Tahıllar söz konusu olduğunda Rusya her zaman basının önemli başlıkları arasında yer alır. Tahıl ihracatında Rusya bir zamanlar önemsizdi. Aslında Rusya önceden dünya buğdayı için bir ithalat noktası olarak daha önemliydi. Bu kadar kısa zamanda tahıl ihracatında hakim duruma gelmeleri gerçekten olağanüstü.

Son haftalarda dünya, “Rusya, Ukrayna'yı işgal edecek mi, etmeyecek mi?” konusuna odaklansa da Rus tahılı uzun vadeli etkisi olacak bir faktörle yeniden manşetlere çıktı. Şubat ayında sağlanan bir anlaşma ile Çin, Rus buğdayı ve arpasına kapılarını açtı.

Çin'e erişim sağlayan Rusya’nın, Avustralya’nın tahıl  ihracat payından çalıp çalmayacağını görmek için bazı verilere bakalım.

Önce söz konusu anlaşmanın ne olduğuyla başlayalım. Rusya lideri Putin, Kış Olimpiyatları'nın açılışı için Pekin'deydi. Bu ziyaret sırasında iki ülke, büyük ölçüde gaz ve tahıllara odaklanan bir dizi yeni ticaret anlaşmasını duyurdu.

Daha önce Rusya'nın Çin'e ihracatı, bitki sağlığı endişeleri nedeniyle sınırlıydı. Anlaşma ile birlikte Rusya artık daha az kısıtlamayla Çin’e tahıl ihracatı yapabilecek. Şimdi de istatiskilere geçelim.

BUĞDAY

Çin'in buğday ithalatı son yıllarda çok büyük artış gösterdi. BM Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine dayanarak hazırlanan 2000- 2020 yılları arası Çin’in buğday ithalatı ve büyük ortaklarını gösteren grafiğe baktığımızda, Rusya’nın bu  tabloda zar zor algılandığını görüyoruz. Avustralya ise diğer büyük ihracatçı ülkelerle birlikte son on yılın büyük bölümünde Çin’in buğday ithalatında önemli bir oyuncu oldu. Elbette burada Avustralya'nın kuraklıktan dolayı 2018 ve 2019'da Çin’e yaptığı buğday ihracatının düştüğünü belirtmek gerek. Bu hususa makalenin ilerleyen bölümlerinde değineceğim.

2021 yılında ve şimdiye kadar 2022'de Avustralya, Çin'e büyük hacimlerde buğday gönderdi. Bu, büyük miktarda hasat elde etmemizin ardından rekabet gücümüzün artışından kaynaklanıyor.

ARPA

Avustralya, anti-damping tarifesi getirilene kadar Çin'in başlıca arpa tedarikçisiydi. Bu gümrük tarifesi uygulanmaya başladığından beri ise Fransa ve Ukrayna bu uygulamadan başlıca kâr elde eden ülkeler oldu. Çin’in 2000-2020 yılları arasındaki arpa ithalatına baktığımızda, burada da buğdayda olduğu gibi Rusya’nın önemsiz olduğunu görürüz.

Çin’in, Avustralya arpasına getirdiği  söz konusu  gümrük tarifesine bir süre daha devam etmesi muhtemel. Çin, Avustralya’ya gümrük uygulamamış olsaydı muhtemelen arpa ithalatına daha az para öderdi. Şimdi ise devreye Rus arpasının girmesi, Çinli ithalatçılara başka bir kaynak ülke sağlıyor.  Avustralya ihracatı hakkında her zaman söylediğimiz, “Ne kadar çok kapı açılırsa o kadar iyi” sözü, ithalatçıysanız da aynı şekilde geçerli.

Rusya'nın, Çin’in arpa ticaretindeki pazar payını artırma olasılığı daha yüksek olabilir. Ancak Rus arpası, Fransa ve Ukrayna gibi diğer ülkelerle rekabet halinde olacak.

RUSYA’NIN ARPA VE BUĞDAY PAZARLARI 

Şimdi ise Rusya’nın nereye buğday ve arpa sattığına bakalım. Eğer Rusya halihazırda diğer Asya ülkeleriyle büyük hacimlerde ticaret yapıyorsa, bu onların rekabet gücü hakkında bize bir fikir verecektir.

Öncelikle arpayla ilgili istatistiklere göz atalım. Rusya’nın arpa ihracatına, 2016-2020 döneminde yıllık ihracatın %79'unu oluşturan beş ana destinasyon hakim. Geriye kalan yüzde 21’lik kısım ise 49 ülkeden oluşuyor. Bu destinasyonlarla ilgili dikkat edilmesi gereken ilginç nokta, Asya ülkelerinin ihracat hacminin yalnızca küçük bir bölümünü (<%0,5) temsil etmesidir. Bu, potansiyel olarak Rus arpasının diğer orijinlere göre fiyat açısından daha az rekabetçi olduğuna işaret ediyor.

BUĞDAYDA DURUM NE?

Rusya’nın buğday ticareti ise arpaya göre daha az kümelenmiş durumda. Ancak yine de Rusya'nın buğday ihracatında ilk beş ülke yüzde 51'lik bir paya sahip. Asya'ya giden Rus buğdayının payı ise yüzde 7.3 ile arpadan daha fazla.

Bu, fiyatlandırmanın zaman zaman Asya'da iyi çalıştığını gösteriyor. Rusya'nın ticaretini yaptığı arpa ve buğdayın büyük bir kısmı coğrafi avantaja sahip oldukları ülkelere gidiyor. Bunun böyle devam etmesi de muhtemel.

RUSYA, AVUSTRALYA’NIN PAZAR PAYINI ALIR MI? 

Ticaretin akışı fırsatlarla ilgilidir ve büyük ölçüde fiyata dayalıdır. Son zamanlarda Çin büyük miktarlarda tahıl ithal ediyor. Onlar açısından dünyaya açılmak ve mümkün olduğu kadar çok tedarik kapısının açılması mantıklı.

Gerçek şu ki Rusya, Asya'ya tahıl gönderiyor, ancak çok büyük hacimlerde değil. Rusya'nın Çin'e ticareti artarken, bunun uygun ve mevsimlik olmasını beklerdim. Avustralya arpa ticaretine kapalıyken, Rusya'nın Çin'deki pazar payını artırmasını beklerdim.

Kuraklık döneminde Avustralya’nın ihracat hacmi azaldı ve açıkçası çok pahalıydı. Rus tahılının Çin'de avantajlı zamanları bu tür dönemler. Şu anda Avustralya, Çin pazarında Rusya'dan çok daha rekabetçi. Bu nedenle Avustralya’nın tahıl ticaretini artırma olasılığı daha yüksek.

Rusya'nın tahıl ihracatı yaptığı ülkelere bakacak olursak, bunların görece coğrafi avantaja sahip ülkeler olduğunu görürüz. Rusya'nın, tahıl ticaretinde önümüzdeki süreçte yine komşu ülkelere odaklanması muhtemel.

Gerçek şu ki, Rusya'nın piyasaya sunabileceği ve Avustralya ile rekabet edebileceği büyük stokları var. Dolayısıyla Çin'deki tüccarın artık daha fazla seçeneği var. Ancak tahılın kimden alınacağı yine de fiyatı bağlı olacak.

Avustralya, Çin'e tahıl satmak için rekabetçi kalmalı. Bunun bir ticaret akışı olduğuna dikkat etmek önemli. Rusya'dan Çin'e daha fazla tahıl girerse, bu, rekabet eden diğer tahıl ihracatçısı ülkeler için farklı fırsatlar yaratabilir.