Jaine Chisholm Caunt, Gafta: “Karadeniz havzasında yer alan ülkelerin dünya piyasalarında tahıl tedarikçisi olarak önemi her geçen gün giderek artıyor. Özellikle Rus buğdayı ve Ukrayna mısırı ile arpa ön plana çıkıyor. Dünya ticaretinde, yadsınamayacak bir Karadeniz gerçeği söz konusu. Karadeniz Bölgesi’nin öneminin artıyor olduğu inkâr edilemeyecek bir gerçek ve bunun rakip bölgeler üzerindeki etkisi de büyük. ABD’nin kış buğdayı için son 110 yılın en düşük ekili arazisini kullanıyor olması tesadüf değil. Fakat bunun sürdürülebilir olması; hava şartları ve siyasette neler olup biteceğine bağlı. Rusya’nın 2010’daki tahıl ihracatı yasağı tüccarların aklından çıkmış değil. Tahıl ticareti her zaman arz talep dengesine ayak uydurur ve bu durum da değişmeyecek."

Uluslararası yem ve tahıl ticareti için genel kabul görmüş standartları belirleyen Gafta’nın (Tahıl ve Yem Ticareti Birliği) Genel Direktörü Sn. Jaine Chisholm Caunt ile birliğin İstanbul Ritz-Carlton Hotel’de verilen Başkanın Resepsiyonu programında bir araya geldik. Resepsiyonun ardından Caunt ile samimi bir röportaj yapma imkânı bulduk. Röportajda; Gafta ile ilgili birçok konunun yanı sıra, uluslararası yem ve tahıl ticareti ve piyasa şartlarından konuştuk. Beş yıldır Gafta’da genel müdürlük koltuğunda oturan ve kurumu yakından tanıyan Caunt, kurumun dünya genelinde 95 ülkeden 1800 üyelerinin olduğunu ve 2000 üyeye ulaşmayı hedeflediklerini belirtti. Dünya tarımsal ürün ticareti yapanların yüzde 80’inin kullandığının tahmin edildiği standartları belirleyen Gafta, anlaşmazlık hâlinde uluslararası ticarette tecrübeli uzmanlar eliyle hakemlik hizmeti veriyor. Gafta kararlarının Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası Hakkındaki 1958 New York Sözleşmesi uyarınca, dünya genelinde 157 ülkede geçerli olduğuna dikkati çeken tecrübeli isim, Gafta olarak ticaret önüne çıkarılan gümrük ya da gümrük dışı bariyerlerin küresel ölçekte azaltılmasını teşvik ettiklerini dile getirdi. Ticaret savaşları gibi siyasi konuların uluslararası ticaret üzerindeki etkisi, tahıl ticaretinde Karadeniz havzasının yükselen grafiği ve birçok konuya değindiğimiz röportaj soruları ve Jaine Chisholm Caunt’un verdiği cevaplar şöyle:

Bu sektörde çalışan gazeteciler olarak, bazı aktörlerin tahıl ve serbest ticaretle ilgili uluslararası Gafta standartlarının öneminden haberdar olmadıklarını fark ettiğimiz oluyor. Gafta’nın global yem ve tahıl ticaretindeki önemini okuyucularımız için paylaşabilir misiniz? Gafta, dünya genelinde tarımsal ürünlerin ticareti alanında 95 ülkeden 1800’den fazla üye şirketi temsil eden uluslararası bir ticaret birliğidir. Gafta, üyelerine başlıca altı alanda hizmet vermektedir: • Dünyadaki tahıl ticaretinin %80’ini yaparken kullanıldığı tahmin edilen standart kontrat çeşitlerini tasarlar ve düzenler.

• Gafta, anlaşmazlıkları ele almak üzere bağımsız ve uluslararası hakemlik hizmeti vermektedir. Gafta kararları, Yabancı Hakem Kararlarının Tanınması ve İcrası Hakkındaki 1958 New York Sözleşmesi uyarınca, dünya genelinde 157 ülkede geçerlidir.

