BLOG

2020 Dünya Tahıl Piyasası Değerlendirmesi: Daha hızlı, daha yüksek ve daha güçlü

04 Şubat 20217 dk okuma

Christina Serebryakova

Christina Serebryakova Tarımsal Emtia Brokeri ve Analiz Departmanı Başkanı Atria Brokers  

Covid-19’un değirmencilik ve tahıl ticareti sektörü üzerindeki etkisi çok büyük oldu. Buğday, mısır ve arpa üretimi 2020/21 döneminde kötü olmayacak gibi görünüyor, ancak pandemi belirsizliğinde birçok ülkenin stok yapmasından dolayı global ticarette çılgın günler yaşanıyor. Olimpiyatların sloganı olan “daha hızlı, daha yükseğe ve daha güçlü” bu makalede farklı bir yönden ele alınıyor. 2020 yılında tahıl ticaretinde ne gibi gelişmelerin yaşadığını, tüm avantaj ve dezavantajlarıyla bu yazıda analiz edeceğiz.

 

DAHA HIZLI İHRACAT

Tahıl ticaretinde 2020 yılında alınan en önemli ders “stokçuluk” konusunda oldu. Dünya Sağlık Örgütü 11 Mart 2020’de koronavirüs için pandemi ilan etti ve tahıl üreticisi ülkelerde karantina önlemlerinin uygulanmaya başlamasıyla buğday ithal eden ülkelerde bir satın alma yarışı başladı.

2020 Yılındaki Buğday Stokları

• Mısır’ın devlet emtia alım şirketi GASC, satın aldığı buğday miktarını Haziran-Eylül döneminde %55 oranında artırdı. Mısır hükümeti, altı ay yetecek kadar stratejik buğday rezervlerinin elde tutulması kararı almıştı. Ancak buğday fiyatlarındaki aşırı artıştan dolayı 2020’nin son çeyreğinde ithalat hızı azaldı. Ortalama satın alım fiyatı, bir önceki yılın aynı dönemine göre %10 artarak 227 dolar/ton FOB düzeyine yükseldi. Aralık ayı sonunda, Mısır’ın elinde 5,5 ay yetecek kadar buğday stoku bulunduğu açıklandı.

buğday fiyatları Buğday ihalelerindeki fiyat değişimi

• Cezayir, satın alım ihalelerinde kesintiye gitti. 2020 yılının eylül ayı sonunda Cezayir hükümeti, ekmeklik buğday ithalatı limitini 6 milyon tondan 4 milyon tona indirdi. Cezayir, enerji ihracatından elde ettiği gelirlerin düşmesinden dolayı tahıl ithalatını azaltmaya çalışıyor. • Türkiye’de Toprak Mahsulleri Ofisi, yerli üretimdeki artışa ve para birimindeki değer kaybına rağmen ithalatı artırdı. TMO, 2020 yılının Kasım ve Aralık aylarında, bir önceki yılın aksine aktif şekilde buğday ithal etti. • Suudi Arabistan, 2020/21 döneminde yerli üretimdeki artış dolayısıyla ithalatı azalttı. • Tunus, ülke içindeki üretimin bir önceki yıla göre azalmasından dolayı ithalatı neredeyse %30 oranında artırdı. • Pakistan, rezervlerinin beklendiği kadar yüksek olmamasından dolayı buğday ithalatında oransal olarak en büyük artışı yapmaya mecbur kaldı. • Ürdün, kasım ayı başında yaptığı açıklamada, elinde 18 ay yetecek kadar buğday rezervinin olduğunu duyurmuştu. 2020 yılında çıkılan ihalelerde, buğday ithalatı neredeyse yüzde 40 yükselerek 1,5 milyon tona ulaştı. Aralık 2020 itibariyle, Temmuz 2021’de teslim edilecek yeni ürünler için bile anlaşmalarını tamamladı. Önceki yıl bu işlemler ocak ayı ortasında gerçekleştirilmişti. Fiyat ise geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre 21.5 dolar/ton daha yüksek.

