Üretimdeki artışa rağmen Ukrayna ve Rusya arasında artan gerilim 2014 yılında buğday işlemlerine damgasını vurdu. Özellikle Rusya'nın buğday ihracatını sınırlandıracağı haberleri ile beraber, buğday fiyatının yükseldiğini gördük. 2015 senesi için beklentiler ise şekillenmeye başladı. Üretim tahminlerinde çok fazla bir değişim beklenmezken, Rusya ile ilgili veriler etkili olmaya devam edecek. Bunun yanı sıra 2015 senesinde en çok konuşulan konulardan birisi, kurlardaki değişim ve FED'in alacağı kararlar olacaktır.

Zafer ERGEZEN Vadeli İşlem ve Emtia Piyasaları Uzmanı contact@zaferergezen.com 2014 senesi buğday açısından baş döndürücü bir şekilde geçti. Oldukça sert hareketlerin yaşandığı bu senede, üretim tahminleri vadeli işlemler piyasasına damgasını vurdu. 2014-15 sezonuna yönelik ilk buğday üretim tahminlerinin açıklanmasıyla beraber satışların arttığı görüldü. Eylül ayından sonra ise tam tersi bir durum yaşandı. Üretimdeki artışa rağmen Ukrayna ve Rusya arasında artan gerilim buğday işlemlerine damgasını vurdu. İki ülke arasındaki artan gerilim ve Rusya üzerinde artan kısıtlamalar, buğday fiyatının yükselişe geçmesine yol açtı. Rusya'nın ihracatı sınırlayacağı haberleri ise buğday fiyatının yeniden 600 cent/bushel seviyesinin üzerine çıkmasını sağladı. Böylece 2014 yılının son ayını Rusya ile kapatmıştık olduk. ABD Tarım Bakanlığı'nın Mayıs 2014 tarihinde açıklanan tahmin raporu, 697,04 milyon ton buğday üretimini öngörüyordu. Beklentilerin üzerinde gelen bu rakam, 2013/14 üretiminden daha düşüktü. Fakat satışlar o kadar yoğun oldu ki, çok kısa bir süre içerisinde yüzde 35'in üzerinde değer kaybı oldu. Bu esnada her yeni üretim tahmini de bir öncekinden daha yüksek gelmişti. Yeni açıklanan üretim tahminleri ile beraber Aralık ayında 722,18 milyon ton üretim tahmininde bulunuldu. Yani ilk üretim tahmininden sonra 25,14 milyon ton artış gerçekleşti. Bu rakam, Türkiye'nin bir senede ürettiği buğday miktarından daha yüksek. Bu açıdan bakıldığında üretim tahminlerinde beklenmedik bir değişim olduğu görülebilir. Fakat yaşanan satışları sadece üretim tahminlerindeki artışa bağlamak çok doğru olmayabilir. 2014 senesi içerisinde birçok emtiada sert satışların olduğunu gördük. Tarım emtiaları da bundan üzerine düşen payı aldı. Buğday fiyatındaki düşüş ise çok belirgin olmuştu. Özellikle ABD Merkez Bankası'nın (FED) parasal genişlemeyi azaltmaya başlamasıyla beraber piyasalardaki likiditenin azaldığını ve pozisyonların yeniden gözden geçirildiğini izledik. Yatırımcılar pozisyonlarını yeni ekonomik düzene göre yeniden ayarlamaya başladı. Bunun sonucunda ise emtialardaki satışların arttığına tanık olduk. Altın ve petrol işlemlerinde bunun etkisi çok daha net hissedildi. Tarım emtialarına etkisi ise hızlı ve soluksuz bir düşüş olarak yansıdı. ABD BUĞDAYINA TALEP AZALDI Diğer para birimleri karşısında değer kazanan ABD dolarının emtialar üzerindeki etkisi olumsuz oldu. Emtia fiyatlarının dolar bazındaki değeri azalmaya başladı. ABD dünyanın en büyük ihracatçısı konumunda bulunuyor. Fakat ABD dünya buğday ihracatının yüzde 16'sını sağlarken, dünya buğday üretiminin sadece yüzde 7,6'sını gerçekleştiriyor. ABD ve Kanada haricindeki ülkeler dünya buğday üretiminin yüzde 88'ini sağlıyor. Bu nedenle ABD dolarının değer kazanması, küresel buğday fiyatının da azalmasına yol açıyor. Doğal olarak, ABD buğdayının rekabetçi fiyatı azaldığı için ABD buğdayına olan talebin de azaldığını görüyoruz. Zaten ABD'nin haftalık buğday ihracatı, Kasım ayı içerisinde sezonun en düşük seviyesine kadar gerilemişti. Dünya Ticaret Örgütü'nün son gıda raporunda, buğday stoklarının 2003'den bu yana en yüksek seviyeye ulaşacağı belirtiliyordu. Hem dünya buğday üretim tahminlerindeki artış hem de FED'in parasal genişleme ile ilgili kararı, buğday fiyatı üzerinde belirleyici oldu. RUS BUĞDAYININ FİYATI DEĞER KAYBEDİYOR Rusya, dünya buğday üretiminin yüzde 8,2'sini tek başına gerçekleştiriyor. 2013/14 sezonunda 52,09 milyon ton buğday üretimi gerçekleştirmişti. 