• Eğitim ve öğretim: Gafta; kontratlar, hukuk, nakliyat ve tahkim konularında dünya genelindeki üyelerinin yanı sıra üye olmayanlar da yüz yüze eğitim kursları vermektedir. Ayrıca, 18 ay süreli online Uzaktan Öğretim Programımız mevcuttur ve bunun yanında hızlandırılmış online eğitim modüllerinden oluşan Agribility platformunu da yakın dönemde hizmete açmış bulunmaktayız.

• Onaylı Listeler: Gafta standartlarına uydukları dış denetçiler tarafından tasdik edilmiş olan Onaylı Denetçiler, Fumigatörler ve Analistlerden oluşan listeler tutuyoruz. Fumigatör standardı, bu alandaki ilk uluslararası standart ve 2019 sonu itibariyle Gafta onaylı bir denetçi, analist ya da fumigatör kullanmak, Gafta kontratlarıyla uyumlu kalabilmek adına zorunlu hale gelecek.

• Ticaret Politikası: Gafta, tarım ürünlerinde serbest ticareti desteklemekte, ticaret önüne çıkarılan gümrük ya da gümrük dışı bariyerlerin küresel ölçekte azaltılmasını teşvik etmektedir. Gafta, üyelerinin görüşlerini, yasama ya da politika geliştirme süreçlerinde yetkililer nezdinde temsil etmekte ve sektörle ilgili önemli haberlerle ilgili yayın yapmakta ve ticaret sorunlarına dair güncellemeleri paylaşmaktadır. Gafta üyeleri, Gafta tarafından atanan kurum içi uzmanlara yaşadıkları sorunları bildirebilir ve politikalar üzerinde etki yapabilirler.

• Etkinlikler & Networking: Gafta, dünya genelinde birçok networking resepsiyonu ve seminerler düzenler. Bunlara, Londra’daki yıllık smokinli akşam yemeği organizasyonu da dâhildir. Gafta üyeleri, diğer üyelerin irtibat bilgilerinden oluşan veri tabanının yanı sıra ‘Borçlarını Ödemeyenler’ listesine de erişim hakkı bulunmaktadır. Ayrıca, Gaftaworld adı verilen ve iki ayda bir yayınlanan bülten de üyelere gönderilir. Bunun yanında, birçok Gafta hizmetinden indirimli olarak yararlanırlar.

GAFTA’NIN TARİHİ 19. YÜZYILA DAYANIYOR Uluslararası tahıl ve yem ticareti alanında bir birlik kurma fikri nasıl ortaya çıktı? Bize Gafta’nın tarihçesinden biraz bahsedebilir misiniz? Gafta’nın kökleri, Londra’da faaliyet gösteren ve ticareti kolaylaştırmak için standart kontrat türleri geliştirilmesini isteyen bir grup mısır tüccarının, sonrasında ise büyükbaş hayvan yemi tüccarlarının bir araya geldiği 1878 yılına kadar gider.

Gafta şu anda herkese açık ve ücretsiz şekilde sunulan 80’den fazla standart kontrat formu oluşturmuş durumdadır ve bunları Gafta üyesi olsun olmasın herkes kullanabilir: https://www.Gafta.com/All-Contracts

Şu anda Gafta üyelerinden oluşan bir Uluslararası Kontratlar Komitesi bulunmaktadır ve bu komitenin görevi, kontrat tasarlamak ve düzenlemektir.

Gafta Onaylı Hakem (Gafta Qualified Arbitrator) olmanın ön şartları nelerdir? Tarafsız ve adil bir hakem olabilmenin şartları nelerdir? Bunu nasıl sağlıyorsunuz? Gafta olarak anlaşmazlıkları değerlendirebilecek 75 hakemden oluşan bir havuza sahibiz. Hakemlerimizin büyük çoğunluğu fiilen ticaretle uğraşan ya da yeni emekli olmuş kişiler. Gafta hakemi olabilmek için prensibimiz ‘Ticaret İçin ve Ticaret İçinden’ sloganıyla anlatılıyor ve özel sektördeki avukatların hakem olmalarına izin vermiyoruz. Bunun istisnaları; emekli avukatlar ve bir Gafta üyesinin bünyesinde çalışan avukatlardır. Özetleyecek olursak, ticarette en az 10 yıllık bir tecrübeye sahip bir kişi, hakem olabilmek için Gafta’nın yüz yüze verdiği kursları ya da Uzaktan Eğitim Programını geçmiş olmalı ve Gafta hakemliği sınavını da başarıyla vermiş olmalıdır.

