Dünya genelinde milyonlarca üretici, koronavirüsün yayılmasını engellemeyi amaçlayan karantina önlemlerinden dolayı ürünlerini tüketicilere ulaştıramıyor. İşgücü ve nakliyedeki yetersizlikler ve salgın korkusu; çiftçiler için felaketi ve ülkeler için de gıda kıtlığını anlamına gelebilir.

Dünyanın birçok bölgesinde uygulamaya konan seyahat kısıtlamaları tarım faaliyetlerine ve gıda tedarik zincirlerine büyük zarar veriyor, gıda kıtlığı ve fiyat artışlarına dair endişeleri de artırıyor. Dünya genelinde milyonlarca tarım işçisi ekim ve hasat faaliyetleri için tarlalara gidemiyor. Malları taşımaya devam eden kamyonların sayısı da çok az. Uçaklar havalanmadığı için taze gıda ürünleri için hava taşımacılığında da ani bir düşüş söz konusu. Çin’den gelen sefer sayısı azaldığı için gıda konteyneri ihtiyacı da karşılanamıyor. Koronavirüsün yayılmasını engellemeyi amaçlayan karantina önlemlerinden dolayı işgücü ve nakliye imkanlarının olmaması, milyonlarca çiftçiyi bir felakete seyirci kalmak zorunda bıraktı. Örneğin Pakistan ve Hindistan’da çiftçiler, ürünlerinin tarlada çürümesini sadece izliyor. Uzmanlar, başta buğday olmak üzere ürün hasadının engellenmesinin, nüfusları toplamda 1,5 milyarı bulan iki ülkede gıda güvenliği konusunda ciddi sorunlar çıkarabileceğini belirtiyor. Pakistan’ın tahıl ambarları olan Pencap ile Sindh bölgesinin güney kesimlerinde tarım işçileri hasretle bekleniyor. Pakistan’daki küçük çiftçilerin yaklaşık %70’i, uzak ve düşük gelirli bölgelerden hasat mevsiminde gelen tarım işçilerine muhtaç. Ancak haftalardır süren seyahat kısıtlamalarından dolayı işçi bulmak imkansız. Dünyanın nüfus bakımından en büyük ikinci ülkesi olan Hindistan’da da durum farklı değil. Pencap, Haryana, Madhya Pradeş, Racastan ve Gucerat gibi tarım bölgelerindeki çiftçiler buğday ve nohut hasadı için işçilere ihtiyaç duyuyor. Surendra Singh Bhati adlı küçük bir çiftçi “Buğday ve nohut için hasat mevsimi geldi. Hardalda ise hasat mevsimi geçti. Ancak çalışacak işçi yok.” diyor.

ÜRÜNÜ PAZARA GÖTÜRME İMKANI YOK Akrabaları ve komşularının yardımıyla hasat işlemini gerçekleştirenler ise ürünleri satmak için pazara götürecek imkanı bulamıyor. Birçok eyalettte, buğdayın yanı sıra sebzeler köklerinden koparılmış bir şekilde tarlalarda öylece bırakılmış durumda. Bereketli sezonun meyvelerini toplama hayalleri kuran çiftçilerin ise hevesleri kursaklarında kalmış. Hindistan’ın ücra bölgelerinden meyve ve sebzeleri boş arazilere döken ya da hayvanlarına veren çiftçilerin haberleri geliyor. Her iki ülkede de hükümet, stokları doldurmak için çiftçilerden yaptıkları doğrudan alımı da erteledi. Bu da çiftçileri asgari bir geçim imkanından mahrum bırakmış oldu. Hindistan’da merkezi hükümet, çiftçilerin hasat faaliyetlerini ertelemesini istedi. Başbakan Narendra Modi, 25 Mart’ta üç haftalık sokağa çıkma yasağı ilan etmiş ve bunu yasak başlamadan sadece birkaç saat önce yapmıştı. Böylece 120 milyondan fazla göçmen işçi sokakta ve aç kalırken, evlerine dönecek ulaşım imkanını da bulamamıştı. Tedarik problemleri, dünyanın öbür ucundan hemen hissediliyor. Havayolu taşımacılığındaki düşüşten dolayı Kanada’ya soğan, bamya ve patlıcan gibi Hindistan menşeli ürünlerin ithalatı %80 oranında azaldı. Sevk edilemeyen bu ürünler de çöpe gitti. ABD’nin Florida eyaletinde ise yaban mersini ve karpuz üreticileri Meksikalı göçmen işçilerin gelmemesi nedeniyle ürünleri toplayamadı. Avrupalı sebze üreticileri de benzer sorunlarla karşı karşıya. Gıda üretimi ve dağıtımına yönelik bu şoklar, salgının dünya genelinde ekonomileri boğma ve en temel piyasaları bile allak bullak etme kapasitesinin ne kadar yüksek olduğunu gösteriyor. Şu ana kadar pirinç ve buğday gibi temel tahılların tedarikinde çok büyük bir sorun yaşanmadı ancak ekim işlemleri ve lojistik ile ilgili sorunlar tırmanıyor. BM Gıda ve Tarım Örgütü Baş Ekonomisti Abdülrıza Abbasiyan, ekim ve hasat işlemlerini engelleyen önlemlerin büyük nüfuslu ve fakir ülkeleri çok daha derinden etkileyeceği uyarısını yaptı.

