Küresel mısır fiyatları, Brezilya’nın 2022/23 sezonunda devasa mahsulüyle piyasayı doldurmaya hazırlandığı bir dönemde destek bulmakta zorlanıyor. ABD’nin ikinci en büyük mısır hasadına ilişkin beklentiler de baskıyı artırıyor. ABD mısırı, Orta Batı’da uzun süredir devam eden kuraklıktan muzdarip. Bu durum fiyatlar için en önemli yükseliş faktörlerinden biri oldu. Ancak temmuz ayındaki yağışlar, sezonun başındaki kurak koşulları dengeleyerek mahsulün kritik gelişim aşamasında yardımcı oldu. Birçok analist, bu hava koşullarındaki iyileşmenin mahsuldeki kuraklık hasarını büyük ölçüde telafi etmek için yeterli olacağına inanıyor. Ancak Karadeniz Bölgesi’ndeki arzın geçen sezona kıyasla daha düşük olması beklenirken, bu bölgede fiyatları aşağı yönlü etkileyecek pek fazla faktör bulunmuyor.

UKRAYNA’DA ARTIK DEVASA MISIR STOKU YOK 

Dünya mısır fiyatları Brezilya ve ABD’deki büyük mısır rekoltelerinin baskısı altındayken, 2022/23 sezonunun sonunda Ukrayna fiyatları temmuz ve ağustos aylarında bir miktar destek buldu. Bunun nedeni, Ukrayna’nın büyük ihracat hedeflerinin üstesinden gelmesi ve çok fazla stokun kalmamasıdır.

2023/24 sezonu dünya mısır arzına baktığımızda, rakamların bir önceki yılın oldukça üzerinde olabileceğini görüyoruz. Ancak bu biraz yanıltıcı olabilir. Bu artış kısmen henüz ekilmemiş olan Brezilya ve Arjantin mahsulleriyle bağlantılı. Arz artışının ikinci büyük kısmı ise kuraklık nedeniyle verim gelişiminin hassas bir şekilde incelendiği ABD’de saklı. 

Karadeniz bölgesi için 2023/24 sezonundaki mısır bilançosu tam olarak izlendiğinde, arzın yıllık bazda yaklaşık 3 milyon ton düşeceği görülüyor. Bu büyük ölçüde Ukrayna’nın mısır stoklarının azalmasıyla bağlantılı. Ukrayna’nın 2023/24 sezonunda, bir önceki yıl olduğu gibi devasa stokları olmayacak. 2022/23 sezonunda, büyük stoklar Ukrayna’nın tahıl koridorundaki tüm sorunlara rağmen mısır ihracatını artırmasını sağladı. Dolasıyla ABD Tarım Bakanlığı (USDA), geçen yıl 7 milyon ton olan devir stoklarının 2023/24 sezonunda 1,4 milyon tona düşmesini bekliyor.

Dolayısıyla, Ukrayna menşeli fiyatlar için düşüş etkeni çoğunlukla tahıl koridorunun ortadan kalkması ve küçük ihracat aralığı olabilir. Bu arada, 2023/24 mahsulü genel olarak savaş öncesi seviyelerin yaklaşık 7-10 milyon ton altında, ancak 2022 yılına kıyasla biraz daha yüksek. Nitekim, USDA kısa süre önce Ukrayna için üretim beklentilerini hem alan hem de verim artışlarına bağlı olarak iyileştirdi ve 2023/24 dönemi için rekolte tahminini 2,5 milyon ton artırarak 27,5 milyon tona yükseltti. Bu da hasadı, geçen sezona kıyasla %2 daha büyük hale getirecek. Ancak savaş öncesi seviyeyle karşılaştırırsak, üretim %35 oranında daha düşük olacak. Ağustos WASDE raporu, 17 Temmuz›dan sonra Rusya›nın tahıl koridorunu uzatmadığı gerçeğini göz önünde bulundurarak, rekolte tahminini yükseltmesine rağmen, Ukrayna mısır ihracat tahminini sadece 19,5 milyon tonda bıraktı. Ekim-Haziran 2022/23 sezonunda Ukrayna, tahıl koridoru üzerinden 15,6 milyon ton mısır sevk etti. (Diğer bir deyişle bu dönemdeki toplam sevkiyatın %59’u). Diğer tüm rotalar üzerinden yapılan ihracat ise 10,9 milyon ton oldu. Ancak Rusya, Ukrayna’yı tahıl pazarının tamamen dışına itmeye çalışarak Tuna nehri üzerindeki limanlara defalarca saldırdı. Ukrayna tahılı için nispeten güvenli tek güzergah olan karayolunun kapasitesi ise sınırlı.

