Dünya buğday ihracat liderliğini sürdüren Rusya, 2024’te 109 ülkeye tahıl gönderdi. Dubai’deki Global Tahıl ve Bakliyat Forumu’nda konuşan Rusagrotrans Tarımsal Piyasa Analiz Direktörü Igor Pavenskiy, 2024/25 sezonunda Kuzey Afrika’ya yapılan buğday ihracatının artacağını ve bu bölgenin Rusya’nın ihracatındaki payının %29’a ulaşacağını söyledi. Sahra Altı Afrika’nın da Rus buğdayına olan ilgisinin arttığını belirten Pavenskiy, Kenya, Nijerya ve Güney Afrika’ya yapılan sevkiyatların yükselişe geçtiğini kaydetti.

Dubai’de 17-19 Şubat tarihlerinde gerçekleştirilen Global Tahıl ve Bakliyat Forumu, dünyanın dört bir yanından gelen 1.200 delegeyi bir araya getirerek gıda güvenliği, küresel tahıl ticareti ve piyasa dinamikleri konularında kritik tartışmaların yapılmasına olanak tanıdı. 

Değirmenci Dergisi’nin medya partneri olduğu forumda konuşan Rusya Tarım Bakanı Oksana Lut, ülkesinin tahıl ve bakliyat ihracatının yanı sıra tarımsal teknoloji transferleriyle de küresel gıda güvenliğine katkı sunduğunu söyledi. Lut, tohum tedariki, bitki koruma ürünleri, tarım makineleri ve gübre tedariki gibi alanlarda da gıda güvenliğine destek verdiklerini vurguladı.

Rusya, dünyanın en büyük buğday ihracatçısı konumunu korurken, bakliyat ihracatı da artış gösteriyor. Oksana Lut, geçtiğimiz sezon 3.2 milyon tonu bezelye olmak üzere toplam 4.2 milyon ton bakliyat ihraç eden Rusya’nın, bu alanda da dünyada lider konumda olduğunu belirtti. 2024 yılında 109 ülkeye tahıl ihraç eden Rusya'nın ihracat hacminin %70’ini Orta Doğu ve Afrika ülkeleri oluşturduğunu kaydetti. 

KÜRESEL DİNAMİKLERİN TAHIL FİYATLARINA ETKİSİ

Peak Trading Research Araştırma Direktörü David Whitcomb, forumdaki sunumunda 2025 yılında tahıl piyasalarını etkileyebilecek başlıca faktörleri değerlendirdi. Whitcomb, ABD Merkez Bankası'nın (Fed) faiz politikaları, petrol fiyatlarındaki hareketlilik ve ABD dolarının performansının tahıl fiyatları üzerinde büyük bir etkisi olduğunu vurguladı. 

Whitcomb'un altını çizdiği bir diğer kritik faktör de piyasa yapısı, özellikle de hedge fonların pozisyonlarıydı. Whitcomb, hedge fonların ticaret stratejilerinin tarımsal emtia fiyatlarını önemli ölçüde etkilediğini anlattı. Son dönemdeki hedge fon faaliyetlerinin, özellikle de buğday piyasalarındaki açığa satışların, fiyat dalgalanmalarına yol açtığını ifade etti. Whitcomb son olarak, tarım piyasalarında, özellikle de buğdayda mevsimsel trendlerin önemine dikkat çekti. “Tarihsel olarak, buğday fiyatları, tüccarların fiyatlandırma modellerine risk primleri eklemeleri nedeniyle, ABD bahar buğdayı üretimine ilişkin endişelerden ötürü mart ayı sonlarında yükselme eğilimindedir.” dedi.

RUSYA TAHIL İHRACATINDA AFRİKA’NIN PAYI ARTIYOR

Forumda konuşan Moskova merkezli Rusagrotrans Tarımsal Piyasa Analiz Direktörü Igor Pavenskiy, Rusya tahıl üretimi ve ihracatına dair öngörüler paylaştı. 2024/25 sezonunda Rusya’nın toplam tahıl üretiminin 124 milyon tona, buğday üretiminin ise 82,4 milyon tona ulaştığını aktardı. Bu rakamlar, 2021/22 sezonundan bu yana en düşük seviyeleri işaret ediyor. Arpa ve mısır rekoltelerinde de ciddi düşüşler oldu. Ancak Pavenskiy, 2025/26 sezonunda üretimde toparlanma beklediğini belirterek, toplam tahıl üretiminin 132,4 milyon tona, buğday üretiminin ise 84,6 milyon tona çıkabileceğini söyledi. 

