Sorgum ve darı, günümüzde diğer tahıllar açısından fakir olan kurak bölgelerdeki yoksul ve kırsal halk için en temel gıdalardan birisidir. Bu ürünlerin üretim bölgelerinde bakıldığında,  Afrika, Orta Amerika ve Güney Asya’nın ön sıralara çıktığı görülmektedir. İnsan gıdası, yem ve biyoyakıt gibi çok çeşitli alanlarda kullanılabilen bu ürünler, özellikle diğer tahıl ürünleri açısından fakir Afrika ülkeleri için önemli bir gıda kaynağıdır.  Sorgum aslında bir çeşit ot türüdür ve bu otların bir kısmı tahıl için yetiştirilir ancak çoğunluğu ya ekilerek ya da meraların bir parçası olarak yem bitkisi üretiminde kullanılır. Bu bitki dünyada ılıman iklimlerde yetiştirilmektedir. Farklı türleri, Güney Batı Pasifik ve Avustralasya’ya ek olarak diğer tüm kıtalardaki tropik ve yarı tropikal bölgelerde yetişmektedir. Bu türün çeşitlerinden birisi olan iki renkli Sorgum, biyoyakıtların yanı sıra gıda (tahıl olarak sorgum şurubu veya sorgum pekmezinde), yem, alkollü içkilerin üretiminde kullanılan önemli bir dünya tahılıdır. Birçok çeşidi kuraklığa ve sıcaklığa karşı dayanıklıdır ve özellikle diğer tahıllar açısından fakir olan kurak bölgelerdeki yoksul ve kırsal halk için en temel gıdalardan birisidir. Birçok tropikal bölgede meraların da önemli bir parçasını oluşturur. Türkiye’de mısırla aynı standartta değerlendirilen, hatta bazı bölgelerde mısırın diğer adı olan darı ise aslında dünya çapında gıda ve yem için ekilen küçük tohumlu bir hububat ürünüdür. Farklı çeşitleri bulunan darı, biyolojik bir sınıflandırma grubu oluşturmaz, daha ziyade fonksiyonel veya tarımsal bir grup oluşturur. Darı türlerinin temel benzerlikleri ise kuraklık riski altında olan zor üretim ortamına sahip yerlerde yetiştirilebiliyor olmasıdır. Parmak darı dışındaki darı çeşitleri, çoğunun Panicoideae altfamilyasına ait olduğu birkaç cins içerir. Dünya çapında üretim sırasına göre en fazla yetiştirilen türleri inci darı, tilkikuyruğu darı, akdarı/boz darı ve parmak darıdır. Özellikle inci darı, Afrika ve Güneydoğu Asya’nın yarı kurak, yoksul ve daha az verimli tarım bölgelerinde yetiştirilen en önemli iki bitkiden biridir. İnsan gıdası ve hayvan yemi olarak kullanılabilen darı, Türkiye’nin bazı illeri de dahil olmak üzere bazı ülkelerde ekmek yapımında da kullanılmaktadır. DÜNYA SORGUM VE DARI ÜRETİMİ Sorgum Afrika, Orta Amerika ve Güney Asya için önemli bir gıda ürünü olup “dünyada yetiştirilen en önemli beşinci tahıl ürünüdür”. Amerika, Nijerya, Meksika, Hindistan ve Arjantin en önemli üretim bölgeleridir. Bu ülkelerin her birinde yılda ortalama 7-8 milyon ton sorgum üretilmektedir. Dünya genelinde üretilen sorgum miktarı ise 55 ile 60 milyon ton arasındadır. ABD Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi USDA’nın verilerine göre; 2009/10 sezonunda 57,2 milyon ton olan dünya sorgum üretimi, 2010/11 sezonunda 61,1 milyon tona ulaşmıştır. 2011/12 ile 2012/13 sezonlarına 57 milyon ton civarına gerileyen dünya sorgum üretimi, 2013/14 sezonunda 60,1 milyon tona ulaşmıştır. USDA, 2014/15 sezonunda dünya sorgum üretiminin 62,8 milyon tona ulaşacağını tahmin etmektedir. 