Elena Faige Neroba Kıdemli Ekonomist İş Geliştirme Müdürü Maxigrain

Tahıl piyasaları yükseliş eğiliminde. Hava şartları ve üretim miktarıyla ilgili belirsizliklerin yanında euro/dolar paritesinin yüksek olması ve Çin’in iştahı hem borsaları hem de spot piyasaları yükseltiyor. Ancak tüm bu faktörler kısa bir dönem için geçerli ve çok yakında işler tersine dönecek. Amerikan Tarım Bakanlığı ve Uluslararası Tahıl Konseyi henüz hava şartlarının ürüne etkisi konusunda raporlarını açıklamadı.

MISIR

ABD, Derecho fırtınasından kaynaklanan kayıplarla ilgili verileri henüz açıklamadı. Ukrayna’da mısır üretim beklentileri ise 32-34 milyon ton aralığında. Piyasalar, arz düzeyi konusunda daha kesin bilgileri bekliyor.

Bloomberg’in tahminlerine göre özellikle Çin, mısır ithalatındaki tarife dışı kotaları doldurdu. Pekin yönetiminin hayvan yetiştirme ve stok yapma konusundaki iştahı göz önünde bulundurulduğunda, kotanın yükseltilmesi muhtemel. Bunun 12 milyon ton ya da daha yüksek olacağına dair söylentiler var. Son ihalede, mısırın iç piyasadaki fiyatını düşürmek ve piyasayı istikrara kavuşturmak mümkün olmuştu.

Avrupa Birliği, mısır ithalatında vergiyi yeniden sıfırladı. Romanya’da mısır üretimi kuraklık nedeniyle %40 oranında azalabilir. Fransa’daki mahsulün durumu da çok iyi değil.

ABD’nin mısır ihracatı hızı, özellikle Çin’e yapılan satışlar sayesinde geçtiğimiz yıla göre çok daha yüksek. Amerikan Tarım Bakanlığı (USDA) verilerine göre, 27 Ağustos itibariyle satılan 13,4 milyon tonluk yeni mahsul mısırın %48’i (6,4 milyon ton) Çin’e sevk edildi. Geçtiğimiz yılın aynı döneminde yapılan 5,5 milyon tonluk ihracatın sadece %1,1’i Çin’e gönderilmişti.

Vietnamlı alıcılar, mısır arzının yüksek olmasından dolayı siparişleri erteliyor ve Güney Amerika’dan bazı sevkiyatları iptal ediyor. İthalatçılar, Ağustos-Eylül dönemi için 3 milyon tonluk ürün ayırtmıştı ancak şu ana kadar talep düşük kaldı. Reuters’ın haberine göre, şimdi de alımları önümüzdeki aylara ertelemeyi düşünüyorlar.

BUĞDAY

Karadeniz bölgesindeki limanlarda eylül ve ekim aylarındaki yoğunluktan dolayı sevkiyatlarda sorunlar yaşanabilir. Avrupa Birliği’ndeki arzın sınırlı olması, piyasalarda buğdayda arz sıkıntısı olduğuna dair bir algı oluşturdu. Ürdün, ekim ayının ikinci yarısı için Ukrayna’dan 237,5$ fiyatla 60 bin ton buğday satın aldı.

Reuters, geçtiğimiz günlerde bakanlıklar ve kurumların rekolte beklentileriyle ilgili bir anket yaptı ve şu sonuçları elde etti: Fransa 29,5 milyon ton, Almanya 21,88 milyon ton, İngiltere 10,5 milyon ton, Polonya 11,8 milyon ton.

