“Ukrayna'daki savaş,
küresel emtia ticaretini de etkileyecek şekilde bölgesel tahıl sevkiyatlarında
büyük değişikliklere yol açtı. Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin tahıl ihracatı,
Ukrayna’dan yapılan ihracatın önümüzdeki 2 ila 5 yıl boyunca azalmasının
ardından ortaya çıkacak boşluğu doldurabilecek potansiyele sahip. Romanya da
dahil olmak üzere Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri, belirsizlikler ve lojistik
zincirindeki aksamalar karşısında tahıl ve yağlı tohumların çıkış bölgesi ve
düşük riskli tedarikçi olarak giderek daha önemli hale geliyor.”
Sergey
Feofilov
Genel
Direktör
UkrAgroConsult
Birinci yılını geride bırakan Ukrayna'daki savaş devam ederken tahıl piyasalarındaki belirsizlik sürüyor. Savaşın ilk aylarında keskin artışlar yaşayan tahıl fiyatları, 2022 yılı sonu itibariyle savaş öncesi seviyelere geri döndü. Bununla birlikte, piyasa şu anda Karadeniz'den kısıtlı bir ihracat akışını fiyatlandırdığı için piyasalarda dalgalanma riski devam ediyor. İyi hava koşulları ve büyük tahıl üreticisi ülkelerdeki güçlü rekolte, küresel tahıl piyasalarında fiyatların 2022 başındaki seviyelere dönmesini engellemiş olsa da, arzın kısıtlı olması fiyatlarda daha fazla dalgalanma anlamına gelebilir.
Ukrayna'nın Karadeniz'deki limanlarından güvenli tahıl ihracatını sağlayan Karadeniz Tahıl Koridoru Anlaşması’nın süresi uzatıldı. Ancak bu sürenin ne kadar olacağı belirsizliğini koruyor. Bu belirsizliğin tahıl piyasalarında kargaşaya yol açmasından korkuluyor. Tahıl piyasalarındaki belirsizliğin devam ettiği bir ortamda, sektörün gündemindeki sıcak gelişmeleri Karadeniz bölgesinin en saygın danışmanlık şirketlerinden biri olan UkrAgroConsult'ın Genel Direktörü Sergey Feofilov’a sorduk. Ukrayna'daki savaşın, küresel emtia ticaretini etkileyecek şekilde bölgesel tahıl ticaretinde büyük değişikliklere yol açtığının altını çizen Feofilov, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinden yapılan tahıl ihracatının, önümüzdeki 2 ila 5 yıl boyunca Ukrayna ihracatının azalmasının ardından oluşacak boşluğu doldurma potansiyeline sahip olduğunu söylüyor. Bu bağlamda UkrAgroConsult’ın, 26-28 Nisan tarihlerinde Romanya'nın başkenti Bükreş’te düzenlenecek olan EURO GRAIN HUB Exchange & Forum'da tahıl tedarikçileri ve ithalatçılarını bir araya getirmeye hazırlandığını belirtiyor.
İşte Feofilov'un, Değirmenci’nin tahıl piyasalarındaki son gelişmelere ilişkin sorularına verdiği cevaplar:
Karadeniz Tahıl Koridoru
Anlaşması en az 60 gün uzatıldı. Ancak Moskova, mayıs ortasından sonraki
herhangi bir uzatmanın, tarımsal ihracatını etkileyen Batı yaptırımlarının
kaldırılmasına bağlı olacağını açıkladı. Rusya, anlaşmanın uzatılması için tam
olarak ne istiyor? Anlaşmanın tekrar uzatılacağı konusunda iyimser misiniz?
UkrAgroConsult tarafından daha önce dile getirildiği gibi tahıl anlaşması, sözleşmede öngörüldüğü üzere 120 gün süreyle uzatıldı. Rusya'nın uzatmaya herhangi bir itirazı olmadığı için Temmuz 2022 sonunda imzalanan sözleşmeye göre anlaşma 120 günlük bir süre için daha uzatıldı. (Sözleşmede, tarafların herhangi bir itirazı yoksa anlaşmanın otomatik olarak 120 gün uzatılacağı belirtiliyor). Ancak Rusya'nın tutumundaki bazı belirsizlikler tahıl koridoru sürecine ilişkin ilave soru işaretleri yaratıyor.
Şu an Karadeniz Tahıl Koridoru
Anlaşması’nın uygulanmasında karşılaşılan zorluklar neler?