Karadeniz Buğdayına İlgi Artıyor

• Rusya, GASC ihalelerindeki payını önceki yıla göre %40 artırmayı başardı. Önceki yıl Rus buğdayına ilgi göstermeyen Ürdün de Rusya’dan 240 bin tonluk ithalat gerçekleştirdi. • İthalatçı ülkeler kaynak ülkeleri çeşitlendirme arayışına girerken, Rusya da Suudi Arabistan ve Cezayir pazarlarında varlık göstermeye başladı.

Buğday İhracatı Rusya Buğday İhracatı (Avrasya Ekonomik Birliği ülkeleri dahil değil)

Rusya’dan Rekor İhracat Hızı

Agritel’in elindeki bilgilere göre, Rusya 2020 yılı içinde net 85,9 milyon tonluk buğday hasadı yaptı. Rusya Tarım Bakanlığı’nın verilerine göre ise geçtiğimiz yaz 28,9 milyon hektarlık alandan brüt 88,1 milyon ton buğday elde edildi. Hektar başına verim 3 milyon ton olarak gerçekleşti. Daha çok yabancı maddelerden kaynaklanan kayıp oranı ise %2,5 oldu. Rusya, buğday hasadında en son rekoru 2017’de 85 milyon tonluk üretimle kırmıştı. Gerçekleşen hasat miktarı, ABD Tarım Bakanlığı’nın tahminlerini 1,9 milyon ton civarında aştı. Rekor seviyedeki üretim ithalatçı ülkelerdeki stok eğilimi ve ihracat kısıtlamalarına yönelik beklenti ile birleşti ve 2020/21 sezonunun ilk yarısında Rusya 24,5 milyon ton buğday ihraç etti. Bu ihracat performansı ile 2018’in aynı dönemindeki rekor, yüzde 4 oranında aşılmış oldu.

Ukrayna Buğday İhracatı Ukrayna Buğday İhracatı

Rusya, tahıl satışı için ihracat vergisini açıkladığında, fiyatların kısa vadede düşeceği yorumları yapılıyordu. Ancak bu sadece bir hafta sürdü ve ardından yükselmeye başladı. SovEcon’un da dikkat çektiği gibi, vergi maliyeti fiyatları yükselten ana etken oldu. SovEcon Direktörü Andrey Sizov, “Rusya’nın 20/21 döneminde ihracat miktarının 2-3 milyon ton düşük olacağını (40,8 milyon ton civarında gerçekleşeceğini) öngörebiliriz.” dedi. Buğdaya konulacak ihracat vergisinden dolayı, Aralık 2020 itibariyle SovEcon, tahminlerini 36,3 milyon tona revize etti. Amerikan Tarım Bakanlığı’nın Aralık ayında açıkladığı tahmin ise 40 milyon ton.

İhraç Edilebilir Ürün Miktarı Azalıyor

Ukrayna, geçtiğimiz yıla kıyasla daha düşük miktarda mahsul elde etmesine rağmen, ihracat rakamlarında Temmuz-Aralık 2020 döneminde en yüksek ikinci seviyeyi gördü.

Son raporlara göre; Rusya, Ukrayna, AB ve ABD’nin 2020 yılında elde ettiği ürünlerden iç piyasanın ihtiyacını çıkarttığımızda, ihraç edilebilir miktarın yıl sonu itibariyle %23 oranında azaldığını görüyoruz. Bu durum, Chicago borsasında vadeli buğday işlemlerini Ocak 2021 itibariyle 2014’ten bu yana en yüksek seviyeye çıkardı.