Gafta hakemlik müessesesi, hakemlere kesinlikle adil ve tarafsız olması sorumluluğunu yükleyen 1996 Hakemlik Düzenlemesine göre yönetilmektedir. Gafta, tarafsızlığı garanti altına almak için bu şartları bir dizi politika ve uygulamayla takip etmektedir. Gafta hakem olmak ve bir hakemin uymak durumunda olduğu prensiplerle ilgili daha fazla bilgi, şu adresten alınabilir: https://www.Gafta.com/Arbitration Gafta Hakemlik Komitesi hakkında kısaca bilgi verebilir misiniz? Komitenin şeffaflığını nasıl sağlıyorsunuz? Gafta’nın, önemli hizmetlerini denetleyen ve daha sonra bunları Gafta Konseyine rapor eden komiteleri bulunmaktadır. Hakemlik Komitesinde, Gafta hakemleriyle birlikte bu hizmetten yararlananları tespit etmek üzere onlarla eşit sayıda Gafta üyesi bulunmaktadır. Yılda üç kez toplanan bu komitenin görevi, 125 ve 126 numaralı Gafta hakemlik kurallarını gözden geçirmek ve Gafta hakemlik hizmetinin etkili şekilde uygulamaya konması ve hakemlerin yaklaşım tarzlarına yön verilmesini sağlayan politika ve prosedürlerle ilgili tavsiyelerde bulunmaktır. Hakemlik Komitesi Başkanı, şeffaflık ve iyi iletişimi sağlamak adına, her zaman Gafta Konseyinin üyeleri arasından belirlenmektedir.

Bize GAFTA Başkanlığı ve Başkanın görevlerinden bahsedebilir misiniz? Bu akşam tecrübesi ve bilgi birikimiyle sektörde çok iyi tanınan bir isim olan ve birliğin yeni başkanı Sn. Swithun Still’in samimi bir konuşmasına şahitlik ettik. Sn. Still’in başkanlığı neler getirecek? Gafta Başkanı, Yıllık Genel Toplantının ardından yapılan seçimlerle belirlenir ve Ocak ayı ortasından itibaren bir yıllık süre için göreve gelir. Ancak bunun, dört yıllık bir öğrenme süreci olduğunu söyleyebiliriz.

Her yıl, Gafta Konseyi’nden bir Gafta yetkilisi, ‘Başkan Yardımcısı’ olarak atanır. Ardından, birer yıllık sürelerle Başkan Vekili, Başkan ve ardından da Bir Sabık Başkan olurlar. Bu döngü, Gafta Başkanının, Gafta’nın operasyonel faaliyetleriyle ilgili daha çok şey öğrenmesini garanti altına alır ve bir yıllık Başkanlık dönemi, İşverenlerin personellerinin Gafta Başkanı olarak birçok merasim görevi için daha az vakit ayırması sebebiyle rahatlamalarını sağlar.

Swithun’ın Gafta Başkanı olarak başarılı bir yıl geçirmesini temenni ediyoruz ve Birliği elinden geldiğince destekleyerek yeni şirket ve kişilerin katılımıyla 2000 üyeye ulaşmasını sağlayabilmesini umuyoruz.

SİYASETİN YEM VE TAHIL TİCARETİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ YADSINAMAZ Global tahıl ticaretini en çok etkileyen faktörler sizce nelerdir? Eğer bir liste şeklinde sıralamak gerekirse: • Jeopolitik belirsizlik • Finansal düzenlemeler dâhil olmak üzere, düzenleyici önlemlere uyma zorunluluğunun giderek artması • Değişen tüketici talebi ve tercihleri • İklim değişikliğiyle birlikte artan dünya nüfusu • Teknolojinin sunduğu fırsatlar (örneğin e-ticaret) ile birlikte yeni teknolojinin (genetik değiştirme gibi) getirdiği sıkıntılar • Düzenleyici kurumların ticaret ve tedarik zincirinin birçok alanında artan rolü ile birlikte uluslararası yaptırımların rolü • Gıdada etiketleme zorunlulukları, tedarik zinciri boyunca takip edilebilirlik konusunda giderek artan baskılar • Hakemliğin giderek karmaşık ve yasallaştırılmış bir doğaya kavuşması Son dönemde global tahıl ticaretinde ne tür değişiklikler meydana geldi? Gözlemlerinizi bizimle paylaşabilir misiniz? Karadeniz’in ve dünya piyasalarına tahıl tedarikçisi olarak öneminin artması. Özellikle de Rus buğdayı ve Ukrayna mısırı ile arpada.

