Enstitümüz 1926 yılında Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’ün direktifleri ile Adapazarı'nda “T.C. İktisat Vekâleti Patates Ve Mısır Islah İstasyonu Şefliği“ adı altında, Türk-Alman işbirliği çerçevesinde Adapazarı yöresinin toprak ve ekolojisini değerlendirmek, çiftçimize yeni teknikleri göstermek ve kaliteli tohumluk üretmek amacıyla kurulmuştur.

1995-2011 yılları arasında Tarımsal Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü, 2015 yılından itibaren ise Mısır Araştırma Enstitüsü Müdürlüğü-SAKARYA olarak görevlendirilen kuruluşumuz, ülkemizin mısır yetiştirilen tüm alanlarını kapsayan görev alanı içerisinde konu ile ilgili araştırmalarını en üst düzeye ulaştırmış ve çok geniş bir materyal tabanına sahip gen havuzları oluşturarak, çok uluslu şirketlerle yarışabilecek çeşitler geliştirmiştir. 

Enstitüde, başta mısır olmak üzere buğday, tritikale, kestane kabağı ve  kuru fasulye  ıslah programları yürütülmektedir. Bugüne kadar 21 mısır hattı ve 29 mısır çeşidi geliştirilmiş olup, bu çeşitlerden 11 âdeti yerli ve milli tohumculuk firmalarımıza ihale ve yıllık sözleşmeler ile devredilmiştir. Buğdayda bugüne kadar 46 buğday çeşidi ve 1 adet tritikale çeşidi tescil ettirilmiştir. 9 çeşit özel sektöre, yani yerli ve milli tohumculuk firmalarımıza ihale ve yıllık sözleşmeler ile devredilmiştir. 2 adet kestane kabağı ve 3 adet kuru fasulye çeşidi Türk tarımına kazandırılmıştır.

Yapılan tüm çalışmalar projeli olarak yürütülmektedir. Toplamda yürüyen 28 adet projemiz TAGEM, TÜBİTAK, kamu-özel sektör ve uluslararası finansman desteğine sahiptir.

ÜLKEMİZDE GERÇEKLEŞTİRDİĞİMİZ İLKLERDEN BAZILARI

1- ADAİL-1 ve ADAİL-2 İndirgeyici Mısır Hatları

Mısır çeşit geliştirme çalışmalarında yeni bir mısır hat ve çeşidinin elde edilmesi 10-12 yıl kadar süre almaktadır. Ancak Sakarya Mısır Araştırma Enstitüsü’nün geliştirdiği ve ülkemizde ilk olan indirgeyici mısır hatları ile bu süre 2-3 yıla kadar düşürülmüştür.

Mısır Araştırma Enstitüsü’nün 2011 yılında TÜBİTAK projesi ile yurt dışından satın aldığı indirgeyici hatlar, ülkemizde ilk kez kullanılarak ıslah programlarına entegre edilmiştir. TÜBİTAK projesi ile indirgeyici hat geliştirme çalışmalarına başlanmış ve tamamen klasik ıslah (melezleme) metoduyla kendi indirgeyici mısır hatlarımızı ıslah ederek 2021 yılında ülkemizin ilk indirgeyici hatları tescil ettirilmiştir. 

Yerli indirgeyici hatların ıslah edilmesiyle beraber, yerli tohum firmalarının ıslah programlarında kullanımı, yerli mısır tohumculuğunun ıslah süreçlerini kısaltması ve daha hızlı çeşit geliştirilmesine katkı sağlayacaktır. 2022 yılı itibari ile 2 yerli ve milli tohumculuk firmasına satış gerçekleşmiştir. Tohumlara yurt dışı ve yurt içinden gelen yoğun taleplere cevap verebilmek için Enstitü Müdürlüğü geniş, izoleli araştırma alanlarında üretimlerine yoğun bir şekilde devam etmektedir. 100 adet tohumun yurt dışında binlerce dolar olan değeri düşünüldüğünde böyle bir ürünün ülkemizde ilk kez bir kamu kurumu tarafından ticarete konu olması bizleri gururlandırmaktadır.

2- HALİS ekmeklik Buğday Çeşidimiz

Enstitümüz tarafından 2008-2015 yılları arasında geliştirilip, 2018 yılında tescil ettirilen kışlık alternatif karakterli HALİS ekmeklik buğday çeşidimiz, İç Anadolu bölgesinde yürütülen tescil denemelerinde hem yüksek verim hem de yüksek ekmeklik kalite değerleri açısından göstermiş olduğu yüksek performans özel sektör tohumculuk firmalarının dikkatini çekerek, 2019 yılında yapılan tohumluk üretim hakkı devir ihalesinde, Konya firması Alp Tarım tarafından 7 yıllığına alınmış bulunmaktadır.

Firma tarafından 2021-2022 ekim sezonunda HALİS çeşidinden yaklaşık 2500 ton sertifikalı tohumluk dağıtımı yapılmış olup, 100.000 dekar alanda ekimi yapılmıştır. Sulu tarım alanlarında bir çıkış suyu ve ilkbaharda 3-4 sulama ile 900-1200 kg/da arası verim potansiyeli göstermiştir.