EMTİA FİYATLARI YÜKSELİYOR

Fiyat dalgalanmaları, 2020/21 döneminin ilk 6 ayı için gerçekten etkileyiciydi. Kısa bir hatırlatma için bu dönemi 5 alt döneme böldük. 1) Haziran 2020’nin ortalarında, Avrupa’da kuraklıkla ilgili endişeler arttı. Romanya ve Güney Ukrayna kuraklıktan en çok etkilenen bölgeler oldu ve kuraklık mısır üretimini vurdu. Çin’de mısır stoklarının tükenmekte olması da fiyatları yükselten bir diğer etken oldu. 2) Temmuz ayı ortalarında; Fransa’da 2020 yılı buğday üretiminin hava şartlarından dolayı bir önceki yıla göre %21 oranında azalması ve Arjantin’de kuraklığın verimi etkileyebileceğini ortaya çıkması alarm zillerinin çalmasına neden oldu. 3) Ağustos ayı sonunda, Rusya’nın derin deniz limanlarında elleçleme (handling) ücretlerinin 1 Ekim itibariyle ton başına 3 dolardan 19 dolara çıkarılacağı açıklandı. Arjantin’de don olayları ve kuraklık, buğday üretimindeki beklentilerini düşürdü. Avrupa ve Karadeniz’de su yetersizliği sonbaharda ekim faaliyetleriyle ilgili endişelere neden oluyordu. Avustralya ve Rusya’da buğday üretimine yönelik iyimser beklentilerden ötürü fiyat desteği zayıf kalmıştı. Mısır üretimiyle ilgili olarak, Ukrayna’da 2020 üretimiyle ilgili beklentiler 39-41 milyon tondan ağustosta 39-38-36 milyon tona ve eylülde 33-34 milyon tona indirildi. Sonbaharda yükleme takvimi yoğundu ve çiftçiler de yükselen piyasada satış yapma konusunda isteksizdi. Öte yandan Çin Tarım Bakanlığı, domuz yetiştiriciliğindeki toparlamanın beklendiğinden daha hızlı olmasından dolayı mısır tüketimiyle ilgili tahminlerini hafif şekilde yükseltti. 4) Ekim 2020’de Rusya ve Güney Amerika’da su sorununun devam etmesinden dolayı Chicago borsasında buğday fiyatları 2015’ten bu yana en yüksek düzeye çıktı. Kuraklık, ABD’de buğday ekimiyle ilgili endişelere de yol açtı. Çin’in mısır ithalatında Tarife Oranları Kotası’nın 27 milyon tona kadar çıkabileceğine yönelik söylentiler mısır piyasalarını coşturdu. 5) Kasım ayında, Arjantin’deki kuraklık şiddetlenirken, Ukrayna da kış buğdayı ekim alanlarının son 5 yılın en düşük seviyesinde olduğunu doğruladı. Rusya ise 15 Şubat-30 Haziran arasında tahıl ihracatı için 15 milyon tonluk kota belirlemeyi planladığını duyurdu. Ancak kısa süre sonra kotayı 17,5 milyon tona çıkardı. 6) Aralık 2020 itibariyle Rusya, buğday ihracatında ton başına 25 Euro vergi getirdi. Arjantin’de karantina önlemlerine karşı yapılan grevlerden dolayı mısır fiyatları hareketlendi. Güney Amerika’daki kuraklıktan dolayı Brezilya ve Arjantin’de üretim beklentileri düştü. Arjantinli yetkililer 30 Aralık’ta yaptıkları açıklama ile mısır ihracatını 28 Şubat’a kadar askıya aldı. Piyasadaki oyuncular, buğday ihracatının da aynı kaderi paylaşmasından endişe ediyor.

DAHA GÜÇLÜ POLİTİKA DEĞİŞİKLİKLERİ

Stok uygulamaları hem ithalatçıların hem de ihracatçıların politikalarında değişiklikler yapmasına yol açtı. Bariyer erozyonu