Oluşan gemi kuyrukları, son kullanıcılar için tahıl, yağlı tohum ve bitkisel yağ maliyetini artıran aksama sürelerine neden oluyor. Bu kuyruklar, tahıl taşıyan gemilerdeki denetim prosedürlerinin etkinliğinin artırılmasıyla kısaltılabilir.
Tahıl koridorunda şimdiye dek
taşınan tahılla ilgili son istatistikleri paylaşabilir misiniz?
19 Ağustos'tan 27 Mart'a kadar tahıl koridorunda 849 gemi ile 25,94 milyon ton tarım ürünü taşındı. Bunun;
- 13 milyon tonu mısır
- 7 milyon tonu buğday
- 1,3 milyon tonu da bitkisel yağ.
Rusya ile savaş halinde bulunan Ukrayna’da,
çiftçilerin tarım ilacı ve gübre gibi girdilere erişimi var mı? Ukrayna
hükümetinin bu konuda üreticilere yönelik bir destek programı bulunuyor mu?
2023 yılında, ülkedeki zor ekonomik durumun gölgesinde, ekim maliyetleri geçen yıla göre %45-50 oranında hızlı bir artış gösterdi. Aynı zamanda çiftçilerin gelirleri azaldı, bu nedenle artan fiyatlar ve finansal eksikliklerden dolayı gübre kullanımı önemli ölçüde düşebilir.
Ukrayna hükümeti ve uluslararası bağışçılar bir dizi malî yardım programı başlattı. Çiftçiler, USAID AGRO programı kapsamında ilkbaharda gübre uygulamak için 1 ton amonyum sülfat alabiliyor. Girdi tedarikçileri, Ukrayna bankalarıyla birlikte, çiftçilere altı ay boyunca, yani yeni hasadın başlangıcına kadar minimum faizle kredili ilaç ve gübre teslim etmek için kendi programlarını da sunuyorlar.
Savaş, Ukrayna'nın tahıl ihracat akışını
nasıl etkiledi? Ukraynalı çiftçiler ve tahıl ihracatçıları yeni duruma nasıl
ayak uydurdu?
Başlangıçta, tüm liman faaliyetleri durdurulduktan sonra, tahıl sadece kara yoluyla ihraç edilmeye başlandı. Ukrayna menşeli tahıllara uygulanan ithalat vergilerinin kaldırılması sayesinde AB ülkelerine yapılan ihracat hızla arttı. Tahıl koridorunun açılmasından sonra da deniz yoluyla yapılan ihracat hızla toparlandı. Rus tarafının gemi denetimlerini çok yavaş yapması ve kasım ayında tahıl anlaşmasının uzatılmasına ilişkin belirsizlikler nedeniyle ekim ayında sevkiyat oranları yavaşladı. Bir diğer lojistik dezavantaj ise, ürünlerimizin (un, fasulye ve bakliyat, diğer niş tahıllar) konteynerlerle ihraç edilme imkanının halen çok daha az olması.
Öte yandan, Ukrayna'nın AB ülkeleriyle olan batı sınırlarındaki hudut kapıları üzerinden ihraç edilen malların hacmi giderek artıyor. Bu durum ülkenin batı bölgelerinde ihracat altyapısının geliştirilmesini teşvik ediyor.
Savaş, Ukrayna'nın tarım arazilerine büyük zarar verdi. Ekim
alanlarındaki mayınlar ve patlayıcılar büyük endişe kaynağı. Ekilebilir
arazilerin ne kadarı mayınlı? Bu arazileri mayın ve bombalardan temizlemek ne
kadar zaman alacak?
‘Patlayıcı madde kontaminasyonu ve mayın araştırması gerektiren bölge’ tanımına giren alanlar bugün itibariyle 2.6 milyon hektar civarında. Ülkenin mayınlardan tamamen temizlenmesi birkaç yıl alacaktır. Tarlaların da düzeltilip ıslah edilmesi ve toprak verimliliğinin yeniden sağlanması gerekecektir.
Ukrayna'nın tahıl ihracatı için Karadeniz limanlarına alternatif
rotalar hakkında da bilgi verebilir misiniz? Tuna nehri, demiryolları ve
karayolları üzerinden tahıl ihracat akışı nasıl gidiyor?