AVRUPA’DA GÖÇMEN İŞÇİ SORUNLARI İspanya, Fas gibi ülkelerden gelmesi beklenen mevsimlik işçilerin seyahat edememesi nedeniyle işçi sıkıntısı çekiyor. İtalya da önümüzdeki iki ay için 200 bin kadar mevsimlik işçiye ihtiyaç duyuyor. İtalyan Gıda Birliği Başkanı Ivano Vacondio, hükümetin sebze ve meyvelerin toplanması için insanlara devlet yardımı önermek zorunda kalabileceğini söyledi. Fransa Tarım Bakanı Didier Guillaume ise yabancı göçmen işçilerin yerini, son dönemde işten çıkarılan Fransa vatandaşlarının alması için çağrıda bulundu. Fransa’nın en büyük tarım birliği FNSEA’nın Başkanı Christiane Lambert, “Bu çağrı karşılık bulmazsa, ürünler tarlada kalacak ve bundan tüm sektör zarara görecek.” dedi. Dünyanın en büyük soya fasulyesi, kahve ve şeker ihracatçısı Brezilya’da ise lojistik sorunlar öne çıkıyor. Ülkede tarım ekipmanı için yedek parça temininde ve ürünleri nakledecek kamyon şoförü bulmada sıkıntılar yaşanıyor. Soya küspesi ihracatında dünyanın bir numarası olan Arjantin’de ise ülkeye gelen kargo gemilerindeki denetimler nedeniyle ihracat aksıyor. Tahıl üreten ülkelerdeki kuraklık 2007-2008 ve 2010-2012 dönemlerinde gıda krizine neden olmuş ve yükselen gıda fiyatların birçok ülkede karışıklıklara yol açmıştı. Bu krizde, hükümetlerin pirinç ve diğer temel gıda ürünlerini stoklamaları etkili olmuştu. Ancak içinde bulunduğumuz krize yüksek stok düzeyleri ve düşük emtia fiyatları ile girildi.

Irak ve Mısır gibi ülkelerin güvenlik endişeleriyle tahıl satın almaya hız verdi. Bazı ülkeler ise yükselen piyasadan faydalanıp ihracata yöneldi. Örneğin, pirinç ihracatında dünyada ikinci sırada yer alan Tayland, bu ülkelerden biri. Ancak birinci sıradaki Hindistan, işgücü ve lojistik alanındaki sorunlardan dolayı pirinç ihracatını durdurdu. Üçüncü sıradaki Vietnam da aynı yola başvurdu. İnsanların gelirlerinin yarıdan fazlasını gıdaya ayırdığı Afrika ülkeleri ise bu gelişmelere karşı en dezavantajlı toplum kesimlerini barındırıyor. Dünya genelindeki pirinç ticaretinin %35’i, buğday ticaretinin ise %30’u Afrika’daki ithalatçı ülkelerce gerçekleştiriliyor. Sahra Altı Afrika, dünyada en çok pirinç tüketen üçüncü bölge olmasına rağmen talebe oranladığımızda tahıl stoku en düşük bölge. Bu bölgedeki ülkelerin bütçeleri ve depolama imkanları son derece kısıtlı. Önceki krizlerde bir arz şoku söz konusuydu. Şimdiki krizde ise gıdaya en çok ihtiyaç duyan ancak gelirlerini de aniden kaybeden insanların gıdaya ulaşması için formüller geliştirilmesi gerekiyor.