“Temel besin maddelerinin zenginleştirilmesi, geleceği güvence altına almak için yapılabilecek en iyi yatırımlardan biridir. Pakistan’da başlatılan Gıda Zenginleştirme Programı kapsamında nüfusun yarısının 2020 yılına kadar tamamen zenginleştirilmiş buğday unu tüketmesi hedefleniyor. Binden fazla değirmenin dahil olacağı program çerçevesinde değirmencilere eğitim ve teknik destek sağlanıyor, mikro besleyici ekipman alımı için finansal yardım yapılıyor.”

Munawar Hussain Ulusal Direktör Gıda Zenginleştirme Programı-Pakistan

Nüfusun beslenme durumu, insanların kalitesi ve verimliliğine tesir eden önemli faktörlerden biridir ki bu da ulusal üretkenliği etkilemektedir. Uzun vadede, iyi beslenme, insanların zekâsı ve sağlığına katkıda bulunmaktadır. Ancak, dünyanın birçok ülkesi her yıl küresel ekonomiye 3,5 trilyon dolara mal olan kötü beslenme tehdidiyle yüz yüze. 2017 Küresel Beslenme Raporu’na göre, 2 milyardan fazla insan demir ve A vitamini gibi temel mikro besin kaynaklarından yoksun durumda. Ülkelerin yüzde 88’i ise iki veya üç önemli yetersiz beslenme sorunu ile karşı karşıya. Dünya tüm global beslenme hedeflerine ulaşmada şu an geride kalmakta. 5 yaş altı çocuklarda gelişmemişlik oranının yüzde 44 olduğu, bundan dolayı da yıllık Gayrî Safi Yurtiçi Hasılası’nın yüzde 2-3’ünü kaybeden Pakistan da bu konuda bir istisna değildir. Bunun en büyük nedeni ise mikro besin yetersizliğidir. 2011 Ulusal Beslenme Araştırması’nın (NNS) bulguları, doğurganlık çağındaki kadınların yüzde 51’inde kansızlığa rastlandığını ve yüzde 37’sinde ise demir eksikliği bulunduğunu göstermektedir. NNS ayrıca bu kadınların yüzde 66,8’inde, hamilelerin yüzde 68.9’unda ve çocukların yüzde 40’ında D vitamini eksikliği olduğunu belirtmektedir. Bu mikro besin eksikliği, halkları ve tüm toplumları oldukça kötü bir yoksulluğun kısır döngüsüne hapsetmektedir. Yetişkinlerin doğurganlık oranı azalırken, çocuklar öğrenme güçlüğü çekmekte ve tam potansiyellerine ulaşamamaktadır. Büyümenin engellenmesi çocuğun ilk iki yaşında kötü beslenmesinin bir sonucuyken, bu durum aynı zamanda duygusal, sosyal ve bilişsel gelişiminin yanı sıra uzamasını da sınırlandırmaktadır.

Yaygın çoklu mikro besin sorunları yaşayan toplumlarda, temel besin maddelerinin zenginleştirilmesi, iyi beslenme, çocuğun sağlıklı gelişimi, öğrenme kapasitesi, üretkenliği ve geride kalmadan modern ekonominin bir parçası olması açısından oldukça önemlidir. Bu nedenle de temel besin maddelerinin zenginleştirilmesi, geleceği güvence altına almak için yapılabilecek en iyi yatırımlardan biridir. Zenginleştirmenin arkasında yatan fikir, mikro besin maddesi eksikliklerini “gidermek” değil, eksiklikleri önlemek ve insanları ve toplumun tamamını güçlendirilmiş gıdalar yoluyla önerilen mikro besin maddesi miktarının tüketimine doğru götürmektir.

Pakistan hükümeti, yeterli besin alımının genel gelişim için kilit bir rol oynadığını düşünmekte ve gıda zenginleştirmesi yoluyla mikro besin yetersizliğinin kontrolü için özveriyle çalışmakta. Yukarıda bahsedilen mikro besin eksikliklerini gidermek amacıyla kamu sağlığı girişimi olarak buğday ununun demir, folik asit, çinko ve B12 vitamininin zenginleştirilmesine dair çalışma başlatmıştır. Beslenmeyi daha iyi hale getirmek için büyük çabalar sarf edilmekte, ancak bu çabalar zaman almaktadır. Buna rağmen Pakistan gibi büyük nüfusa sahip olan bir ülke için, mevcut teknoloji ve gıda sistemindeki kısıtlamalar içerisinde sağlanabilen kanıtlanmış zenginleştirme çözümleri ortaya konulabiliyor.

HEDEF 2020’YE DEK NÜFUSUN YARISININ ZENGİNLEŞTİRİLMİŞ UN TÜKETMESİ Toplumun beslenme durumunu daha iyi hale getirmek için, İngiltere’nin sağladığı fonlar ile Pakistan’da bir Gıda Zenginleştirme Programı (FFP) başlatılmıştır. FFP, özellikle çocuklar ve doğurganlık çağındaki kadınlar arasında demir, folik asit, çinko, B12, A ve D Vitamini eksikliklerini azaltmak için ulusal çalışmaları desteklemek amacıyla oluşturulmuş beş yıllık bir inisiyatiftir. FFP, Mott MacDonald ve Nutrition International tarafından uygulanmaktadır. FFP’nin dört temel yapı taşı var: 1) Zorunlu zenginleştirme için uygun yasal düzenlemeleri, standartları ve talimatları sağlama, gıda kalitesi için kamu sektörünün gözetimini güçlendirme ve düşük maliyetli ve sürdürülebilir izleme sistemi kurma ve kurumsal hale getirme yoluyla verimli yönetim, 2) Bu vizyonla ilgilenmeleri konusunda ilgili endüstri aktörlerini motive etme, endüstriyel kapasite tesis etme, temel ürünlerin bulunabilirliğini sürekli hale getirme, zenginleştirmeyi artırmak amacıyla endüstriyi teşvik etme ve üretim için kalite kontrol oluşturma ve kurumsallaştırma yoluyla yetkin endüstri, 3) Beklentilerin ne olması gerektiğini belirlemelerinde tüketicilere yardımcı olarak zenginleştirilmiş gıdanın faydalarına dair farkındalık yaratma ve zenginleştirilmiş buğday ununa yönelik talep artırma yoluyla bilinçli tüketiciler 4) Gıda zenginleştirmeye dair kanıt elde etmek için araştırma ve çalışmalar.

