Hank Paul
Pazar Geliştirme Müdürü
Avrupa, Orta Doğu ve Afrika (EMEA)
BS&B Pressure Safety Management B.V.

Tahıl endüstrisinde yanıcı tozlara karşı önlem alınması, sürekli dikkat ve iyileştirme gerektiren, süregelen bir sorundur. Tehlikelerin anlaşılması, ABD Ulusal Yangından Korunma Kurumu (NFPA) tarafından geliştirilenler gibi gelişmiş standartlarla belirlenen en iyi mühendislik uygulamalarının benimsenmesi ve etkili güvenlik yönetimi uygulamalarının hayata geçirilmesiyle yanıcı tozla ilişkili riskler önemli ölçüde azaltılabilir. Nihayetinde, güvenli bir çalışma ortamını teşvik etme çabası çalışanları korur, potansiyel mali zararları azaltır, sürekli ve istikrarlı bir üretim ortamının sürdürülmesine yardımcı olur.

Günlük 300 metrik ton üretim kapasitesine sahip standart bir buğday unu değirmeni her gün 1,3 milyon insanı besleyebilecek yeterliliktedir. Böyle bir tesisin kaybı herhangi bir ülke ve o ülkede yaşayanlar üzerinde ciddi bir etki meydana getirebilir.

BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), gıda güvenliğini, ‘bütün insanlar için aktif ve sağlıklı bir hayatın gereği olan beslenme ihtiyaçlarını ve gıda tercihlerini karşılayacak, yeterli, güvenli ve besin değeri yüksek gıdalar için fiziksel ve ekonomik erişime sahip olmak’ şeklinde tanımlar.

300 ton/gün kapasiteli bir buğday unu değirmeninin devre dışı kalmasının etkileri

MEVCUT DURUM

Şu anda gezegenimizde 8 milyardan fazla insan yaşıyor ve yaklaşık her sekiz kişiden biri yeterli gıdaya erişemiyor. 2050 yılına gelindiğinde, dünya nüfusunun yaklaşık 10 milyar kişiye ulaşması bekleniyor ve bu durum, gıda talebinde önemli bir artışa neden olacak. Şu anda, bir milyardan fazla insan yeterli gıdaya sahip değil ve bu tablonun gelecekte daha da kötüleşeceği öngörülüyor. Yeterli beslenme düzeyine ulaşan 7 milyar insan, “tarladan sofraya” uzanan küresel bir tahıl endüstrisi ağına bağlı durumda. Hayvancılık sektörü de büyük ölçüde aynı tahıl endüstrisi ağına bağımlı olan 24 milyar ek canlıyı beslemeyi gerektiriyor. Tarladan sofraya olan bu yolculuk, mevsimsel olarak üretilen tahılın yıl boyunca güvenilir bir besin kaynağına dönüştürülmesini sağlayan küresel bir depolama ve işleme tesisleri ağına dayanıyor.

Tahılın depolanması ve işlenmesindeki bir kesinti, hızla bölgesel veya ulusal düzeyde bir beslenme yetersizliği riskini tetikleyebilir. Tahıl tedarik zincirinin korunması, ülkeler, endüstri ve hem insan hem de hayvan tüketicileri için stratejik bir öneme sahiptir. Tahıl ürünlerinin depolanması ve işlenmesi giderek daha fazla, potansiyel olarak milyonlarca tüketiciye hizmet veren merkez lokasyonlarda gerçekleşmektedir. Bu tür bir merkez lokasyonun kaybı, bölgesel gıda tedarik zinciri üzerinde yıkıcı etkiler yaratabilir.

MEVCUT VE YENİ ZORLUKLAR

Tarih boyunca gıda üretimi şu faktörlerden büyük ölçüde etkilenmiştir:

•   Çatışmalar – Yerel ve uluslararası
•   Ticarî yaptırımlar – İthalat ve ihracat kısıtlamaları, gümrük vergileri, kotalar, ambargolar…
•   İklim değişikliği – Aşırı hava olayları, sel, kuraklık…
•   Değişken tarımsal verimlilik – Yetersiz gübre, tarım ilacı ve pestisit kullanımı ile aşırı tarımdan kaynaklanan verim kayıpları…

TAHIL DEPOLAMA VE İŞLEME

İnsan gıdası ve hayvan yemi olarak kullanılan tahıl ürünleri, dünya nüfusunun artan ihtiyacını karşılamak için en uygun gıda kaynağı olmaya devam ediyor. Bu tahıllar, tüketicilere ulaşmadan önce gereken forma dönüştürülmek üzere, kaliteyi korumak ve bozulmayı önlemek amacıyla depolarda, silolarda veya sığınaklarda saklanıyor.

Toz patlama tehlikesi, tahıl endüstrisi için ek bir endişe kaynağıdır. Buğday, mısır ve pirinç gibi tahılların ince partikülleri, depolama ve işleme ekipmanlarında patlayıcı ortamlar oluşturabilir. Bir ateşleme kaynağıyla karşılaştığında, bu toz partikülleri yangınları veya patlamaları destekleyen bir yakıt görevi görerek çalışanlar, tesisler, operasyonlar için ciddi riskler yaratır ve gıda güvenliğini tehlikeye atabilir.