Diğer yandan, Rusya ve Ukrayna’dan gelen haberler sayesinde piyasa kısmen dengeye oturdu. Ukrayna Ekonomi Bakanlığı’nın çiftçilerle yapılan anketler sonucunda elde ettiği verilere göre, buğday hasadı tamamlandı ve rekoltenin 26,7 milyon tona ulaşması bekleniyor. Tarım Piyasası Çalışmaları Enstitüsü (IKAR), Rusya Federasyonu’nun üretim potansiyelini 82,9 milyon ton olarak açıkladı ve çok yüksek bir tahminde bulundu. Avustralya’da ise 30 milyon tona yakın buğday rekoltesi bekleniyor. En mütevazı tahminler ise 26 milyon tonu işaret ediyor. Kanada’nın ise geçtiğimiz yıla göre yüzde 11 artışla 35,74 milyon ton buğday elde etmesi bekleniyor. Bu, 37,6 milyon ton buğdayın elde edildiği 2013’ten sonraki en bereketli sezon olabilir. Kanada’nın son 5 yıllık buğday üretimi ortalaması ise 30,9 milyon ton. Arjantin’in kuzey ve orta kesimlerindeki kuraklık, şiddetli don ve zararlı böcek istilaları nedeniyle 2020/21 buğday üretimi yarı yarıya düşebilir.

Avrupa menşeli buğday fiyatları yükselmeye devam edecek. Reuters’a göre, Cezayir piyasasına Fransa buğdayına alternatif olarak Polonya buğdayı girebilir.

ARPA

Arjantin bu yıl Çin’e 250 bin ton, 2021’de ise rekor bir düzey olan 380 milyon ton arpa satmaya hazırlanıyor. Arjantin, Avustralya ve Çin arasındaki siyasi gerilimden kaynaklanan boşluğu doldurmak istiyor. Cezayir, 2 Eylül’de ~ 50km (2*25) ihale açacak ve sevkiyat 1-15 Ekim ve 16-31 Ekim tarihlerinde yapılacak.

YAĞLI TOHUMLAR

Çin merkezli China Xiangtai Food Co. Şirketine bağlı Chongqing Ji Mao Cang Feed Co., Ltd., Çin tahıl şirketi Sinograin’e 12 bin ton soya fasulyesi küspesi satma konusunda anlaşmaya vardı. Daha çok domuz ürünleri işlemeye odaklanan China Xiangtai Food Co. Ltd., yakın dönemde Chongqing Ji Mao Cang Feed Co., Ltd. (JMC) şirketinin %51’lik hissesini satın almıştı. Yem için hammadde satan özel bir şirket olan JMC, Çin’in güneybatısında yem karışımı çözümleri sağlıyor ve 200’ün üzerinde çiftlik ve 100 kadar yem fabrikasına hizmet veriyor.

Brezilya medyasında çıkan haberlere göre, iç piyasada artan fiyatlardan dolayı hükümet soya fasulyesi, mısır ve pirinç ithalatına gümrük vergisini sıfırlayabilir. Şu anda mısır ve soya fasulyesi için %8, pirinç için ise %12 gümrük vergisi uygulanıyor. Dünyanın en büyük soya fasulyesi üreticisi ve ihracatçısı olan Brezilya, eylül ve şubat ayları arasında çiftçilerin mahsulü önceden satmasından kaynaklanan soya fasulyesi kıtlığıyla karşı karşıya kalmış ve fiyatlar yükselmişti. Ülkedeki işleme tesisleri, ABD kökenli hammaddeyi işleme hazır ve ithalat potansiyelinin de yıllık 1 milyon ton civarında olduğu tahmin ediliyor.

27 Ağustos itibariyle, ABD 22,4 milyon tonluk yeni mahsül soya fasulyesi ihraç etti ve bunun 12,5 milyon tonunun yani yüzde 56’sını Çin’e sevk etti. Geçtiğimiz sezon yapılan 5,6 milyon tonluk ihracatın yalnızca %4,6’sı yani 300 bin tonluk soya fasulyesi Çin’e gönderilmişti. Ukrayna Ekonomi Bakanlığı 14 milyon tonluk ayçiçeği hasadı bekliyor. Bu tahmin, yağ ve küspe fiyatlarındaki artışa katkı yapan faktörler arasındaki yerini aldı. Bu sezon, AB ve Çin arasında rekabete şahit olacağız.