1000’DEN FAZLA DEĞİRMEN İLE İŞBİRLİĞİ Pakistan’da daha önce buğday ununun zenginleştirilmesine dair birçok proje başlatılmış olmasına rağmen, bu projeler sürdürülebilir olamadı ve yalnızca sınırlı sonuçlar elde edilebildi. FFP ise, sürdürülebilir zenginleştirmeyi sağlamak amacıyla geçmişteki buğday unu projeleri ve global anlamda yapılmış en iyi çalışmalardan ders çıkararak evrensel tuz iyotlamanın başarı hikayesi üzerine tasarlanmıştır. FFP kapsamında buğday unu zenginleştirilmesi, Pakistan nüfusunun yarısının 2020 yılı itibarıyla tamamen zenginleştirilmiş buğday unu tüketmesini amaçlamaktadır. Program kapsamında tedrici genişleme ile bini aşkın buğday unu değirmeniyle çalışılacak. Program hem hükümete hem de değirmencilere eğitim ve teknik destek sağlamakta ve un değirmenciliği sektörüne mikro besleyici ekipmanlara dair finansal konularda -örneğin yüksek kaliteli zenginleştirilmiş un üretimi için değirmencilere bir girişim olarak premiks maliyeti gibi- yardımcı olmaktadır. Buna zemin hazırlama yolunda Pakistan yakın zamanda zenginleştirme standartlarını WHO talimatları uyarınca revize etmiştir. Yeni standartlar Orta Asya bölgesi ile uyumlaştırılmıştır.

FFP, ailelerin demir, folik asit ve çinko ile güçlendirilmiş una yönelik taleplerini/anlayışlarını artırmaları açısından zenginleştirilmiş gıdaların yararları hakkında kamu farkındalığını artırmaya başlamıştır. Bu program, un zenginleştirmeye ilişkin karar alma sürecini desteklemek için politika ve uygulamaya bir kanıt oluşturacaktır. Program Lahor, Rawalpindi ve İslamabad’da başarıyla hayata geçirilmiş ve önümüzdeki birkaç yıl içerisinde kademeli olarak Pakistan’ın tüm bölgelerinde yaygınlaştırılması beklenmektedir.

PREMİKS İTHALATINA VERGİ MUAFİYETİ Pakistan hükümeti, zenginleştirme için yapılan mikro besin premiksleri ithalatında vergi muafiyeti sağlayarak, her yönden fırsat tanıyan bir ortam oluşturmuştur. Premiksler şu anda ülkede oldukça düşük bir maliyetle mevcuttur. Pakistan nüfusunun neredeyse yarısını teşkil eden Pencap eyaleti zenginleştirme işlemini yakın zamanda mecburi hâle getirdi.

Buğday unu zenginleştirme işleminin sürdürülebilirliği, ülkenin iktisadi kalkınması açısından önemlidir. FFP, piyasa tabanlı bir premiks tedarik sisteminin oluşturulması, zenginleştirilmiş buğday ununa dair talep oluşturma, zenginleştirme ekipmanlarına ilişkin ülke içi destek sistemi ve zorunlu yasal düzenlemeler getirilmesi ve uygulanması için hükümetin desteklenmesi gibi konuları kapsayan birçok sürdürülebilirlik önlemi almaktadır. Eyalet gıda yetkililerinin, zorunlu yasal düzenlemelerin verimli bir şekilde uygulanmasına ilişkin izleme ve laboratuvar maliyetlerini azaltması gerekmektedir. Buğday unu güçlendirmenin, yüksek etkili ve düşük maliyetli bir girişim olduğunu vurgulamak gerekir. Yapılan farklı çalışmalar, Pakistan’da 100 kilogramlık paketler için yapılan zenginleştirme maliyetinin 0,2 dolardan daha az olduğunu göstermektedir. Eyalet yönetimleri, gıda bakanlığı aracılığıyla buğday ununun fiyatını düzenlemekte, dolayısıyla uzun vadeli sürdürülebilirlik için, bu düşük buğday unu zenginleştirme maliyetinin tüketicilere yansıtılması gerekmektedir.

Buğday unu zenginleştirme yatırımı, Pakistan’ın yapabileceği en iyi yatırımlardan biri olabilir. Zenginleştirme üzerine harcanan her bir dolar, hastalık yükünün önüne geçilerek, nüfusun IQ seviyesi ve insan kaynağının verimliliği artırılarak 8 dolar veya daha fazla olarak geri dönebilir. Buğday unu zenginleştirme şu anda düşük maliyetli, oldukça etkili ve erken sonuç verebilen kolay bir hedeftir. FFP ile birlikte çalışmak özellikle kadın ve çocuklar olmak üzere Pakistan halkının yetersiz beslenme yükünden kurtarılmasına önemli katkılar yapacak.