Ukrayna’nın Şubat 2022’de savaşın patlak vermesinden bu yana limanlarında mahsur kalan kargo gemilerinin Karadeniz’e açılmasına izin verecek bir “insani koridor” ilan ettiğine dair son haberler izlenmesi gereken bir faktör. İlk geminin bu rotadan geçişi 16 Ağustos’ta gerçekleşti. Ancak şimdilik bu yeni koridor üzerinden tahıl taşınabileceğine dair bir bilgi yok. Rusya’nın Ukrayna limanlarına sık sık saldırması ve Rusya Savunma Bakanlığı’nın Ukrayna limanlarına giden tüm gemileri potansiyel askeri yük taşıyan gemiler olarak kabul edeceğini açıklaması gemi sahipleri için ciddi riskler yaratıyor. 14 Ağustos’ta Rus ordusu İzmail limanına hareket eden Şükrü Okan gemisini durdurdu. Kendi açıklamalarına göre, “yasaklı kargo olup olmadığı konusunda kontrol ettikten sonra” gemi yolculuğuna devam etti. Dolayısıyla, kaç gemi sahibinin bu rota için gemilerini tahsis etmeye hazır olacağı tartışmalı.

Diğer Karadeniz ülkelerine gelince, USDA’ya göre Rusya’da mısır rekoltesi 2023/24 sezonunda %8 azalarak 14,6 milyon ton seviyesinde olacak. Devreden miktarın biraz daha az olmasıyla birlikte, Rusya’nın ihracat potansiyeli yeni sezonda %22 azalarak 4,2 milyon tona gerileyecek.

Romanya, 2022’de kuraklığın vurduğu hasada kıyasla çok daha iyi bir hasat yapacak, ancak yine de beş yıllık ortalamadan %20 daha düşük olacak. Avrupa Komisyonu Romanya’nın 2023/24 sezonundaki hasadını 10,9 milyon ton olarak öngörüyor. Sırbistan ve Bulgaristan da 2023/24 sezonunda 7 milyon ton (yıllık +%40) ve 2,7-2,9 milyon ton (yıllık +%8+%17) ile iyi mısır hasadı yapacak, ancak bu ülkeler Karadeniz bölgesinde küçük mısır ihracatçıları konumunda.

BREZİLYA’NIN MISIR HASADI NE KADAR BÜYÜK?

Brezilya şimdiye kadarki en büyük mısır mahsulünü hasat etme yolunda ilerliyor. USDA, ağustos raporunda üretim beklentilerini 2022/23 dönemi için 2 milyon ton artırarak yıllık %16 artışla 135 milyon tona yükseltti. AgRural, ikinci mahsul mısırın hasat sezonunun elverişli koşullar altında ilerlediğini ve 21 Ağustos itibariyle %77’sinin toplandığını belirtti. Verimin çok iyi olduğu bildirildi. Brezilya mısır ihracatının da 2022/23 sezonunda yıllık %16 artışla 56 milyon tona ulaşması bekleniyor. Bu potansiyel ile Brezilya, 2022/23 sezonunda ABD’yi geçerek dünyanın en büyük mısır ihracatçısı olacak.

ABD’NİN MISIR REKOLTESİ

Mısır piyasası için ikinci fiyat belirleyicisi ise, 2023/24 mahsulünün 2016/17 sezonundan sonra 383,8 milyon ton ile ikinci en büyük rekolte olmasını ve yıllık bazda %10 artış göstermesini bekleyen ABD. ABD Tarım Bakanlığı 2023/24 sezonu mısır ihracat tahminini 1,3 milyon ton azaltarak 52,1 milyon tona indirdi. Ancak, ihracatın 41,3 milyon ton olarak beklenen 2022/23 sezonundaki zayıf performansa kıyasla %26 artış göstermesi bekleniyor (2021/22 sezonuna kıyasla -%34). 