2013/14 sezonu verilerine göre; dünyadaki en büyük sorgum üreticisi, 9,8 milyon tonla ABD’dir. 2011/12 sezonunda 6,4 milyon ton üretimle dünya sorgum sezonunda ilk sırada yer alan Meksika, 2012/13 sezonunda 6,1 milyon ton, 2013/14 sezonunda da 7,3 milyon tonla ABD’den sonra ikinci sıraya gerilemiştir. Dünya sorgum üretiminde ABD ve Meksika’yı Nijerya, Hindistan, Arjantin ve Etiyopya takip etmektedir. 2013/14 sezonunda Nijerya 6,5 milyon ton, Hindistan 5,5 milyon ton, Arjantin 4,2 milyon ton, Etiyopya ise 4 milyon ton sorgum üretimi gerçekleştirmiştir. Bu 6 ülkenin toplam sorgum üretimi, 2013/14 sezonunda dünya sorgum üretiminin yüzde 62,9’unu temsil etmektedir. Darı ise günümüzde yarı kurak tropik iklime sahip Asya ve Afrika’daki gelişmekte olan ülkeler için önemli bir tahıl ürünüdür. USDA verilerine göre; 2010/11 sezonunda 32,5 milyon ton olan dünya darı üretimi, 2011/12 sezonunda 27,4 milyon tona gerilemiş, 2012/13 sezonunda ise yaklaşık 3 milyon tonluk artışla 30,4 milyon tona ulaşmıştır. USDA, 2013/14 sezonunda 29 milyon tona gerileyen dünya darı üretiminin, 2014/15 sezonunda yeniden 30,3 milyon ton seviyelerine ulaşacağını öngörmektedir. Darı özellikle Hindistan, Nijerya ve Nijer’de yoğun olarak üretilmektedir. Bu üç ülke, dünya darı üretiminin yüzde 63,7’sini gerçekleştirmektedir. Sadece Hindistan, 2013/14 sezonunda 30 milyon ton olan dünya darı üretiminin 10,6 milyon tonunu gerçekleştirmiştir. Hindistan’ın ardından ikici sırada yer alan Nijerya, 2013/14 sezonunda 5 milyon ton darı üretimi gerçekleştirirken Nijer, 2,9 milyon ton üretim gerçekleştirmiştir. DÜNYA SORGUM VE DARI TÜKETİMİ Sorgum dünyanın farklı noktalarında gıda, yem, biyoyakıt, alkollü içki üretimi gibi bir çok farklı amaçla kullanılabilmektedir. Dünyadaki en büyük sorgum tüketicisi ülkeler arasında Meksika ilk sırada yer almaktadır. Meksika’da, son yıllarda düşüş göstermekle birlikte her yıl 8 ile 10 milyon ton arasında sorgum tüketilmektedir. USDA’nın verilerine göre; 2009/10 sezonunda 9,7 milyon ton Meksika’nın sorgum tüketimi, 2011/12 sezonunda 8,1 milyon tona, 2013/14 sezonunda ise 7,5 milyon tona kadar gerilemiştir. USDA’nın öngörüsüne göre Meksika’nın sorgum tüketimi 2014/15 sezonunda da gerilemeye devam edecek ve yaklaşık 7,3 milyon ton seviyelerinde gerçekleşecek. Ancak bu gerilemeye rağmen Meksika, 2014/15 sezonunda da dünyadaki en büyük sorgum tüketicisi olma unvanını elinde bulundurmaya devam edecek. Dünya sorgum tüketiminde Meksika’yı Nijerya, Çin, Hindistan, ABD ve Etiyopya takip etmektedir. USDA verilerine göre; 2013/14 sezonunda Nijerya 6,4 milyon ton, Çin 5,7 milyon ton, Hindistan 5,4 milyon ton, ABD 5,2 milyon ton, Etiyopya ise 4 milyon ton sorgum tüketimi gerçekleştirdi. Daha çok insan gıdası ve yem olarak kullanılan darıda dünyadaki en büyük tüketici, üretimde de ilk sırada yer alan Hindistan’dır. Hindistan’ın darı tüketimi, üretiminin bir miktar üzerindedir. 2013/14 sezonunda 10,6 milyon tonluk üretimine karşılık 10,7 milyon tonluk darı tüketimi gerçekleştirmiştir. Darı tüketiminde Hindistan’ı Nijerya, Nijer, Çin, Mali ve Burkina Faso takip etmektedir. 2013/14 sezonunda Nijerya 5 milyon ton, Nijer 2,9 milyon ton, Mali 1,2 milyon ton, Burkina Faso ise 1,1 milyon ton darı tüketimi gerçekleştirmiştir. 