ABD Tarım Bakanlığı (USDA),
Güney Afrika'nın 2023/24 sezonunda 15,8 milyon ton mısır üreteceğini ve 2,3
milyon ton ihracatla yine net mısır ihracatçısı olacağını tahmin ediyor.
Mısırdan sonra en önemli ikinci ürün olan buğday üretiminin ise 2 milyon ton
olacağı öngörülüyor. Yerel üretimin talebi karşılayamaması nedeniyle Güney
Afrika'nın önümüzdeki sezon yaklaşık 2 milyon ton buğday ithal etmesi
bekleniyor.
Afrika kıtasının güney ucunda yer alan Güney Afrika, Afrika'nın finansal açıdan en entegre ekonomisi konumundadır. 58 milyonun üzerinde bir nüfusa sahip olan ülke, 1,22 milyon kilometrekarelik bir alanı kaplıyor. Güney Afrika, kıtadaki en sanayileşmiş ve teknolojik olarak en gelişmiş ekonomiye sahip ülkedir. Zengin doğal kaynakları, iyi gelişmiş finans, hukuk, iletişim, enerji ve ulaşım sektörleriyle gelişmekte olan bir pazardır. Büyüyen pazarı ve rahat iş ortamı nedeniyle cazip bir iş destinasyonu olan Güney Afrika aynı zamanda Afrika'daki diğer ülkelere giriş noktası olarak değerlendiriliyor.
Güney Afrika'nın tarım sektörü, sebze, meyve, kabuklu yemiş ve tahıl üretimi de dahil olmak üzere yoğun ve kapsamlı bitkisel tarım sistemlerinden oluşan dünyanın en çeşitli sektörlerinden biridir. Güney Afrika'daki iyi gelişmiş endüstriyel tarım sektörü, ülkenin tarım ekonomisinin bel kemiğini oluşturmaktadır.
Güney Afrika'nın iklimi subtropikal iklimden Akdeniz iklimine kadar uzanmakta ve çok sayıda tarım imkânına olanak sağlamaktadır. Ülkenin biyoçeşitliliği tahıl, meyve ve şarap gibi ürünlerin ihraç edilmesini ve olağanüstü kalitesiyle tercih edilmesini mümkün kılmaktadır. Güney Afrika'da geleneksel çiftçiliğin veya gayri resmi küçük ölçekli çiftçiliğin geliştirilmesine yönelik artan bir talep var.
Afrika'nın kalan bölgeleriyle karşılaştırıldığında Güney Afrika açık ara en modern, üretken ve zengin tarım sektörüne sahiptir. Bu da hem ekonomik hem de hava durumu açısından devam eden belirsizlik karşısında ülkeyi iyi bir durumda tutmaktadır. Güney Afrika'da yaklaşık 32 bin civarında tarımsal üretim yapan ticari çiftçi bulunmaktadır ve bunların 5.000 ila 7.000'i tarımsal üretimin yaklaşık yüzde 80'ini gerçekleştirmektedir.
Tahminler, daralan ekonomi ve son bir yıldaki yüksek enflasyon nedeniyle tüketicilerin kemer sıkmaya devam etmesi sebebiyle ülkenin ekonomik büyümesinin baskı altında kalmaya devam edeceğini gösteriyor. Tarıma yatırım; gıda güvenliğinin iyileştirilmesi, istihdam ve zenginlik yaratılması ve dolayısıyla yoksulluğun azaltılmasıyla ilgili hedeflere ulaşılmasında kilit bir ön koşul olarak kabul ediliyor.
Tahıl sanayii, Güney Afrika'daki en büyük tarımsal endüstrilerden biridir ve tarımsal üretimin toplam hasılasına yüzde 30'dan fazla katkıda bulunmaktadır. Sektör, girdi tedarikçileri, çiftçiler, silo sahipleri, tüccarlar, değirmenciler, fırıncılar, araştırma kuruluşları, finansörler vb. dahil olmak üzere birçok kilit paydaştan oluşmaktadır. Hayvan yemi endüstrisi, tahıl tedarik zincirinde önemli bir müşteri ve aktördür. Güney Afrika'da hayvan yemi endüstrisi tarafından yılda yaklaşık 6 milyon ton tahıl ve 1,6 milyon ton küspe kullanılmaktadır.