Kara yoluyla yapılan ihracatın payı kademeli olarak azalmaya devam ediyor ve 2023'ün başında %27-28 iken şu anda %20 civarında. Tuna limanları üzerinden yapılan sevkiyatlar, uygulanan tarama çalışmaları ve limanlarda yeni tahıl aktarma terminallerinin açılması sayesinde önemli ölçüde artış gösterdi.
Taşıma şekline göre Ukrayna'nın 2022/23 sezonu tarımsal ihracatı, ton
Kaynak: UkrAgroConsult
Peki savaş, UkrAgroConsult'ı nasıl değiştirdi? Savaştan önce Kiev'de
tahıl piyasaları üzerine başarılı konferanslar düzenliyordunuz. Sizinle Kiev'de
buluşmaya alışmıştık. Ancak bu etkinlikleri komşu ülkelere taşımak zorunda
kaldınız.
Ukrayna'daki savaş, küresel emtia ticaretini de etkileyecek şekilde bölgesel tahıl sevkiyatlarında büyük değişikliklere yol açtı. Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinin (Bulgaristan, Romanya, Sırbistan, Moldova ve diğerleri) tahıl ihracatı, Ukrayna’dan yapılan ihracatın önümüzdeki 2 ila 5 yıl boyunca azalmasının ardından ortaya çıkacak boşluğu doldurabilecek potansiyele sahip.
Romanya da dahil olmak üzere Orta ve Doğu Avrupa ülkeleri, belirsizlikler ve lojistik zincirindeki aksamalar karşısında tahıl ve yağlı tohumların çıkış bölgesi ve düşük riskli tahıl tedarikçisi olarak giderek daha önemli hale geliyor. Bu, aslında bu bölgenin şu anda piyasa oyuncularının çoğu tarafından hafife alınan yeni konumu.
Tedarikçileri ve ithalatçıları bir araya getirmek, piyasa aktörlerinin küresel gıda enflasyonunu engellemelerine yardımcı olmak ve Ukrayna'nın dünya piyasalarındaki konumunu güçlendirmek amacıyla 26-28 Nisan tarihlerinde Romanya'nın Bükreş kentindeki Marriott Grand Hotel'de düzenlenecek olan EURO GRAIN HUB Exchange & Forum adlı yeni bir bölgesel iletişim platformunu hayata geçirdik.
EURO GRAIN HUB Exchange & Forum, tahıl piyasalarında süregelen önemli gelişmeleri ele alacak ve çiftçilerden tüccarlara, girdi tedarikçilerinden hayvan ve yem endüstrisine, lojistik, depolama, vb. alanlara kadar tarım sektöründe yer alan herkes için etkili tartışmalar ve bağlantılar sunacaktır. Bu inanılmaz lojistik yarış, EURO GRAIN HUB Exchange & Forum ekibinin 26 Nisan 2023 tarihinde etkinliğin katılımcıları için Köstence limanına bir ziyaret organize etmesini de sağladı.
Ukrayna tahıl ihracatının lojistik kanallara göre dağılımı
Kaynak: UkrAgroConsult
Bu konferans için neden Bükreş'i tercih ettiniz? Bize forumun
gündemi hakkında da bilgi verebilir misiniz?
Ekibimiz, EURO GRAIN HUB Exchange & Forum'un, tedarik zincirlerini iyileştirmek ve potansiyel yatırımcılara bölgesel lojistikte son derece umut verici kazanımları belirlemek için Balkanlar, Orta ve Doğu Avrupa ülkelerinde tarım sektörünün geliştirilmesi gerekliliği konusunda yatırımcıların, tüccarların ve çiftçilerin farkındalığını önemli ölçüde teşvik edebileceğine inanıyor.
Gündemde tahıl ve yağlı tohumlar için küresel ve bölgesel arz ve talep dengeleri, tedarik zincirlerinin yeniden şekillenmesi, yeni etkin lojistik koridorların geliştirilmesi, Ukrayna tarım sektörünün geleceği ve savaş sonrası toparlanma planları, tarım ve gıda işleme yatırımları, Akdeniz ve Kuzey Afrika piyasaları ile diğer temel meseleler yer alacak.
Eklemek ya da okuyucularımızla paylaşmak istediğiniz başka bir husus
var mı?
Herkese kendi alanında huzur ve başarı, değişen pazarlarda dirençli bir yaklaşım ve yeni verimli işbirliği yolları diliyorum. Tüm piyasa katılımcılarını geleneksel yıllık Black Sea Grain konferansı için yakında Kiev'de tekrar ağırlamayı ümit ediyorum.