Tahıl depolama, taşıma ve işleme endüstrisinde patlama güvenliği, parlayıcı toz tehlikelerinin ve uygulanabilecek önleyici tedbirlerin kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını gerektirir.

YANICI TOZLARI ANLAMAK

Yanıcı toz, havada dağıldığında ve bir ısı kaynağı tarafından alevlendirildiğinde tutuşabilen ve yanabilen herhangi bir katı maddedir. Tahıl endüstrisinde toz, öğütme, taşıma ve depolama dahil olmak üzere çeşitli işlemlerden kaynaklanabilir. Toz ne kadar ince olursa o kadar tehlikelidir, çünkü daha küçük parçacıklar havada daha uzun süre asılı kalabilir ve daha kolay tutuşabilir.

ABD İş Güvenliği ve Sağlığı İdaresi (OSHA) yanıcı tozu tanımlayarak, tahıl partikülleri gibi organik maddeler de dahil olmak üzere bu kapsama giren çeşitli malzemeleri ana hatlarıyla belirtmiştir. ABD Ulusal Yangından Korunma Kurumu (NFPA), tarım ve tahıl tesislerinde yanıcı tozla ilgili güvenlik gereksinimlerini ele alan NFPA 61 gibi standartlar geliştirmiştir.

RİSKLERİN TESPİT EDİLMESİ

Yanıcı toz risklerini etkin bir şekilde yönetmek için, tahıl işleme tesislerindeki potansiyel kaynakları ve kümelenme noktalarını belirlemek çok önemlidir:

1. Toz Oluşum Noktaları: Kovalı elevatörler, taşıma sistemleri ve öğütme işlemleri gibi mekanik işlemlerin toz ürettiği alanlara odaklanın.

2. Tortu Birikme Alanları: Zeminler, pervazlar, ekipmanlar ve boru tesisatı dahil olmak üzere tozun çökebileceği yüzeyleri inceleyin. Toz birikimi doğru yönetilmezse yangın tehlikesine yol açabilir.

3. Tutuşturucu Kaynaklar: Elektrikli ekipman, mekanik kıvılcımlar, sıcak yüzeyler veya statik elektrik dahil olmak üzere tesis içindeki potansiyel tutuşturucu kaynakları değerlendirin.

TOZ PATLAMALARININ SONUÇLARI

Toz patlamaları ölümcül olabilir ve tesislerin tahrip olmasına/hasar görmesine yol açabilir. Toz patlamalarının muhtemel sonuçları şu şekilde özetlenebilir:

•   Can ve mal kaybı
•   Tedarik zinciri aksaklıkları
•   Şirket imajının ve itibarının zarar görmesi
•   Paydaş güveninde azalma
•   Artan sigorta yükümlülüğü
•   Gıda kıtlığı → Azalan gıda güvenliği
•   Kötü Temizlik Uygulaması - Toz Birikimi

GÜVENLİK YÖNETİMİ UYGULAMALARI

Tahıl endüstrisinde patlayıcı toz risklerini azaltmak için aşağıdaki uygulamaların hayata geçirilmesi tavsiye edilir:

1. Proses Kontrolleri:

Toz Yönetim Sistemleri: Tozu kaynağında yakalamak için etkili toz toplama sistemlerine yatırım yapın. Bu sistemlerin düzenli bakımı, sürekli çalışmayı sağlamak için kritik öneme sahiptir.

2. Temizlik:

Temiz tutmaya ve çalışma alanlarında toz birikimini en aza indirmeye yönelik düzenli bir temizlik programı oluşturun. Tozun dağılmasını önlemek için süpürme yerine vakumlama gibi uygun temizlik yöntemleri kullanın.

3. Personel Eğitimi:

Çalışanlar için yanıcı tozun tehlikeleri, güvenli çalışma uygulamaları ve acil durum müdahale protokolleri hakkında düzenli eğitim oturumları düzenleyin. Çalışanların toz birikimini ve potansiyel tehlikeleri bildirmenin önemini anlamalarını sağlayın.

4. Acil Durum Hazırlığı:

Toz tutuşması, yangın veya patlama olaylarına yönelik prosedürleri içeren acil durum müdahale planları geliştirin ve uygulayın. Çalışanları acil durum prosedürlerine alıştırmak için tatbikatlar düzenleyin.

5. İzleme ve Sürekli İyileştirme:

Tesisin çeşitli alanlarındaki toz seviyelerini düzenli olarak değerlendirmek ve analiz etmek için bir izleme programı uygulayın. Güvenlik uygulamalarını sürekli iyileştirmek için denetimlerden ve çalışan gözlemlerinden elde edilen geri bildirimlerden yararlanın.