MISIR ÜRETİMİ VE İHRACATI
Mısır, 16 ülkenin üye olduğu Güney Afrika Kalkınma Topluluğu (SADC) bölgesinde hayvan ve insan tüketimi için yerel olarak üretilen en büyük tahıl ve en önemli protein kaynağıdır. Güney Afrika, son 5 senede yıllık ortalama 15 milyon tonluk üretimiyle SADC bölgesinin başlıca mısır üreticisi konumundadır. Yerel mısır tüketimi yılda 12 milyon tondan fazladır ve üretim fazlası mısır genellikle ihraç edilmektedir.
Güney Afrika, ABD Tarım Bakanlığı'na (USDA) göre 2022/23 sezonunda üst üste dördüncü kez yüksek miktarda mısır üretecek ve bu da yerel mısır fiyatları üzerinde aşağı yönlü bir görünüm yaratarak yeni sezonda mısır ekilecek alanlardaki büyümeyi sınırlayacak. Bununla birlikte USDA, Güney Afrika'nın 2023/24 sezonunda 2,3 milyon ton mısır ihracatı ile net mısır ihracatçısı konumunu koruyacağını tahmin ediyor. USDA’nın 3 Nisan'da yayınladığı ülke raporunda, “Normal hava koşulları göz önüne alındığında, Güney Afrika'nın 2023/24 sezonunda mısır rekoltesi 2,9 milyon hektarlık alanda 15,8 milyon tona ulaşabilir ki bu rakam 2022/23 sezonunda beklenen 16,2 milyon tonluk mısır üretiminden biraz daha düşüktür.” öngörüsünde bulunuldu.
Geçtiğimiz 10 yıl boyunca Güney Afrika mısır tüketiminde yıllık ortalama yüzde iki oranında seyreden marjinal büyüme oranını korudu. Bu eğilim temel olarak nüfus artışı ve yerel pazara yönelik tavuk endüstrisindeki genişleme yoluyla talepteki artıştan kaynaklanmaktadır. Sarı mısır, özellikle tavuk endüstrisinde hayvan yemi için birincil bileşen olarak kullanılmaktadır. Tavuk eti, son 20 yılda Güney Afrikalıların çoğunluğunun beslenmesinde en önemli protein kaynağı haline gelmiştir.
Ancak 2023/24 sezonunda hayvan yemi için mısır talebinin yatay seyretmesi bekleniyor. Güney Afrika'nın orta vadedeki ekonomik büyüme beklentisi, mevcut politika belirsizliği ve yapısal kısıtlamalar nedeniyle zayıf kalmaya devam etmektedir. Karayolu, demiryolu, su ve en önemlisi elektrik arzı dahil olmak üzere altyapının bozulması, tavuk ve yem üretim endüstrilerinin kapasitesini artırmaya yönelik önemli yatırımları sekteye uğratacaktır. Sonuç olarak, yakın gelecekte Güney Afrika'da mısıra yönelik hayvan yemi talebinde büyük bir artış beklenmiyor.
Güney Afrika’nın Mısır Üretim, Tüketim ve İhracat
Rakamları (1000 Ton)
|
|
|
2021/2022
|
2022/2023
|
2023/2024
|
|
|
Üretim
|
16137
|
16215
|
15800
|
|
Tüketim
|
13300
|
13500
|
13650
|
|
İhracat
|
3500
|
2500
|
2300
|
|
Kaynak: USDA
|
|
Güney Afrika’nın Buğday Üretim, Tüketim ve İthalat
Rakamları (1000 Ton)
|
|
|
2021/2022
|
2022/2023
|
2023/2024
|
|
|
Üretim
|
2285
|
2089
|
2000
|
|
Tüketim
|
3583
|
3635
|
3675
|
|
İthalat
|
1765
|
1850
|
1900
|
|
Kaynak: USDA
|
|
BUĞDAY ÜRETİMİ
Buğday, mısırdan sonra Güney Afrika'da tüketilen ikinci en önemli tahıl ürünüdür. Kişi başına düşen yıllık mısır tüketimi 90 kg/kişi ile en yüksek seviyededir. Bunu buğday (60 kg/kişi) ve ardından pirinç (16 kg/kişi) izlemektedir. Güney Afrika yılda yaklaşık 2,4 milyar somun ekmek ya da kişi başına yılda 40 somun ekmek tüketmektedir.
Buğday esas olarak Western Cape ve Free State'in doğu kesimlerinin kış yağışı alan bölgelerinde üretilir ve üretimde önemli yıllık dalgalanmalar görülür. Son 5 yılda ortalama buğday üretimi yılda yaklaşık 1,8 milyon ton olurken, yerel talep yılda 3,5 milyon tonu aşmaktadır. Bu nedenle Güney Afrika, yerel talebi karşılamak için buğday ithalatına bağımlıdır.
