Ukrayna, Rusya’nın temmuz ayında Karadeniz Tahıl Girişimi’nden çekilmesi sonrasında uluslararası piyasalara tahıl ihracatını devam ettirebilmek için alternatif bir koridor oluşturdu. Ağustos ayı ortasından bu yana askerî tehdit altında devam eden tahıl sevkiyatı ile normal fiyat ve hacimlere ulaşmak mümkün olmasa da, Ukraynalı yetkililer temkinli bir iyimserlik ifade ediyor.
Karadeniz tahıl koridoru anlaşmasının Rusya’nın çekilmesiyle çökmesinin ardından Ukrayna, yeni bir koridor oluşturarak tahıl ve tarım ürünlerini dünya pazarlarına ihraç etmeye çalışıyor. Ukraynalı yetkililer, yeni koridor üzerinden ağustos ayından bu yana gerçekleştirilen tahıl ihracatının 5,6 milyon tonu aştığını, hedeflerinin ise aylık en az 6 milyon ton seviyesine çıkmak olduğunu belirtiyor.
Ukrayna’nın en büyük tarımsal üretici ve ihracatçılarından biri olan Agroprosperis Group’un genel müdürü Ihor Osmachko, tahıl ticareti konusunda “iki ay öncesine göre daha iyimser” hissettiğini söylüyor. “O zamanlar nasıl hayatta kalacağımız tamamen belirsizdi.” diyen Osmachko, şirketin ilk gemisi eylül ortasında yola çıktığından bu yana Mısır, İspanya, Çin, Bangladeş, Hollanda, Tunus ve Türkiye’ye 300 bin tondan fazla tahıl gönderdiği bilgisini veriyor.
Yeni koridorun önündeki en büyük engel, gemilere yönelik saldırı riski. Geçtiğimiz yaz Ukrayna’nın Karadeniz limanlarına giden gemilerin silah taşıdığının varsayılacağı uyarısında bulunan Rus yetkililer koridor hakkında henüz somut bir yorum yapmış değil.
Ukrayna Devlet Başkanı Volodymyr Zelenskiy ise müttefiklerin ülkesinin Karadeniz’deki ticari gemileri korumasına yardımcı olmak için gemi sağlamayı kabul ettiklerini, ancak daha fazla hava savunma sistemine ihtiyaç olduğunu söyledi. Kasım ayı sonlarında Kiev’de düzenlenen uluslararası gıda güvenliği zirvesinde gazetecilere yaptığı açıklamada, “Hava savunması yetersiz.” değerlendirmesinde bulunan Zelenskiy, “Ancak önemli olan sözleşmelerimizin olması, olumlu bir sinyal almamız ve koridorun faaliyete geçmiş olması.” dedi.
ABD’nin Ukrayna Büyükelçisi Bridget Brink, Twitter hesabından yaptığı açıklamada, Ukrayna limanlarına yapılan Rus saldırılarına rağmen ülkenin yeni koridor üzerinden 5.6 milyon tondan fazla tahıl ve çeşitli ürünler ihraç ettiğini açıkladı. Ukrayna Tahıl Birliği (UGA) Başkanı Başkanı Nikolay Gorbachov da, “Bu koridor bizim için öngörülemez bir şekilde işe yaradı.” değerlendirmesinde bulundu. Artık ne zaman denize açılmanın güvenli olduğuna Ukrayna ordusunun karar verdiğini belirten Gorbachov, “Bu durum ek maliyetler getirse de şartlar eskisinden daha öngörülebilir.” dedi. Ukrayna Ekonomi Bakan Yardımcısı Taras Kaçka ise savaştan önce bu rakamın aylık neredeyse iki katı olduğuna dikkati çekti.