2014/15 sezonunda da ülkelerin darı tüketimindeki bu sıralamanın değişmeyeceği ancak Hindistan’ın tüketiminin bir miktar düşeceği, Nijer ve Mali’nin tüketiminin ise bir miktar artacağı öngörülmektedir. Dünyada 29,1 milyon ton olan dünya darı tüketiminin yüzde 74,5’i (22,7 milyon ton) bu 6 ülke tarafından gerçekleştirilmektedir. DÜNYA SORGUM VE DARI TİCARETİ USDA verilerine göre; 2013/14 sezonunda dünya ticaretine konu olan sorgum miktarı 7 milyon tondur. Dünya sorgum ihracatında ilk sırada yer alan ABD, 7 milyon tonluk ihracatın 4,7 milyon tonluk kısmını tek başına gerçekleştirmiştir. Dünya sorgum ihracatında ABD’yi 1,2 milyon tonla Arjantin, 700 bin tonla Avustralya, 150 bin tonla Ukrayna, 75 bin tonla Etiyopya takip etmektedir. İthalatta ise ilk sırayı Çin almaktadır. Çin, 2013/14 sezonunda 7 milyon tonluk dünya sorgum ithalatının 3,4 milyon tonluk kısmını tek başına gerçekleştirmiştir. Dünya sorgum ithalatında Çin’i 1,6 milyon tonla Japonya, 250 bin tonla Kolombiya, 200 bin tonla AB ve Meksika takip etmektedir. Meksika, dünya sorgum ithalatında 2009/10 ve 2010/11 sezonlarında ilk sırada, 2011/12 ve 2012/13 sezonlarında ikinci sırada yer alırken 2013/14 sezonunda dördüncü sıraya gerilemiştir. Darı, genellikle üretildiği bölgede tüketilen bir üründür. Bu yüzden dünya ticaretine konu olan darı miktarı son derece azdır. USDA’nın dünya darı ticaretine dönük açık verisi bulunmamaktadır. BM Gıda ve Tarım Örgütü FAO’nun resmi, yarı resmi ve tahmini verilerle açıkladığı dünya darı ticaretinde ise ithalat ve ihracat miktarları denk değildir. FAO’nun en güncel verisi 2011 yılına aittir ve 2011 yılına dönük verilerde ihracat 385 bin ton olarak görünürken, ithalat 417 bin ton olarak görülmektedir. Bu farklılıkta darı ticaretine dair verilerin sağlıklı olarak elde edilememesi önemli bir etkendir. FAO’nun verilerine göre dünya sorgum ihracatında ilk sırayı Hindistan almaktadır. 2011 yılında 132 bin ton civarında darı ihraç eden Hindistan’ı, 60 bin tonla ABD, 54 bin tonla Rusya takip etmektedir. İthalatta ise ilk sırayı Sudan almaktadır. 2011 yılında 67 bin ton darı ithalatı gerçekleştiren Sudan’ı 33 bin tonla Pakistan, 32 bin tonla Belçika, 19 bin tonla Almanya takip etmektedir. TÜRKİYE’DE SORGUM VE DARI ÜRETİMİ Türkiye’de çok bilinmeyen bir ürün olan sorgum, çoğunluk yem amaçlı olarak üretilmektedir ancak üretim miktarı da son derece düşüktür. Türkiye İstatistik Kurumu’nun 2004 yılından bu yana derlediği sorgum üretim miktarına göre Türkiye, her yıl 100 ile 300 ton arasında sorgum üretimi gerçekleştirmektedir. Sorguma kıyasla darı üretimi Türkiye’de çok daha yaygındır. Türkiye’de tarımı yapılan en önemli darı türleri koca, kum ve cin darıdır. TÜİK’in verilerine göre 2001 yılında 35 bin dekar olan darı ekim alanı, 2003 yılında son 10 yılın en yüksek seviyesi olan 40 bin dekara kadar ulaşmıştır. Ancak sonraki yıllarda sürekli düşüş gösteren darı ekim alanı, 2013 yılında 25 bin dekara kadar gerilemiştir. Ekim alanındaki daralma, üretime de yansımıştır. TÜİK verilerine göre; 2001 yılında 6 bin 700 ton olan Türkiye darı üretimi, 2006’ya kadar 7 bin ton ve üzerinde kalırken 2006’da 6 bin 900 tona gerilemiştir. Bir sonraki yıl yeniden 7 bin ton üzerine çıkan üretim, 2012 yılında 4 bin 759 bin tona kadar gerilemiştir. TÜİK, 2013 yılında gerçekleştirilen darı üretiminin 5 bin 906 bin ton civarında olduğunu açıklamaktadır.