersizliği ile karşı karşıya olan komşu ülkelere yardım sağlıyor. Cibuti üzerinden aktarılan unların büyük bir kısmı gıda yardımı olsa da ticari sevkiyatlar da yapılıyor. Aynı şekilde Somali de ülkeyi kıtlığın eşiğine getiren birkaç yıllık kuraklığın yerini şiddetli yağışlara ve sellere bırakması nedeniyle önemli bir gıda yetersizliği ile karşı karşıya. Ayrıca, ülkedeki iç çatışmalar gıda yardımına olan bağımlılığı da beraberinde getirdi.
Rapora göre Doğu Afrika'nın aksine, Türkiye'nin Orta Doğu pazarlarına un ihracatı yılın ilk yarısında daraldı. Suriye'ye yapılan ihracat yüzde 35, Yemen'e ise yüzde 64 oranında düştü. Suriye'nin buğday ve buğday ürünleri ithalatı, 2 yıl süren daha küçük hasatların ardından 2023/24'te yerli üretimde önemli bir toparlanma olması ve iç talebi karşılamak için daha az ithalata ihtiyaç duyulması nedeniyle azaldı. Yemen'in ithalatı da oransal olarak daha az un ve yerel un sanayi için daha fazla tahıl içerecek şekilde değişmiş durumda. Ancak ithalat hacimleri yıldan yıla nispeten sabit kaldı. Irak, Türk unu için açık ara en büyük pazar olmayı sürdürse de bu yıl hacimde az da olsa bir düşüş var.