Küresel
tahıl hasatları güçlü seyrederken, zayıf talep ve lojistik darboğazlar
piyasaları baskı altında tutuyor. Copenhagen
Merchants’ın Brokerlik Bölüm Direktörü Indrek Aigro, İstanbul’da
düzenlenen IAOM Avrasya Konferansı’nda yaptığı
değerlendirmede, “Üretim güçlü kalsa da ticaret akışları ve fiyat yapıları
lojistik, çiftçi davranışları ve jeopolitik gelişmelerle yeniden şekilleniyor,”
dedi.
Indrek Aigro
Konferansta, dünya tahıl ticareti üzerine bir sunum yapan Aigro, son beş yılda — özellikle Covid-19 pandemisi sonrası — küresel tahıl ticaretinde FOB (gemide teslim) koşullarından CFR (navlun dahil teslim) koşullarına kesin bir kayış yaşandığını vurguladı. Artık ihracatçılar lojistiği üstleniyor ve alıcılara doğrudan teslim yapıyor. Bu değişimde hükümetlerin rolü büyük. Özellikle Rusya, ihracatçılarını navlunu da üstlenmeye yönlendirdi. Daha önce bu alan, ‘ABCD’ olarak anılan çokuluslu dev tahıl ticareti şirketlerinin kontrolündeydi.
DEPOLAMA
YATIRIMLARI ÜRETİCİYE PAZARLIK GÜCÜ KAZANDIRDI
Tahıl fiyatları, Mayıs 2022’de gördüğü zirvenin ardından neredeyse yarı yarıya gerileyerek piyasayı yapısal bir ayı piyasasına soktu. Alıcılar artık “ihtiyaca göre alım” modeline yönelmiş durumda. Satışlar hasat dönemine yoğunlaşmak yerine sezon boyunca daha dengeli dağılıyor.
Kâr marjlarının el değiştirdiğini belirten Aigro, çiftçilerin artık daha güçlü piyasa oyuncuları haline geldiğini söyledi. Depolama yatırımları ve finansal bağımsızlık sayesinde üreticiler tahılı hemen satmak yerine uygun koşulları bekleyebiliyor. Bu hususa dikkar çeken Aigro, “Çiftçilerin davranışları on yıl öncesine kıyasla köklü şekilde değişti,” dedi.
RUSYA BUĞDAY İHRACATI EKİMDEN İTİBAREN HIZLANABİLİR
Rusya buğday piyasası da bu çelişkiyi yansıtıyor. Geçen yıl Rus buğdayı diğer menşelere kıyasla ton başına 30–50 dolar daha ucuz satılıyordu. Aigro bunu “Rusların kendi kendileriyle rekabet etmesi” olarak nitelendirdi. Ancak bu yıl bu durumun ortadan kalktığını söyledi.
Buna karşın lojistik darboğazlar Rusya için ciddi bir sorun olmaya devam ediyor. İhracata uygun 43–44 milyon tonluk buğday fazlasının önemli bölümü limanlardan 3.000–4.000 km uzaklıkta bulunuyor ve bu durum zaten zorlanan demiryolu sistemini daha da baskılıyor. Şu an sevkiyatlar son beş yıl ortalamasının gerisinde olsa da Aigro, Rusya’nın ekimden itibaren aylık 3–4 milyon tonluk ihracat temposuna ulaşılabileceğini öngörüyor. Bu hız korunursa Rusya sezonu yaklaşık 50 milyon tonluk rekor ihracatla kapatabilir.
KARADENİZ İHRACATÇILARI PAYINI ARTIRIYOR
Aigro, Karadeniz bölgesinin dünya buğday ticaretinde giderek artan hâkimiyetine dikkat çekti. Cezayir, Hindistan ve Nijerya gibi ülkelerde, Rusya ve bölge tedarikçileri artık buğday ithalat pazarının %50–70’ini kontrol ediyor. Geleneksel ihracatçıların payı ise daralıyor. Aigro, “Karadeniz, küresel buğday ihracatının temposunu giderek daha fazla belirliyor,” diye konuştu.
MISIR’IN DÖNÜŞÜ BUĞDAY TİCARETİNDE
DENGELERİ DEĞİŞTİREBİLİR
Aigro’ya göre buğday ticaretinde en büyük belirsizlik Mısır. Daha önce şeffaf GASC ihaleleriyle dünya piyasasının referans alıcısı konumunda olan ülke, Aralık 2023’te Devlet Başkanı Sisi’nin kararıyla buğday satın alma yetkisinin el değiştirmesinden bu yana daha kapalı bir alım politikası izliyor. Son aylarda ithalatlar ciddi biçimde yavaşladı. Aigro, bunun stok yapma zorunluluğunu beraberinde getireceğini belirterek, “Mısır yeniden güçlü alıma döndüğünde, bu küresel fiyatlar ve ticaret akışları üzerinde belirleyici etki yapabilir,” dedi.
ÖNE ÇIKAN MESAJLAR
- Rusya için en büyük sorun rekolte değil, lojistik darboğazlar.
- Çiftçiler, depolama ve finansal bağımsızlık sayesinde daha güçlü piyasa aktörleri haline geldi.
- Karadeniz ihracatçıları, küresel tahıl pazarında paylarını istikrarlı şekilde artırıyor.
- Mısır’ın yeniden yoğun alıma dönmesi, buğday piyasalarının seyrini değiştirebilir.