6. Proses Güvenliği

Patlama Havalandırması: Bir patlama durumunda basıncı güvenli bir şekilde tahliye etmek ve kuvveti personelden ve yapılardan uzağa yönlendirmek için patlama tahliye kanalları kurun. Serbest bırakılan alev topunun güvenli bir tahliye yoluna sahip olması gerektiğini unutmayın.

Patlama Sönümleme ve İzolasyon: Bu söndürme tekniği, yanmanın en erken aşamasına müdahale ederek bir patlama olayını hafifletir ve tam alevlenmenin gelişmesini önler. Ayrıca, iki proses ekipmanı arasında alev ve basınç yayılımını durdurmak için izolasyon her zaman önemlidir.

RİSK DEĞERLENDİRMESİ

Bir risk değerlendirmesi yapmak, bir tesisteki yanıcı tozun potansiyel etkisini anlamak için çok önemlidir. Kapsamlı bir risk değerlendirmesi şunları içerir:

•   Toz numune boyutlarının ve özelliklerinin değerlendirilmesi.
•   Tutuşma kaynaklarının ve ihtimallerinin belirlenmesi.
•   Operasyonel ortamın ve çalışma koşullarının değerlendirilmesi.

Bu değerlendirme, belirli tesis ihtiyaçlarına göre uyarlanmış güvenlik önlemlerinin önceliklendirilmesine yardımcı olur.

RİSK YÖNETİMİ

OSHA yönetmelikleri ve NFPA yönergeleri, tahıl endüstrisinde güvenliğin optimizasyonu için denenmiş ve test edilmiş bir yol sunuyor. Bu çerçevede temel gereksinimler şunları içerir:

  Tehlikeye İlişkin İletişim: Tesisler, güvenlik bilgi formları ve eğitim programları aracılığıyla toz tehlikelerini çalışanlara bildirmelidir.

  Toz Kontrol Önlemleri: Toz toplama sistemleri gibi mühendislik kontrollerinin uygulanması, toz seviyelerini eşik değerlerin altında tutar.

  Düzenli Denetimler: Toz birikimini önlemek ve düzgün çalışmasını sağlamak için ekipmanın rutin denetimlerinin ve bakımının yapılması.

  Değişim Yönetimi: Bir süreç her değiştirildiğinde, risk değişebilir ve bu da önleme stratejilerinin yeni bir değerlendirmesini gerektirir. 

SON DÖNEMDEKİ PATLAMALAR VE ÇIKARILACAK DERSLER

Tahıl endüstrisinde yakın geçmişte meydana gelen olayların incelenmesi, etkili güvenlik uygulamalarına ilişkin değerli bilgiler sağlayabilir:

1. Kocaeli Tahıl Terminali: Ağustos 2023’te Derince Limanı terminalinde meydana gelen yıkıcı bir patlama, yanıcı tozun tehlikelerine dikkat çekmişti. Ölümlere ve tesisin hasar görmesine neden olan bu olay, yanıcı maddelerle çalışan tüm sektörlerde toz kontrolü ve güvenlik önlemlerine sıkı sıkıya bağlı kalınması gerektiğini vurgulamıştır.

2. Hendek Makarna Fabrikası: Eylül 2024’te Sakarya ilindeki bir makarna üretim tesisinde büyük bir patlama daha meydana geldi. Burada da ölümler meydana gelmiş ve fabrika hasar görmüştür. 

Bu vakalar, tahıl depolama, taşıma ve işleme tesislerinde toz güvenliğine yönelik proaktif ve kapsamlı bir yaklaşım benimsenmesinin önemini ortaya koymaktadır.

SONUÇ

Tahıl endüstrisinde patlayıcı toz güvenliği, sürekli dikkat ve iyileştirme gerektiren süregelen bir sorundur. Tehlikelerin anlaşılması, NFPA tarafından geliştirilenler gibi gelişmiş standartlarla belirlenen en iyi mühendislik uygulamalarının benimsenmesi ve etkili güvenlik yönetimi uygulamalarının hayata geçirilmesiyle yanıcı tozla ilişkili riskler önemli ölçüde azaltılabilir. Nihayetinde güvenli bir çalışma ortamını teşvik etme çabası, çalışanları korur, potansiyel mali sonuçları azaltır, sürekli ve istikrarlı bir üretim ortamının sürdürülmesine yardımcı olur. Tüm bu faktörler küresel gıda güvenliğinin sağlanmasına katkıda bulunur.

YAZAR HAKKINDA

Hank Paul, ABD merkezli BS&B Pressure Safety Management B.V şirketinde Avrupa, Orta Doğu ve Afrika (EMEA) Pazar Geliştirme Müdürü olarak görev yapıyor. Yanıcı toz patlamalarına karşı koruma konusunda geniş bir deneyime sahip olan Paul, farklı düzenleyici gerekliliklere sahip çeşitli bölgelerdeki birçok sektörü kapsayan çalışmalarda bulunmuştur. Çalışmalarını, NFPA standartları ve ATEX yönetmelikleri temelinde uygulama mühendisliği yöntemleriyle patlama riskinin azaltılması üzerine yoğunlaştırmaktadır.

Yazarın LinkedIn Hesabı
Web sitesi