MACRO EKONOMİ

Ağustos ayında OPEC, 1,2 milyon varillik üretim artışı mümkün olmasına rağmen, üretimi günlük 550 bin varil artırdı. OPEC ve Uluslararası Enerji Ajansı, rakamları genellikle her ayın ikinci haftasında açıklıyor. Bu raporlar öncesinde Bloomberg petrol piyasası uzmanlarıyla ve Rystad Energy and JBC Energy gibi itibarlı danışmanlık şirketleriyle anketler yapıyor. Bloomberg ayrıca petrol tankerlerinin hareketlerini takip ederek ve üçüncü taraf uzmanlardan gelen bilgileri kullanarak kendi değerlendirmelerini de dikkate alıyor.

Bloomber’in son anketine göre, OPEC ülkelerinin petrol üretimi Ağustos ayında beklendiği gibi arttı. Ancak bu artış, mayıs ayındaki anlaşmanın izin verdiği miktarın yarısının da altında kaldı. Bunun nedeni, son üç ayda üretim kısıtlamasına uymayan Irak ve Nijerya’nın bunu telafi etmek için üretimi kısması oldu. Yani izin verilen 1,2 milyon varillik üretim artışı, 500 bin varilde kaldı.

OPEC’in en önemli ülkesi olan Suudi Arabistan, günlük üretimi 410 bin varil artırarak 8,86 milyon varile çıkardı. Bu ülkenin günlük üretim limiti 8,99 milyon varil. Birleşik Arap Emirlikleri ve Kuveyt de üretimlerini artırdı. Bu ülkeler, haziran ayında üretimi gönüllü olarak 1’er milyon varil azaltmıştı.

Kazakistan bu sezon 8 milyon ton tahıl ve un ihraç edecek

Kazakistan Tarım Bakanı Saparkhan Omarov, 8 milyon tona kadar tahıl ve un ihraç edebilecek kapasiteye sahip olduklarını açıkladı. 25 Ağustos’taki kabine toplantısında konuşan Bakan Omarov, “2020-2021 dönemi için un dahil 7,5-8 milyon tonluk ihracat kapasitemiz var.” dedi. Tarım bakanına göre Kazakistan’ın ihracat stratejisi; geleneksel pazarlar olan Özbekistan, Tacikistan, Kırgızistan, Türkmenistan, Afganistan ve İran’daki hakim pozisyonun sürdürülmesi olacak. Kazakistan Meteoroloji Kurumu’nun eylül ayında ülkenin kuzeydoğusunda yoğun yağışların etkili olacağını tahmin ettiğini aktaran Omarov, yetişen mahsulleri zayi olmadan toplamaya odaklandıklarını dile getirdi. Kazakistan Tarım Bakanı Birinci Yardımcısı Aydarkhan Saparov, daha önce yaptığı açıklamada ülkenin tahıl ihracatı kapasitesini 8-9 milyon ton olarak açıklamıştı. Ülkede bu yıl beklenen tahıl rekoltesi ise 18 milyon ton. Kazakistan, dünyanın en büyük 10 tahıl ihracatçısı arasında yer alıyor ve 70 ülkeye tahıl sevk ediyor. Buğday üretiminde ve ihracatında da önde gelen ülkelerden biri. USDA tahminlerine göre Kazakistan’da 2020/21 döneminde, önceki yıla göre yüzde 12 artışla 12,8 milyon ton buğday üretilecek. Kazakistan, COVID-19 salgınının ardından gıda güvenliğini sağlamak adına buğday ve un ihracatı kısıtlamaları getirmiş, bu önlemler ülkedeki buğday üretimini Ocak-Mayıs döneminde yüzde 12 oranında düşürmüştü. Kazakistan, Türkiye’nin ardından en çok un ihraç eden ikinci ülke konumunda. Orta Asya ülkesi, 2012-2013 sezonuna kadar dünyanın en çok un ihraç eden ülkesiydi.