Halis buğday çeşidi yüksek dane verimi yanı sıra 700-1000 kg/da yüksek sap verimi ile de hayvancılık yapan çiftçiler tarafından tercih edilmektedir.

2022-2023 yılı üretim sezonu için yaklaşık 5.000 ton sertifikalı tohumluk dağıtımı yapılacağı firma tarafından beyan edilmiştir. Ayrıca çiftçiler arası tohumluk değişimi de dikkate alındığında 2022-2023 yılında yaklaşık 300-400 bin dekar alanda ekimi yapılacağı beklenmektedir.

Yabancı çeşitlerin hakimiyetinin kırılarak, ülkemiz kaliteli ekmeklik buğday ihtiyacının temininde ümitvar olan yerli ve milli çeşitlerimizin lehine çevrilmesi açısından, çeşitlerimizin her platformda tanıtılması ve hedef kitleye daha etkili bir şekilde iletilmesi amacı ile TMO,  2022 yılında buğday alım bareminde Halis çeşidini yüksek verim ve kalite özellikleri dikkate alarak, 1. Sınıf (Kırmızı Sert Ekmeklik) Buğday sınıfına sokmuştur.

HALİS BUĞDAY ÇEŞİDİNİN MORFOLOJİK ÖZELLİKLERİ 

•Bitki boyu (cm): 105-116

•Başak yapısı: Kılçıklı, beyaz, orta yoğunlukta

•Tane yapısı: Orta iri, kırmızı, yarı sert

•Tarımsal Özellikler: Alternatif, başaklanma zamanı orta geç, Orta Anadolu Geçit bölgeleri ve Trakya’da soğuğa dayanıklı, gübreye reaksiyonu iyi, uygun gübre ve sıklıkta yatmaya dayanıklı 

•Verim Aralığı (kg/da): 500-1145

TEKNOLOJİK ÖZELLİKLERİ   

•Hastalık ve Zararlı Durumu: Sarı pasa dayanıklı, kahverengi pas ve küllemeye orta dayanıklıdır.

•Tavsiye edilen bölgeler: Trakya, Kuzey ve Batı Geçit Bölgeleri ve Orta Anadolu’nun sulanabilen kesimleri ile Güney Marmara, Güneydoğu Anadolu Bölgesi (yüksek yerleri), İç Karadeniz (Amasya, Tokat)

Ülkesel düzeyde yürütülen buğday ıslah ve yetiştirme tekniği çalışmaları kapsamında gerek Türkiye’deki diğer araştırma enstitüleri ve üniversiteler, gerekse merkezi Meksika’da bulunan Uluslararası Mısır ve Buğday Geliştirme Merkezi (CIMMYT) gibi kuruluşlarla hâlihazırda yapılan işbirliği arttırılarak sürdürülecektir.

Halen bu çeşitlerden 11 adedi (Arifbey, Durusa, Mirsa, Halis, Adalı, Altuğ, Acar, Kaynarca, Nusrat, Alada ve Momtchill) üretim programında yer almaktadır. 

3- Ülkemizdeki kestane kabağı çeşitleri (Arıcan-97 ve Ballıkız) iki adet olup, ikisi de kurumumuz ıslahçıları tarafından geliştirilmiştir. 

4- Ülkemizde waxy (soslu) mısır analizleri ilk defa enstitümüz laboratuvarlarında yapılmış ve yerli yabancı özel sektöre hizmet vermeye devam etmektedir. 

5- Türkiye’nin ilk kırmızı renkli makarnalık buğdayı Altınsa, enstitümüz tarafından 2021 yılında tescil ettirilmiştir.

Yeni geliştirilen çeşitlerimizin çiftçiye ve üretim alanlarına daha hızlı ulaşmasını sağlamak amacıyla yapılan demonstrasyon çalışmaları, bölgemizde ve ülkemizin kışlık geçit bölgelerinde yer alan illerdeki İl Tarım ve Orman Müdürlükleri vasıtasıyla lider çiftçilere enstitümüze ait tescilli çeşitlerin tohumluklarından gönderilerek yürütülmektedir.

Ayrıca “Yerli ve Milli Tohumlarımızın Ulaşmadığı Çiftçi Kalmasın” sloganıyla yola çıkılarak, Genel Müdürlüğümüz ile Türkiye Tohum Sanayicileri ve Üreticileri Alt Birliği (TSÜAB) arasında imzalanan protokol kapsamında, İl Tarım ve Orman Müdürlükleri kontrolünde yürütülmek üzere Ankara, Kütahya, Afyon, Burdur, Konya, Adana, Gaziantep, Mardin, Diyarbakır, Şanlıurfa,  Amasya, Çorum, Yozgat, Tokat, Samsun, Çanakkale, Balıkesir, Bursa, Tekirdağ ve Edirne olmak üzere 20 ile çeşit tanıtım amacıyla 5’er dekarlık alanda ekilmek üzere 125’er kg. tohum gönderilmiştir. Demonstrasyon amaçlı tohumlar, çeşitlerimizin üretim hakkını alan firmalar ve enstitümüz işbirliğinde temin edilmiştir.