Savaştan önce Karadeniz üzerinden ton başına 50 dolar olan navlun fiyatı, savaşın ardından üç katına çıkmıştı. Ukrayna’nın tesis ettiği yeni koridorda ise bir ton tahılı sevk etmek 70-80 dolara mal oluyor. Ayrıca yeni rota, Karadeniz koridoruna kıyasla tehlikeli noktalarda daha az bulunuyor ve denetleme kaynaklı gecikmeler de daha az yaşanıyor.
YENİ KORİDORDA AYLIK İHRACAT HEDEFİ 6 MİLYON TON
Her şeye rağmen riskler tamamen ortadan kalkmış değil. Gecikmeler ortadan kalkmış olsa da, hala askeri risk, güvenlik riski ve savaş riski söz konusu. Bazı sigorta şirketleri ise bu riski göze almaya hazır değil. Bu soruna karşı, Ukrayna’nın Karadeniz limanlarından gıda taşıyan nakliyecilere uygun fiyatlı teminat sağlamak için kasım ayında bir sigorta programı başlatıldı. Bu kapsamda, sigorta brokeri Marsh McLennan, Lloyd’s, iki Ukrayna devlet bankası ve hükümet arasındaki ortaklık, hasar ve diğer kayıplara karşı koruma sağlayan iki tür teminatın her biri için 50 milyon dolara kadar teminat sunuyor.
Ukrayna Tarım Bakanı Mykola Solskyi, yeni nakliye koridorunun hedefinin ayda en az 6 milyon ton tahıl ihraç etmek olduğunu söyledi. Bakanlığın verdiği bilgilere göre, Ukrayna ekim ayında tüm güzergâhlardan toplam 4,3 milyon ton tahıl ihraç etti. Daha yapılacak çok iş olduğunu dile getiren Solskyi, “Daha önce savaştığımız ve daha da savaşmaya devam edeceğimiz gerçeğine dayanarak ihtiyatlı iyimserliğimizi koruyoruz.” değerlendirmesinde bulundu.
UKRAYNA’NIN ASYA VE AFRİKA’YA TAHIL İHRACATI DÜŞTÜ
Ukrayna Tarım İşletmeleri Kulübü (UCAB), ülkenin geleneksel olarak ana ihracat rotası olan Karadeniz’deki limanların kapalı olması nedeniyle Ukrayna’nın 2023 yılında Asya ve Afrika ülkelerine yaptığı tahıl ihracatının keskin bir şekilde düştüğünü açıkladı. Ukrayna’nın tarım, metalürji ve kimya ihracatında aslan payı, Şubat 2022’deki Rus işgalinin ardından kısmen ya da tamamen bloke edilen Karadeniz limanlarına aitti. Dünyanın en büyük tahıl üreticilerinden ve ihracatçılarından biri olan Ukrayna, savaş öncesinde tahılını geleneksel olarak Afrika, Asya ve Ortadoğu’ya gönderiyordu.
UCAB’tan yapılan açıklamada, Afrika’ya yapılan tarımsal ihracatın payının 2021’in ilk 10 ayında %14 iken, Ocak-Ekim 2023’te bu oranın %7’ye düştüğü belirtildi. UCAB’a göre Asya’ya yapılan ihracat %19’dan %12’ye gerilerken, Güneydoğu Asya’ya yapılan sevkiyatlar da %13’ten %4’e düştü. UCAB, “Bu değişikliklerin ana nedeni Ukrayna limanlarının Rus birlikleri tarafından abluka altına alınmasıdır. Sadece Avrupa Birliği toprakları üzerinden mümkün olan alternatif rotaların geliştirilmesi değişikliğe yol açtı. Ukraynalı çiftçiler ürünleri için Avrupa’da alıcı aramak zorunda kaldı.” açıklamasını yaptı. Birlik, Avrupa’ya yapılan tarımsal ihracatın payının savaş öncesi 2021’de %32 iken 2023’ün ilk 10 ayında %59’a yükseldiğini kaydetti. 2023’ün başından bu yana tahılın ihracattaki payının 2021’deki %45’lik paya karşılık bu yıl %39 seviyesine gerilediği ifade edildi.