Zafer ERGEZEN Vadeli İşlem ve Emtia Piyasaları Uzmanı Eylül ayında Aralık vadeli buğday fiyatı özellikle Çin ve Mısır kaynaklı artan talep nedeniyle yukarı yönlü bir seyir izledi. Yüksek üretim beklentilerine rağmen buğday fiyatının dengeli bir seyir izlediği görüldü. ABD Tarım Bakanlığı (USDA) ve Uluslararası Hububat Konseyi (IGC) tahminleri bir önceki aya göre yükselirken, genel üretim tahminlerinin arttığı görüldü. ABD Tarım Bakanlığı, 2013/14 sezonu için üretim tahminini önceki aya göre 3,51 milyon yükseltti. Toplam buğday üretiminin 708,89 milyon tona ulaşması bekleniyor. Bu üretim artışında özellikle Kanada ve Avrupa Bölgesi’ndeki yüksek rekolte beklentileri öne çıkıyor. Kanada’da buğday rekoltesi 31,5 milyon tona ulaşırken, Avrupa Bölgesi’nin toplam buğday üretiminin 142,9 milyon ton olması bekleniyor. Dönem sonu stokları ise 3,29 milyon artışla 176,28 milyon tona ulaşacak. Stok miktarındaki artış Kanada ve Kuzey Afrika’da stokların artmasından kaynaklanıyor. Kısaca üretimde artış yaşanırken dünya buğday tüketiminin 1,17 milyon ton azalması bekleniyor. Avustralya’da buğday tüketiminin önceki tahminlere göre azaldığını görüyoruz. Çin, dünya buğday üretiminin yüzde 17’sini gerçekleştirirken, dönem sonu stoklarının ise yüzde 32’sini elinde bulundurmaktadır. Çin, 121 milyon ton üretim ile dünyanın en büyük buğday üreticisi konumunda. Buna rağmen Çin’in dünya buğday ticaretinden aldığı pay sadece yüzde 3,5 olacağı tahmin ediliyor. Oysa dünyanın en büyük buğday ihracatçısı olan ABD’nin dünya buğday ticaretinden aldığı pay yüzde 12’ye ulaşıyor. ABD’nin buğday ihracatının, 29,94 milyon ton ile Avrupa Bölgesi’nin toplamından daha fazla gerçekleşmesi bekleniyor. Kısaca ABD Tarım Bakanlığı’nın tahminlerini incelediğimizde, buğday rekoltesi artarken talepte çok fazla değişim olmadığı görülmektedir. Bu nedenle piyasada artan buğday talebinin ne kadar kalıcı olacağı tartışmalı görünüyor. Uluslararası Hububat Konseyi (IGC), dünya buğday tüketiminin önceki aya göre 4 milyon artışla 691 milyon tona ulaşmasını bekliyor. Bu çerçevede artış beklentisinin ABD Tarım Bakanlığı verileri ile oldukça uyumlu olduğu görülmektedir. Artış tahmininde Kanada, Avrupa, Kazakistan ve Ukrayna kaynaklı artış beklentisinin etkisi var. USDA verilerinden farklı olarak IGC, tüketimde de yaklaşık 2 milyon tonluk bir artış beklemektedir. Aynı şekilde buğday ticaretinde de beklenen artış nedeniyle dönem sonu stoklarının aynı kaldığı görülüyor. Kısaca IGC’ye göre dünya rekoltesi artarken aynı oranda tüketim ve buğday ticaretinde de gerçekleşen artış, genel tabloyu çok fazla değiştirmeyecek. Dönem sonu stokları 176 milyon ton olarak gerçekleşecek. Brezilya, Çin ve İran kaynaklı artan ticaret talebi, dengenin değişmesini engelleyen önemli faktörler olarak görülüyor. Bu verilerle beraber IGC’nin buğday endeksi de aylık bazda yüzde 1 artış göstermişti. Ekim ayı başında yine buna benzer bir tablo görebiliriz. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), aylık yayınlanan raporunda, dünya buğday üretim tahminini önceki aya göre 5,7 milyon artırarak 709,8 milyon tona yükseltti. Özellikle Avustralya, Avrupa Bölgesi, Arjantin ve Kanada’daki buğday üretiminin, dünya buğday üretimine ilave katkı sağlayacağı öngörülüyor. FAO, dünya buğday stoklarının ise 170,1 milyon ton olarak gerçekleşeceğini tahmin ediyor. FAO, dönem sonu stok tahminlerini en düşük tutan kurum olarak görülüyor. Dünya buğday ticaretinin 139,5 milyon ton olacağını tahmin eden FAO’nun, bu açıdan ABD Tarım Bakanlığı tahmininden ayrıldığı görülmektedir. Dünya stok kullanım oranın ise önceki yıla göre artarak yüzde 24’e ulaşacağı tahmin ediliyor. 2009 yılında bu rakam yüzde 28,6 olarak gerçekleşmişti. Sonuç olarak baktığımızda, toplam buğday üretiminin önceki yıla göre yaklaşık 50 milyon ton artması bekleniyor. Bu rakam, dünya buğday üretiminin yüzde 7’sine denk geliyor ve neredeyse ABD’nin buğday üretimi kadar ilave yeni üretim demek. Sonuç itibariyle hububat piyasalarında küresel tahmin gerçekleştiren üç kuruluşun tahmin ortalamaları göz önüne alındığında, dünya buğday üretiminin ortalama 703,23 milyon ton olması bekleniyor. Geçen sene ortalaması 656,7 milyon ton olarak gerçekleşmişti. Dönem sonu stok ortalaması ise önceki seneye göre 423 bin artış ile 174,09 milyon ton olacak. Geçen aya göre en büyük farklılık burada ortaya çıkıyor. Yüksek rekoltenin yanı sıra, dönem