Dünyanın iki tahıl devi, Rusya ve Ukrayna arasındaki gerilim, hububat piyasaları tarafından kaygıyla izleniyor. Rusya’nın Ukrayna’ya askeri operasyon başlatmasının ardından Chicago borsasında buğday fiyatları 2008 yılından bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. Karadeniz’deki gerilimin uzaması halinde fiyatların daha da artmasından, dünyanın bir gıda kriziyle karşı karşıya kalmasından endişe ediliyor.

Röportaj / Namık Kemal Parlak

Savaşın tahıl piyasalarının üzerindeki muhtemel etkilerini, bu alanda Karadeniz bölgesinin güvenilir uzmanlarından biri olan SovEcon Genel Müdürü Andrey Sizov’a sorduk. Sizov’un tahıl piyasalarının en sıcak gündemiyle ilgili olarak Değirmenci’ye yaptığı değerlendirmeler şöyle:

Rusya-Ukrayna gerilimi, aralık ayının sonundan bu yana tırmandı ve 24 Şubat’ta Rusya, Ukrayna’ya karşı askeri operasyon başlattı. İki ülkenin küresel tahıl pazarındaki büyük payı göz önüne alındığında, Rusya'nın Ukrayna'ya saldırısı piyasaları şu ana kadar nasıl etkiledi?

(Bölgeden tahıl ihracatına ilişkin) yeni anlaşma yok. Rusya’nın Karadeniz limanlarında yüklenen birkaç gemi dışında tahıl ihracat akışı durdu. Chicago Borsası’nda vadeli buğday fiyatları yüzde 25’in üzerinde yükseldi ve kriz kısa sürede bitmezse, bu son nokta da olmayacak.

Peki Karadeniz'den dünya piyasalarına buğday ihracatında aksama oldu mu? Bölgeden yapılan tahıl ihracatının yakın vadede yeniden istikrar kazanmasını bekliyor musunuz?

Krizin Karadeniz’den buğday sevkiyatında devasa bir etkisi oldu. Azak Denizi kapalı. Ukrayna’nın ana limanları Odessa ve Nikolaev kapalı. Karadeniz'deki Rus tahıl terminalleri açık ama savaş riskleri nedeniyle oraya giden yeni gemi yok.

Ocak ayı başından bu yana Rusya'nın buğday ihracat hızına ilişkin gözlemlerinizi paylaşır mısınız?

Rusya’nın buğday ihracatının ocak ayında 2,4 milyon ton ve şubat ayında da 2,8 milyon ton olarak gerçekleştiğini tahmin ediyoruz. İhracat, buğdaya getirilen kotadan daha hızlı ilerliyordu. Rus buğdayı, 2022'de, son olaylara kadar hızla rekabet gücünü yeniden kazanıyordu.

Rusya-Ukrayna geriliminin buğday ve mısır piyasalarına ileriye dönük muhtemel etkileri neler?

Bu, savaşın ne kadar süreceğine bağlı. İyimser senaryo savaşın nispeten yakında, yani martta sona ermesi ve birkaç hafta içinde ihracatın yeniden başlaması şeklinde. Karamsar senaryo ise savaşın birkaç ay sürmesi. Böyle bir senaryoda da Ukrayna'nın mısır ekiminde büyük sorunlar yaşanır.  

PİYASA YENİDEN İSTİKRAR KAZANIRKEN SAVAŞ DENGELERİ BOZDU

Bazı analistler, iki dev tahıl tedarikçisi arasındaki savaşın küresel bir gıda krizine neden olacağından endişe ediyor. Bu endişeleri paylaşıyor musunuz?

Bu, savaşın uzunluğuna bağlı. Ancak 2022 başlarında istikrara kavuşmaya yakın olan küresel gıda fiyatları, maalesef kısa vadede yükselmeye devam edecek. Bu da AB veya ABD gibi zengin bölgelerdeki tüketiciler için birtakım sorunlar; Afganistan, Sudan gibi fakir ülkeler içinse felaket demek…MENA bölgesi (İran, Irak, Suriye, Lübnan ve Kuzey Afrika ülkeleri) yakından izlenmeli. Sizinle yaptığım bir önceki röportajda, büyük gıda ithalatçıları için büyük risklerden bahsetmiştim ve o zamandan beri işler önemli ölçüde kötüleşti.

Tahıl ithalatçısı bazı Ortadoğu ülkelerinin belirsizlik nedeniyle Karadeniz dışında tedarikçi aradığına dair iddialar var. Rusya'nın Ortadoğu'daki pazar payını kaybedebileceğinden endişe duyuyor musunuz?

Pek sayılmaz. Bu, perakende piyasası değil, emtia piyasası. İhracat yeniden başladığında Karadeniz buğdayı Türkiye, Mısır ve diğer destinasyonlardaki geleneksel pazarlarına geri dönecek.

Rusya lideri Vladimir Putin'in şubat ayı başındaki Pekin ziyareti sırasında imzalanan anlaşmalar kapsamında Çin, Rus buğdayına getirilen ithalat kısıtlamalarını kaldırdı. Rus buğday artık Çin’e tam erişime sahip. Rusya'nın Çin buğday pazarına ilişkin hedefleri neler? Anlaşma dünya buğday piyasalarını nasıl etkiler?

Ortalık sakinleştiğinde Çin, Rus buğdayı için ilk beş destinasyondan biri haline gelebilir. Her şeyden önce bu, Fransız ve Avustralyalı çiftçiler için kötü haber. Bununla birlikte, daha uzak bölgelere tedarik sağlamak için Rusya'nın daha büyük tahıl üretimine ve daha fazla ihracata ihtiyacı olacak.

En son şunu sorayım; Rusya ve Ukrayna’nın buğday üretimine dair son tahminlerinizi bizimle paylaşır mısınız? 2022/23 sezonu için beklentiniz nasıl?

Rusya için en son buğday tahminimiz 84,8 milyon ton. Bu da geçen sezona göre 8.9 milyon tonluk bir artış demek.

Ukrayna’nın buğday üretimi için tahminimiz ise 28,3 milyon ton. Geçen sezona göre 3.8 milyon ton daha az. Ama bu öngörülerimiz en son olayları yansıtmıyor. Ukrayna mahsulünün savaştan etkilenmesi muhtemel. Önemli kışlık buğday bölgelerinin bulunduğu Güney Ukrayna'da şu an aktif olarak askerî operasyonlar var. Bu bölgelerde buğday aylar önce ekildi. Bu dönemde çiftçilerin gübre atmaya başlaması gerekiyor, ancak bunu yapamıyorlar.