ARJANTİN’İN İHRACATI SON 8 YILIN EN DÜŞÜK SEVİYESİNDE

Arjantin’in mısır arzı, mahsulün uzun süreli kuraklıktan kötü etkilenmesi nedeniyle çok daha az olacak. Arjantin’in 2022/23 mahsulünün hasadına başlanırken, 23 Ağustos itibariyle hasadın %97’si tamamlandı. Ortalama verim 5,05 MT/HA seviyesinde. USDA, 2022/23 sezonunda mısır üretimini yıllık %31 düşüşle 34 milyon ton olarak öngörüyor. Çok daha düşük hasatla, Arjantin mısır ihracatı 2022/23 sezonunda yıllık %37 düşüşle 22 milyon ton olarak tahmin ediliyor. Bu, 21,7 milyon tonluk sevkiyatın gerçekleştiği 2015/16 sezonundan sonraki en düşük rakam olacak.

AB, YÜKSEK MISIR İTHALATINI SÜRDÜRMEK ZORUNDA 

Avrupa Birliği’nin yeni sezonda yüksek mısır ithalat hızını sürdürmesi gerekecek. Birliğin kendi mahsulü, 2022’de kuraklığın vurduğu hasadın ardından toparlanacak, ancak 2023’te hava durumu mükemmel olmaktan uzak. USDA, ağustos ayı raporunda AB mısır rekolte tahminini 3,7 milyon ton düşürerek 59,7 milyon tona indirdi. Bu rakam yıllık bazda %14 artış gösterse de beş yıllık ortalamanın hâlâ oldukça altında. USDA, AB’nin 2023/24 sezonunda mısır ithalatını yıllık %2 düşüşle 24 milyon ton olarak öngörürken, kuraklık öncesi 2021/22 sezonuna kıyasla %22 artış öngörüyor. 

Ağustos ayının son yarısındaki hava durumu İtalya, Balkan ülkeleri ve İber Yarımadası’nda şiddetli yağış eksikliği göstermeye devam etti. Fransa ve Polonya’nın büyük bir kısmı da sınırlı yağışlarla karşılaştı. Eylül ayının ilk on gününde hava koşullarının iyileşmesi, önemli bitki gelişim aşamalarının halihazırda tamamlanmış olması nedeniyle herhangi bir iyileşme getirmeyebilir.

İspanyol alıcıların güçlü bir talep göstermesi beklenirken, Avrupa Komisyonu›na göre ülkenin mahsulü üst üste ikinci kez düşerek 3,1 milyon ton olacak ve beş yıllık ortalamaya göre %23 azalacak. İtalya›da mısır rekoltesi yıllık bazda %9 artarak 5,1 milyon ton olacak ve yine de ortalamanın %17 altında kalacak. Portekiz›de ise rekolte ortalamanın %13 altında kalacak ve bu da yetersiz üretimle birlikte ithalat talebini destekleyecek. Buna karşılık, Almanya’da hasat ortalamanın %3 üzerinde gerçekleşerek yaklaşık 4 milyon ton olacak ve bu da ithalatı azaltabilir.

Ekim-Temmuz 2022/23 döneminde, Ukrayna’dan AB’ye yapılan mısır sevkiyatı yıllık %50 artışla 15,1 milyon ton oldu. Böylesine büyük bir artış kısmen Ukrayna mısırının özellikle Romanya’nın Köstence limanı üzerinden transit geçişine dayanıyordu, ancak AB zayıf 2022 mahsulünü telafi etmek zorunda olduğu için gerçek talep güçlüydü. Ayrıca, tahıl koridorunun kötü işleyişi ve temmuz ayında sona ermesi, Ukrayna mısırının uzak noktalara sevkiyatını zorlaştırdı ve bu da yakın Avrupalı alıcılar için Ukrayna menşeli arzın artmasına neden oldu. 

Ancak, büyük sübvansiyonlar almanın bir yolunu bulan Avrupalı çiftçilerin şikayetleri, beş komşu ülkeye 15 Eylül 2023 tarihine kadar Ukrayna mısırı, buğdayı, ayçiçeği tohumu ve kolza tohumu ithalatına yasak getirilmesine yol açtı. Şimdi, bu ülkeler yasağı en azından 2023 sonuna kadar uzatmak istiyor. Polonya, eylül ayında Ukrayna tahılına kapılarını açmayacağını ilan etti bile.  