2014/15 sezonunda ise üretimin 59 milyon tona ulaşması bekleniyor. Yani önceki seneye göre 6,91 milyon ton üretim artışı var. Rusya'nın buğday ihracatı ise dünya ihracatının yüzde 13,9'unu karşılıyor. Yani Rusya dünya buğday ticaretinde önemli bir konuma sahip. Ukrayna ile yaşadığı kriz sonrasında uğradığı yaptırımlar ve sonrasında Rusya para biriminin değer kaybetmesi, buğday piyasası üzerinde etkili oldu. Rus buğdayının fiyatı dolar bazında azalmış durumda. Fakat ihracatın sınırlandırılması ile beraber talep artışı yaşanması beklenmiyor. Bu durumda piyasadaki arz ve talep dengelerinin bozulduğu söyleyebiliriz. Zaten Aralık ayı başındaki sert yükseliş de bunu doğrular nitelikte. TÜRKİYE’DE BUĞDAY FİYATI İSTİKRARLI Buğday fiyatının en istikrarlı gittiği nadir ülkelerden bir tanesinin Türkiye olduğunu söyleyebiliriz. Türkiye'de yaşanan kuraklık, buğday fiyatındaki düşüşe engel oldu. Tüm dünyada buğday fiyatı gerilerken, Türkiye'deki buğday fiyatlarında yatay bir seyir vardı. Bunda Toprak Mahsulleri Ofisi'nin (TMO) yeni alımlarda ve stok satışlarında piyasayı izleyen bir tavır alması da etkili oldu. Buğday fiyatında aşırı yükselişler görülmezken, dünya piyasalarının aksine düşüş de görülmedi. Türkiye'deki buğday piyasasının bu dinamiklerinden ötürü TMO, müdahale alım fiyatı da açıklamadı. Zaten daha önce yazdığım gibi TMO, stok satışları ve yeni alım ihaleleri ile piyasayı kontrol altında tuttu. Türkiye'deki buğday fiyatında bölgesel üretim farklılıkları var. Trakya Bölgesi'nde üretim yüksek kalırken, İç Anadolu ve Doğu bölgelerinde kuraklığın etkileri hissediliyor. Fakat bu genel fiyat seyrini değiştirmiyor. Üretimde kuraklık nedeniyle uğranılan kaybın yüzde 20'nin üzerinde olabileceği beklenmektedir. AVRUPA, KANADA VE KAZAKİSTAN’IN İHRACATINDA ARTIŞ ABD Tarım Bakanlığı'nın (USDA) yayınladığı tahmin raporuna göre buğday üretim miktarı önceki aya göre 2,32 milyon ton artış gösterdi. Böylece üretim rakamı 722,18 milyon tona yükseldi ve 2012 yılına göre artış 64,24 milyon ton oldu. Yani halen 2012 yılına göre ciddi bir üretim artışı var. Daha önce yazdığım gibi 2014/15 sezonu için açıklanan ilk tahmin raporuna göre de 25,14 milyon ton artış var. Tahminlerin artmasında özellikle Kanada ve Kazakistan'ın etkili olduğu görülüyor. Üretimdeki artış ile beraber dönem sonu stoklarında da artış yaşanması bekleniyor. Dönem sonu stokları 2 milyon artarak 194,9 milyon tona yükseldi. Dönem sonu stoklarının artmasında Kanada, ABD, Ortadoğu ve Rusya'daki artış etkili oluyor. Bununla beraber buğday tüketiminde düşüş beklendiği görülüyor. Avrupa Bölgesi kaynaklı buğday tüketiminde 1,5 milyon ton düşüş var. Buna rağmen ihracatta beklenmedik bir artış var. Avrupa, Kanada ve Kazakistan kaynaklı buğday ihracatında artış bekleniyor. Tüketim tarafında her zamanki gibi Çin tek başına liderliği elinde bulunduruyor. Çin'in buğday tüketiminin 124 milyon ton olacağı tahmin ediliyor. Yani Çin, dünya buğday üretiminin yüzde 17,2'sini tek başına tüketecek. Dünya buğday stoklarının ise yüzde 32,3'ü Çin'in elinde bulunuyor. Bu nedenle Çin'in ekonomisindeki yavaşlamanın, küresel buğday talebine olumsuz etkisi olacağı beklenebilir. YENİ SEZONDA ÜRETİM TAHMİNLERİ DEĞİŞMİYOR Şikago Ticaret Borsası'nda Mart vadeli buğday fiyatı, Ekim ayı ile beraber başlayan yükseliş eğilimini sürdürdü. Özellikle Rusya'nın buğday ihracatını sınırlandıracağı haberleri ile beraber, buğday fiyatının yeniden 600 cent/bushel seviyesinin üzerine yükseldiğini gördük. 2014 senesini böyle yükseliş eğilimi içerisinde kapatmış oluyoruz. Fakat sene içerisindeki o kadar agresif ve dalgalı seyre rağmen, neredeyse 2014 senesine başladığımız yere geri geldik. 2015 senesi için beklentiler ise şekillenmeye başladı. Üretim tahminlerinde çok fazla bir değişim beklenmezken, Rusya ile ilgili veriler etkili olmaya devam edecek. Bunun yanı sıra 2015 senesinde en çok konuşulan konulardan birisi, kurlardaki değişim ve FED'in alacağı kararlar olacaktır. Mart vadeli buğday fiyatı için 600 ve 570 cent/bushel seviyeleri önem kazanıyor. Fiyatlar 600 cent/bushel seviyesinin üzerinde kaldıkça, güçlenme eğiliminin artması beklenebilir. Zaman zaman yukarı sert hareketler görebiliriz. Tahmin raporlarında düşüş olması, yükseliş eğiliminin güçlenmesine yardımcı olur. 570 cent/bushel seviyesinin aşağı yönlü hareketi durumunda ise satış eğilimin artması beklenebilir. Bu durumda yeni taban seviyelerinin arandığını görebiliriz.