Buğday Stokları •Aralık 2020 sonunda Fas, buğday ithalatına sıfır gümrük uygulamasını 31 Mayıs 2021 tarihine kadar uzattığını açıkladı. Sıfır gümrük uygulaması 2020 yılının mayıs ayı ortalarında başlamıştı. •Eylül 2020’de Cezayir, %12,5 protein içeriğine sahip olan buğdayda böcek hasarı sınırını yüzde 0,1’den yüzde 0,5’e yükseltti. Önceki seviye Rusya ve diğer Karadeniz ülkeleri tarafından genellikle karşılanamıyordu. Suudi Arabistan’da bu seviyeyi 2019’da yüzde 0’dan yüzde 0,5’e yükseltmişti. •Ekim 2020 başlarında Arjantin, genetiği değiştirilmiş buğdayın ticarileştirilmesine onay vereceğini açıkladı. Ancak ekim ayının ortalarında Brezilyalı değirmenciler, GDO’lu buğday satışına, ithalat maliyetlerinin yükseleceği gerekçesiyle karşı çıktı. •Türkiye, iç piyasadaki fiyatları düzenlemek ve Toprak Mahsulleri Ofisi’nin yükünü azaltmak için 21 Ekim 2020’de buğday, arpa ve mısır ithalatında gümrük vergisini 31 Aralık 2020 tarihine kadar sıfırladı. Bundan önce buğday için %45, mısır için %35 ve arpa için %35 oranında vergi alınıyordu. Aralık 2020’nin sonunda, söz konusu ürünlerde sıfır gümrük uygulaması Mayıs 2021’e kadar uzatıldı. •Ekim 2020’de GASC, ithal edilen buğdaydaki ölü böcekler için uyguladığı cezayı kaldırdı.

Bariyerin diğer tarafında

•1 Temmuz 2020’de Ukrayna hükümeti ve ihracatçılar arasında imzalanan mutabakat zaptı ile 2020/21 dönemindeki tahıl ticareti kuralları belirlendi. İhracat kuralları değişmezken, buğday ihracat kotası 17,2 milyon ton olarak belirlendi.

buğday ihracatı •Mart 2020 sonunda Rusya, Nisan-Haziran 2020 dönemi için 7 milyon tonluk buğday ihracatı kotası getirdi. Bu kota 26 Nisan’da doldu. Kasım 2020’de ise 15 Şubat-30 Haziran dönemi için 15 milyon tonluk tahıl ihracat kotası ilan edildi. 15 Aralık 2020’de yapılan açıklama ile buğday, çavdar, arpa ve mısırda ihracatın 17,5 milyon ton ile sınırlandırılacağı teyit edildi. Bunun yanında, ihraç edilen buğday tonu başına 25 Euro’luk gümrük vergisi de getirildi. Kotanın aşılması halinde, gümrük değerinin %50’si ya da ton başına 100 Euro gümrük vergisi alınacağı açıklandı. •Arjantinli yetkililer, 30 Aralık’ta yaptıkları açıklamayla mısır ihracatını 28 Şubat tarihine kadar askıya aldı. İhracatçılar, yurt dışına buğday satışının da kısıtlanabileceği konusunda endişeli olduklarını belirtti.

GASC’nin 15 Aralık 2020’de açtığı son ihalede, ortalama FOB satın alma fiyatı bir önceki yılın aynı dönemine göre 50$ artarak 270$/tona yükseldi. Ag Resource, bunun GASC tarafından Mayıs 2014’ten bu yana ödenmiş olan en yüksek FOB fiyatı olduğuna dikkat çekti. Solaris Commodities eski Direktörü Swithun Still, “Romanya ve Ukrayna elindeki buğdayın tamamını sattıktan sonra Fransa ve Avustralya’nın da rekabet gücüne kavuştuğunu görebiliriz.” dedi. Aslında bu ifade 2020/21 döneminin ikinci yarısında buğday ticaretinin geneli için de geçerli. Ancak fiyat trendi tahmininde bulunmak hâlâ çok zor.

[box type="shadow" align="aligncenter" class="" width=""]TAHIL PİYASASINDA İZLENECEK FAKTÖRLER •Kışlık buğday sonuçları •Karadeniz ve diğer ihracatçı bölgelerdeki resmi ve gayri resmi ihracat düzenlemeleri •Avustralya’nın buğday hasadı sonuçları •Arjantin’de buğday/ mısır hasadı, Brezilya’da mısır hasadı sonuçları •AB buğday ihracatı rakamları •Çin’den ve Afrika’dan gelen talep [/box]
Dosya Kategorisindeki Yazılar