Kışlık ekinlerin mevsim normallerinin üzerinde seyreden sıcaklıklar nedeniyle daha iyi durumda olduğunu kaydeden Pavenskiy, yine de Rusya’nın tahıl üretiminin bahar aylarında yaşanabilecek kuraklık ve don risklerinden etkilenebileceği konusunda uyardı. Küresel buğday ihracatı cephesinde ise Rusya, AB ve Ukrayna gibi büyük ihracatçılardan gelen toplam arzın 2024/25 sezonunda 10,4 milyon ton azalmasının beklendiğini ifade etti. Ancak Türkiye, İran ve Çin’den gelen talebin zayıflaması ve Avustralya ile Arjantin’deki güçlü üretim nedeniyle, arz düşüşüne rağmen fiyatlarda belirgin bir artış yaşanmadığını söyledi.

Pavenskiy, Rusya’nın Orta Doğu’ya buğday ihracatının 2022/23 sezonundaki %41 seviyesinden bu sezon %23’e gerileyeceğini öngördü. Bu düşüşün temel nedenleri arasında Türkiye ve İran’a yapılan sevkiyatların azalmasını gösterdi. Buna karşın Kuzey Afrika’ya yapılan ihracatın artarak, 2024/25 sezonunda Rusya’nın toplam ihracatının %29’unu oluşturmasını beklediğini dile getirdi. Özellikle Mısır, Cezayir, Libya ve Tunus’tan gelen talebin yükseldiğini anlattı. Ayrıca, Sahra Altı Afrika’nın Rus buğdayına olan ilgisinin arttığını, Kenya, Nijerya ve Güney Afrika’ya yapılan sevkiyatların yeniden yükselişe geçtiğini kaydetti.

Pavenskiy’e göre Rusya’nın 2024/25 sezonunda tahıl stoku 11 milyon tona düşecek. 2025/26 sezonunda tahıl ihracatı 41,5 milyon tona gerileyecek. Pavenskiy, olası kuraklık ve don olaylarının Rusya’nın buğday ihracat fiyatlarını ton başına 250-270 dolar seviyesine çıkarabileceğini de sözlerine ekledi.

BRICS TAHIL BORSASI

Doğu Afrika Tahıl Konseyi (EAGC) Genel Direktörü Gerald Masila ise BRICS Tahıl Borsası'nın küresel ticaret üzerindeki potansiyel etkilerini değerlendirdi. Masila, bu platformun Rusya, Brezilya ve Hindistan gibi büyük ihracatçıları, Çin ile Güney ve Doğu Afrika ülkeleri gibi önemli ithalatçılarla buluşturarak tahıl ticaretinde maliyetleri azaltabileceğini söyledi. Masila'ya göre, BRICS Tahıl Borsası, Batı piyasalarına olan bağımlılığı azaltabilir, yerel para birimleriyle ticaretin önünü açabilir ve uzun vadeli sözleşmelerle arz istikrarı sağlayabilir. Ancak, mevzuat farklılıkları, para birimi dalgalanmaları ve lojistik engeller gibi zorlukların aşılması gerektiğini de vurguladı. Rusya, Brezilya, Hindistan, Çin ve Güney Afrika’nın oluşturduğu BRICS ülkeleri, dünya tahıl üretiminin yüzde 42’sini, küresel tahıl tüketiminin de yüzde 40’ını gerçekleştiriyor.

TUNUS, TAHIL DEPOLAMAYA YATIRIM YAPIYOR

Tunus Toprak Mahsulleri Ofisi Genel Müdürü Salwa Ben Hadid Zouari, forumda ülkesinin hububat sektöründeki temel dinamiklerini aktardı. Tunus’ta yıllık ortalama 1,2 milyon hektar alanda hububat ekimi yapılırken, üretim seviyeleri düşük kalıyor. Yerel üretim yıllık 3,6 milyon tonluk iç tüketimi karşılamazken, Tunus’u hububat ithalatına bağımlı hale getiriyor. Ülkenin yıllık hububat ithalatı 1,1 milyar doları aşıyor. Zouari’nin verdiği bilgiye göre Tunus’ta 23 un ve irmik fabrikası faaliyet gösteriyor. Ülkenin toplam öğütme kapasitesi günlük 14 bin ton seviyesinde olsa da, kapasite kullanım oranı %55 civarında. Yıllık olarak yaklaşık 2,3 milyon ton buğday işleniyor.

Tunus, gıda güvenliğini artırmak ve tedarik zincirinde istikrar sağlamak amacıyla altyapı yatırımlarına hız veriyor. Zouari, mevcut 206 bin tonluk silo kapasitesinin modernize edileceğini duyurdu. Bu kapasitenin 74 bin tonu liman tesislerinde, 132 bin tonu ise iç bölgelerde bulunuyor. Buna ek olarak, 181 bin tonluk yeni depolama kapasitesi inşa edilecek.