Siyasi sebeplerle tahıl akışına yönelik engeller. Özellikle de Çin’e ihraç edilen soya fasulyesinin ABD yerine Brezilya’dan girmeye başlaması.

ULUSLARARASI TİCARETİ TEŞVİK EDEN KURULUŞLAR DESTEKLENMELİ Global gıda güvenliğinde istikrarlı tahıl ticaretinin hayati bir rolü var. Ancak ABD ile Çin arasındaki ticaret savaşları, bu ticaretin tehditlere çok açık olduğunu ve tehlike altında bulunduğunu gösterdi. Tahıl ticaretinin bu tür risklerden korunması için sizce neler yapılabilir? Gafta, tarımsal ürünlerde serbest ticareti destekliyor ve hükümetlerle çalışarak gümrük vergilerinin azaltılması ve gümrük dışı engellerin kaldırılmasını hedefliyor. Ayrıca, uluslararası ticaret politikasına ve düzenleyici karar alma süreçlerine bilimsel ve delillere dayalı bir anlayışa hâkim olması için gayret gösteriyor. Gafta, bu amaçla, çok taraflı anlaşmaları ve Dünya Ticaret Örgütü’nün ticareti kolaylaştırmak ve korumak ve ticari anlaşmazlıkları çözmek için güvenilir bir sistemin de desteğiyle işletmelere öngörülebilirlik ve kesinlik duygusu vermek için oynadığı vazgeçilmez rolü destekliyor.

Küresel ticaret kuralları, bu bakımdan bir zemin oluşturarak, açık ve serbest ticareti destekleyen bir etkiye sahip. Bunun yanında, Dünya Ticaret Örgütü birçok alanda temel prensipler ortaya koymakla birlikte, detayları üye ülkelere bırakıyor ve bu detaylar da daha çok sağlık, güvenlik ve çevre ile ilgili kurallarla ilgili.

Codex Alimentarius, IPPC ve OIE gibi uluslararası standartları belirleyen kuruluşlar, Dünya Ticaret Örgütü tarafından Sağlık ve Bitki Sağlığı (SPS) Anlaşması uyarınca tanınmaktadır. Gafta; Codex ve IPPC ile dirsek temasına sahip. Sağlık ve bitki sağlığı standartlarıyla ilgili karar verme konusunda en uygun kuruluşlar da bilimsel, teknik ve hükümet kaynaklı en iyi tavsiyelere erişim imkânı olan bu kuruluşlar. Tüm hükümetler, uluslararası teknik standartları belirleyen tüm kurumları desteklemeli ve bunlarla birlikte çalışmalı.

KARADENİZ BÖLGESİNİN ÖNEMİ İNKÂR EDİLEMEYECEK ŞEKİLDE ARTIYOR Dünya ticaretinde, yadsınamayacak bir Karadeniz gerçeği söz konusu. Karadeniz bölgesinin giderek artan etkisi, global tahıl sektörünü nasıl etkiledi? Sizce Karadeniz bölgesinin tahıl ticaretindeki liderliği sürdürülebilir mi? Karadeniz bölgesinin öneminin artıyor olduğu inkâr edilemeyecek bir gerçek ve bunun rakip bölgeler üzerindeki etkisi de büyük. ABD’nin kış buğdayı için son 110 yılın en düşük ekili arazisini kullanıyor olması tesadüf değil. Fakat bunun sürdürülebilir olması; hava şartları ve siyasette neler olup biteceğine bağlı! Rusya’nın 2010’daki tahıl ihracatı yasağı tüccarların aklından çıkmış değil. Tahıl ticareti her zaman arz talep dengesine ayak uydurur ve bu durum da değişmeyecek!