Güney Afrika'nın buğday ekim alanı geçtiğimiz 10 yıl boyunca senede yaklaşık 500 bin hektarda sabit kalmıştır. Bu, 1990'ların sonunda buğday piyasasının deregülasyonu öncesinde, 25 yıl öncesine göre neredeyse bir milyon hektar daha az bir alandır. Serbest piyasa ortamında üreticiler kanola, yulaf, mısır ve soya fasulyesi gibi daha karlı ürünler ekiyor. Birçok bölgede çiftçiler, daha geç yağan yağmurların yarattığı iklim değişikliği nedeniyle buğdayın artık uygun olmadığını düşünüyor. Ancak Güney Afrika'nın bazı bölgelerinde, özellikle de Western Cape eyaletinde buğday rekabetçi bir ürün olmaya devam ediyor. Sonuç olarak, Güney Afrika'daki buğdayın yüzde 60'ından fazlası Western Cape eyaletinde yetiştirilmektedir.
Geçtiğimiz yıl, küresel tahıl piyasalarında belirsizlik yaratan ve buğday fiyatlarını rekor seviyelere çıkaran Rusya-Ukrayna çatışması nedeniyle yerel üreticiler buğday ekim alanlarını yüzde sekiz oranında artırdı. Ancak 2023/24 sezonunda buğday ekimlerinin artması pek olası görünmüyor. Yerel buğday fiyatları tarihi yüksek seviyelerinden yüzde 20'den fazla düştü ve bir önceki sezonda gerçekleşen verimdeki yüzde 12'lik düşüşle birleştiğinde, buğday ekimlerinde artışa yönelik iyimserlik azalıyor. Buna ek olarak, Güney Afrika'da devam eden elektrik kesintileri nedeniyle sulamalı buğday ekimlerinin artması da pek olası görünmüyor. Sonuç olarak USDA, 2023/24 sezonunda buğday ekim alanının yüzde 6 azalarak 530 bin hektara düşeceğini ve bunun da 5 yıllık ortalamaya denk geleceğini tahmin ediyor. USDA, “Normal iklim koşulları ve 3,8 ton/ha'lık 5 yıllık ortalama verim varsayımı altında, 530 bin hektarlık bir alan 2023/24 sezonunda yaklaşık 2 milyon tonluk bir buğday rekoltesi sağlayabilir.” tahmininde bulunuyor.
Geçtiğimiz 10 yıl boyunca, nüfus artışı ekmeklik buğday tüketiminin yılda yaklaşık yüzde bir oranında artmasına etki etmiştir. USDA, bu eğilimin 2023/24 sezonunda da devam etmesini ve yerel buğday tüketiminin sınırlı bir artışla 3,7 milyon ton olmasını bekliyor. Sürekli elektrik kesintileri, yüksek faiz oranları ve artan elektrik maliyetleri gibi çok sayıda ekonomik zorluk nedeniyle tahıl işleme tesislerine yapılacak yatırımların sınırlı kalması beklenmektedir. Zor durumdaki yerel ekonomi, buğday talebindeki büyük artışları engelleyecektir. USDA, 2022/23 sezonunda buğday talebini 3,6 milyon ton olarak tahmin ediyor.
USDA, Güney Afrika'nın 2023/24 sezonu için buğday ve buğday ürünleri ithalatının da yerel üretimin yüzde dört düşmesi beklendiğinden 1,9 milyon tona yükseleceğini öngörüyor. 2022/23 sezonu için ise yerel üretimdeki yüzde dokuzluk düşüşe bağlı olarak buğday ithalatının yüzde beş artarak 1,85 milyon ton olacağı hesaplanıyor.
Güney Afrika, ülkede pirinç üretimi önemsiz olduğu için yerel talebi karşılamak için gümrüksüz pirinç ithalatına bağımlı. 2023/24 sezonunda, yerel talebin baskı altında olması nedeniyle Güney Afrika'nın pirinç ithalatının 1,1 milyon tonda sabit kalması bekleniyor.
Güney Afrika şu anda benzeri görülmemiş elektrik kesintileri, yüksek kamu hizmeti maliyetleri, enflasyon ve artan faiz oranları gibi sorunlar yaşıyor. Bu zorlukların, tahıl işleme sektöründeki yatırımları sınırlaması ve insanları düşük maliyetli gıda nişastası tüketimini artırmaya itmesi muhtemeldir.