sonu stoklarında artış beklentisi olduğu görülüyor. Geçen ay ise ortalamada azalış öngörülüyordu. Bu çerçevede talep tarafındaki gelişmelere baktığımızda, dünyanın en büyük buğday ithalatçısı Mısır’ın, darbe sonrası buğday alım ihalelerine devam ettiğini görüyoruz. Yeni Mısır Yönetimi, buğday stoklarının 6,5 milyon ton seviyesine çıkarılacağını daha önce açıklamıştı. Eylül ayında yapılan ithalat miktarı, 1 milyon tonu geçti. Daha önce olduğu gibi alımların yine Ukrayna, Romanya ve Rusya’dan gerçekleştirildiği görülüyor. Bu yazı yazıldığı zaman Mısır’ın yeni sezonda yapmış olduğu toplam buğday alımı, 2,15 milyon tona yükselmişti. Toplam ödenen miktar ise nakliye hariç 570 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aslında hedeflenen alım miktarı düşünüldüğünde, önümüzdeki dönem Mısır, buğday piyasasında etkin olmaya devam edecektir. Son olarak Rusya ve Mısır’ın uzun dönemli buğday tedariki konusunda anlaştıkları da açıklandı. Böylece Mısır tarafından yapılması beklenen yaklaşık 4 milyon tonluk ithalatta, en büyük payı Rusya’nın alması olası görünmektedir. Bu yaklaşık 1 milyar dolarlık bir ticaret hacmi demek! Rusya İstatistik Kurumu verilerine göre; yeni sezon hububat ihracatı, önceki yıla göre yüzde 20 artarak 6,4 milyon tona ulaştı. Ağustos ayı buğday ihracatı ise 3,04 milyon ton olarak gerçekleşti. Rusya Tarım Piyasaları Merkezi (IKAR) ise 2013 yılındaki hububat üretiminin 89,7 milyon ton olacağını tahmin ediyor. Özellikle Çin ve Mısır alımları Karadeniz Bölgesi’ndeki üreticilerin yüzünü güldürmektedir. Avrupa buğdayına göre fiyat avantajının olması, bu bölge buğdayına talebi artıran bir unsur olarak görülüyor. Fakat Karadeniz Bölgesi içerisinde de rekabet kızışıyor. Eylül ayında Rusya’nın buğday ihracatının artan rekabet nedeniyle azalabileceğine dair bir açıklama geldi. Rusya Tarım Bakanı Yardımcısı Alexander Petrikov, Ukrayna ve Kazakistan kaynaklı artan rekabetin ülke içerisinde üretim fazlasına yol açabileceğini belirtiyor. Diğer taraftan düşük fiyat nedeniyle avantajlı konumda olan Ukrayna’nın, bu sene 29 milyon ton buğday ihracatına ulaşabileceği ve böylelikle dünyada ilk 3 içerisinde yer alabileceği öne sürülüyor. Eylül ayında en çok konuşulan konulardan biri de ABD Merkez Bankası’nın (FED) parasal genişleme ile ilgili vereceği karardı. Sürpriz bir şekilde FED’in parasal genişlemenin henüz azaltılmayacağını açıklaması, piyasalarda heyecanla karşılandı. Tarım emtiaları üzerine etkisi, sınırlı alım olarak piyasalara yansıdı. Fakat sonrasında gelen St. Louis Fed Başkanı James Bullard’ın parasal genişlemenin Ekim ayında başlayabileceğine yönelik açıklamaları, tam tersi etki yarattı. Ekim ayında parasal genişleme ilgili gelebilecek yeni açıklamalar, buğday işlemlerinde de kısa vadeli dalgalanmalara yol açabilir. Fakat piyasalarda ani ve panik işlemler yapmaktan kaçınmak gerekiyor. Uzun vadeli fiyat trendini değiştirecek haberler gelmeden, piyasalarda ciddi bir değişim beklememek gerek. Şikago Ticaret Borsası’nda Aralık vadeli buğday fiyatı, Eylül ayında 640 cent/bushel seviyesinin üzerinde destek oluşturdu. Özellikle Mısır ve Çin kaynaklı talebin, fiyatların dengelenmesine yardımcı olduğunu gördük. Taban oluşumunun güçlenebilmesi için 660 cent/bushel seviyesi üzerinde kalınması gerekiyor. Fakat dünya buğday üretim rakamının son 20 yılın en yüksek düzeyine çıktığını da unutmamak gerek! Bu nedenle taban oluşumu teyit edilmeden yapılacak alımlar, riskli olarak değerlendirilebilir. Bu yazı yazıldığında kritik 680 cent/bushel seviyesi de geçilmişti. Aşağıda ise dört yıllık yükselen trend çizgisi, 635 cent/bushel seviyesinden geçiyor. Fakat buğday fiyatı, bu seviyeye gelmeden güçlü destek buldu. Ay sonunda başlayan yükseliş, taban oluşumu için sinyaller veriyor. 710-640 cent/bushel bandı, Ekim ayı için referans noktası olarak söylenebilir. Geçen ay, artan Çin, Mısır ve Japonya’nın buğday talebinin, piyasaların hangi yöne gideceğinin belirlenmesinde etkin olabileceğini yazmıştım. Bu talepteki artış, Eylül ayında piyasanın dengelenmesine yardımcı oldu. Ekim ayı içerisinde buğday fiyatlarının 710-640 cent/bushel bandı içerisinde dalgalanacağı öngörülmektedir. Mısır’ın 4 milyon ton daha buğday alımı yapacağı tahmin ediliyor. Ekim ayı içerisinde Çin ve Mısır kaynaklı alımların devam etmesi, fiyatları destekleyebilir. Fakat yeni (rekor) üretim tahminlerini de takip etmekte fayda var.