Avrupa’nın 2022/23 sezonunda ithal mısıra şiddetle ihtiyacı olacağından, Ukrayna’nın Avrupalı alıcılardan iyi bir talep görmesi bekleniyor. Ayrıca, uzak noktalara büyük miktarlarda sevkiyat yapmak için herhangi bir alternatifin olmaması, Ukraynalı tüccarların yakın pazarlara daha fazla mısır sunmasını sağlayacaktır. Ancak, bazı engeller devam edecektir. İlk olarak, Ukrayna mısırı ithalatı üzerindeki yasak uzayabilir. İkinci olarak, tahıl koridorunun geleceğine dair bir netlik yok. Ve son olarak, Brezilya menşeli mısırın getireceği büyük arz ile rekabet daha da sertleşebilir. Ekim-Temmuz 2022/23 döneminde AB, bir önceki yıla göre %50 artışla 3,6 milyon ton Brezilya menşeli mısır ithal etti.

KUZEY AFRİKA ÜLKELERİ MISIR İTHALATINI ARTIRACAK

Mevcut cazip fiyatlar nedeniyle, tüm Kuzey Afrika ülkelerinin 2023/24 sezonunda mısır ithalatını artırması bekleniyor. Özellikle Mısır, alımlarını %50 artırarak 7,5 milyon ton seviyesine çıkarabilir ki bu da Ukrayna için olumlu bir haber. Ukrayna, Ekim-Temmuz 2022/23 sezonunda bu ülkeye yaptığı mısır ihracatını %36 artırarak 1,9 milyon ton seviyesine yükseltti. Bu büyük sevkiyat, Mısır’a sadece tahıl koridoru üzerinden değil, Tuna limanları üzerinden küçük gemilerle de mısır sevkiyatı yapılabilmesine dayanıyor. Aynı zamanda, Mısır’a Güney Amerika mısırı arzı da azaldı. Brezilya’dan yapılan ithalat Ekim-Temmuz 2022/23 döneminde yıllık %53 düşüşle 1,6 milyon tona geriledi. Arjantin’den mısır sevkiyatı da Ekim-Haziran 2022/23 sezonunda yıllık %50 düşüşle 0,8 milyon tona geriledi.

Tunus’a yapılan ihracat da Ekim-Temmuz 2022/23 döneminde yıllık %21 artışla 432 bin ton oldu. Buna karşılık, Cezayir ve Fas’a Ukrayna mısırı sevkiyatı yapılmadı. Bu ülkeler Ekim-Temmuz 2021/22 döneminde 131 bin ton ve 98 bin tonluk alımlarla Ukrayna mısırının küçük alıcıları oldu. 2022/23 sezonunda ise bu iki ülke, taleplerini ağırlıklı olarak Güney Amerika mısırı ile karşılayacaklar.

TÜRKİYE’NİN MISIR İTHALATI %36 AZALACAK

Türkiye’nin mısır ithalatı 2023/24 sezonunda %36 azalarak 1,8 milyon ton düzeyine gerileyecek. Türkiye, 2023/24 sezonunda bir önceki yıla göre %21 artışla 8,2 milyon ton olarak öngörülen rekor bir hasat gerçekleştirme yolunda ilerliyor. Daha büyük hasat, daha geniş bir ekim alanına dayandırılırken, verimin ise düşmesi bekleniyor. 

Türkiye, Ukrayna mısırının en önemli alıcılarından biri olduğu için bu beklenti Ukrayna için üzücü. Mevcut ihracat koşullarında, yakın konumdaki alıcılardan gelen talep Ukrayna için hayati önem taşıyor. Ayrıca, Türkiye pazarında Ukrayna, daha ucuz fiyatlarla sunulan Rus menşeli ürünlerle güçlü bir rekabetle karşı karşıya. Ukrayna, Ekim-Temmuz 2022/23 döneminde Türkiye’ye mısır ihracatını bir önceki sezonun aynı dönemindeki 1,4 milyon tona kıyasla yarı yarıya azaltarak 0,7 milyon tona düşürdü. Aynı zamanda, Rus menşeli sevkiyatlar Ekim-Haziran 2022/23 sezonunda yıllık %75 artışla 2,1 milyon ton oldu.

ÇİN, UKRAYNA MISIRI OLMADAN HAYATTA KALMAYA HAZIR 

Düşük fiyatlarla birlikte, dünya mısır ithalatı 2023/24 sezonunda rekor seviyeye ulaşabilir. Ağustos WASDE, bu rakamı yıllık %8 artışla 187,1 milyon ton olarak tahmin ediyor. Çin tek başına dünyadaki ithalat artışının %38’ini oluşturacak. 

USDA’nın şu anki Çin mısır ithalat tahmini yıllık %28 artışla 23 milyon ton seviyesinde. Daha düşük mısır devir stokları daha yüksek ithalatın nedenlerinden biri olabilir. USDA bu miktarı yıllık %2 düşüşle 205,3 milyon ton olarak öngörüyor. Ancak Çin’in stokları tam bir muamma.

Çin, 2023/24 sezonunda yeni bir bereketli mısır hasadı yapacak olmasına rağmen daha güçlü bir talep gösterecek. USDA, Ağustos raporunda, Kuzeydoğu Çin ve Kuzey Çin Ovası›ndaki önemli üretici eyaletlerdeki aşırı yağışın verim beklentilerini düşürmesi nedeniyle ülkenin mısır üretim tahminini 3 milyon ton azaltarak 277 milyon tona indirdi. Bununla birlikte, güncellenen tahmin 2022/23 sezonunda elde edilen rekordan sadece 0,2 milyon ton daha düşük. Aynı zamanda, Çin Tarım Bakanlığı, mahsulün önemli yetiştirme alanlarındaki son sel baskınlarına rağmen tahminini değiştirmeyerek 282,3 milyon tonda tuttu. 

Şimdilik, Ukrayna›nın Çin›in artan talebiyle başa çıkma şansı yok, zira Ukrayna derin deniz limanları olmadan Çin›e kayda değer miktarda ürün tedarik edemiyor. Aynı zamanda, Brezilya›nın mısır tedariki için onay almasının ardından Çin›e bu ülke menşeli mısır sevkiyatının gerçekleştiğini görüyoruz. USDA›nın tahminine göre Brezilya›nın bu yıl hasat edeceği büyük mahsul dikkate alındığında, ihracat potansiyeli yaklaşık 8 milyon ton artacak. Ukrayna›nın Çin›e toplam mısır ihracatı 2021/22 sezonunda 6 milyon tona kadar çıkarken, Ekim-Temmuz 2022/23 sezonunda ise 5,5 milyon tona düşecek. Dolayısıyla Brezilya, Çin pazarında Ukrayna mısırının eksikliğini telafi edebilecek.

Ukrayna’dan Çin’e mısır sevkiyatı 2022/23 sezonunda 5,5 milyon ton ile yüksek bir seviyede kalmayı başarırken, 2021/22 sezonunda ihraç edilen 5,9 milyon tona kıyasla %7 düşüş gösterdi. Rusya’nın Çin ile iyi ilişkiler sürdürmesi nedeniyle, Ukrayna’nın derin deniz limanından tahıl koridoru üzerinden Çin’e giden gemilerin denetimlerden geçerken bazı ayrıcalıklara sahip olduğuna dair kanıtlar var. Örneğin, bazen bu gemiler, denetim için bekleyen gemilerin başına konuldu. Genel olarak, Rus-Çin dostluğu ve Çin’in Ukrayna mısırına olan güçlü bağımlılığı muhtemelen Rusya’nın tahıl anlaşmasında bu kadar uzun süre kalmasının nedenlerinden biriydi.

Aynı zamanda, Çin’in Brezilya mısırına kapılarını açmasının ardından, Güney Amerika ülkesinden yapılan sevkiyatlar oldukça yoğun ve bu da Çinli alıcıların sadece Ukrayna değil, ABD menşeli mısır talebine de zarar veriyor. İlk parti Brezilya mısırı Kasım 2022’de Çin’e sevk edildi. Kasım-Temmuz 2022/23 döneminde Çin, 3,4 milyon ton Brezilya mısırı ithal etti. ABD’den yapılan ithalat ise Ekim-Haziran 2022/23 döneminde yıllık %42 düşüşle 6,7 milyon ton oldu.

Eylül ayında tüm piyasa katılımcıları, ABD ve Karadeniz’de hasat sezonunun nasıl geçtiğini yakından takip edecek. Karadeniz bölgesindeki fiyatlar da Ukrayna’nın derin deniz limanlarından yapılan ihracatın gelişimine bağlı olacak. Tahıl koridoru, Rusya olmadan da işleyebilecek mi? Çin, 2023/24 mısır ihracat sezonunun başlangıcında duruma müdahale edecek mi? Dualarımız, Ukrayna’nın Rusya tarafından başlatılan savaşı kazanması ve savaş öncesi rotalarına yeniden dönmesi için…