Bakliyat ürünlerinin beslenme ve vücut sağlığı açısından taşıdığı besleyici değer, özellikle son zamanlarda dünyanın birçok ülkesindeki sağlık ve gıda ile ilgili beslenme uzmanları tarafından çok daha yoğun bir şekilde vurgulanıyor. Bildiğiniz gibi Birleşmiş Milletler, 2016 yılını “Dünya Bakliyat Yılı” olarak ilan etmişti ve bakliyatın tüm dünyada tüketimini artırmak için çeşitli paneller, konferanslar ve sempozyumlar düzenlenmişti. Aynı şekilde tarım uzmanları da, bakliyatın toprak sağlığı açısından değerini öne çıkarıyor. Bütün bunlara rağmen dünya bakliyat üretimi, taleple kıyaslandığında yeterli düzeyde değil. Halihazırda dünya, bakliyat üretiminin arttırılması için önemli bir çaba içerisinde.

Ayrıca, geçtiğimiz aylarda Uluslararası Bakliyat Konfederasyonu da (GPC) her yıl Ocak ayının üçüncü Çarşamba gününün tüm dünyada ‘Bakliyat Günü’ olarak kutlanmasına karar verdi.

DÜNYA KURU FASULYE & NOHUT ÜRETİMİ VE BAŞLICA ÜRETİCİ ÜLKELER Bilindiği üzere tahıl ürünlerinde, herkesin rahatlıkla ulaşabileceği üretime dair veriler hızlı bir şekilde güncellenmektedir. Hatta içerisinde yer aldığımızın sezonun güncel verilerinin yanı sıra bir sonraki sezona dair de tahminler yayınlanmaktadır. Ancak bakliyat ürünlerinin üretimi için bu henüz söz konusu değildir. Bugün itibariyle dünya bakliyat üretimine dair en güncel veriler, Birleşmiş Milletler Tarım ve Gıda Örgütü (FAO) tarafından açıklanmaktadır ve bu veriler de en son 2014 yılını kapsamaktadır.

Genel hatlarıyla bakliyat üretimine bakılacak olursa, dünya üzerinde en çok üretilen bakliyat kuru fasulyedir. 2010 yılında yaklaşık 24 milyon ton olarak gerçekleşen dünya kuru fasulye üretimi, 2011 yılında 23 milyon tona gerilemiş, 2014 yılında ise üretim yeniden artışa geçmiş ve son 6 yılın en yüksek seviyesi olan 26,5 milyon tona ulaşmıştır. Kıta bazında kuru fasulye ve nohut üretimine bakılacak olursa, dünya kuru fasulye üretiminde, Asya kıtası ilk sırayı almaktadır. 2014 yılında 11,6 milyon ton kuru fasulye üretimi gerçekleştiren Asya kıtasını, aynı yıl 7,9 milyon tonla Amerika kıtası; 6,1 milyon tonla Afrika kıtası takip etmektedir.

Nohut, dünya bakliyat üretiminde kuru fasulyenin ardından ikinci sırada yer almaktadır. 2010 yılında 10,9 milyon ton olan dünya nohut üretimi, 2010-2011 ve 2012 yıllarında 11 milyon ton civarında gerçekleşmiştir. FAO verilerine göre dünya nohut üretimi, 2013 yılında 13,3 milyon tona; 2014 yılında da 13,7 milyon tona ulaşmıştır. Dünya nohut üretiminde, kuru fasulyede olduğu Asya kıtası ön plandadır. Hatta nohut üretiminin tamamına yakının Asya kıtasında üretildiğini söylemek mümkündür. Çünkü 2014 yılı verilerine göre 13,7 milyon ton olan dünya nohut üretiminin 11,7 milyon tonu Asya kıtasında gerçekleştirilmiştir. Asya kıtasını 629 bin tonluk üretimle Okyanusya, 757 bin tonluk üretimle Afrika, 479 bin tonluk üretimle Amerika ve 164 bin tonluk üretimle Avrupa takip etmektedir.

Ülkeler, bakliyat üretiminde bir ya da iki ürüne odaklanmışlardır. 2014 verileri bazında ülkelerin kuru fasulye üretimine bakıldığında, Myanmar’ın dünya üretiminde ilk sırada olduğu görülmektedir. 2012 yılında 4 milyon ton kuru fasulye üreten Myanmar, 2013 yılında ise üretimini 4,3 milyon tona yükseltmiştir. Artış 2014 yılında da devam etmiş, üretim miktarı 4,6 milyon tonu bulmuştur. Myanmar’ın hemen ardından gelen Hindistan, 2012 yılında 3,7 milyon ton olan kuru fasulye üretimini 2014 yılında 4 milyon tona çıkarmıştır. Dünyanın üçüncü büyük kuru fasulye üreticisi Brezilya’nın ise 2012 yılında 2,7 ve 2013 yılında 2,8 milyon ton olarak gerçekleşen kuru fasulye üretimi, 2014 yıllarında 3,2 milyon tona yükselmiştir. 2014 yılı verilerine göre, Brezilya’nın ardından 1,3 milyon tonla ABD; 1,2 milyon tonla Meksika, 1,1 milyon tonla Tanzanya ile 1 milyon tonla Çin gelmektedir.

Dünya bakliyat üretiminde kuru fasulyenin ardından ikinci sırada yer alan nohut üretiminde ise ilk sırada Hindistan bulunmaktadır. 2012 yılında 7,7 milyon ton nohut üreten Hindistan, 2013 yılında üretimini 8,8 milyon tona çıkarmıştır. 2014 yılında ise Hindistan’ın nohut üretimi 9,8 milyon tona yükselmiştir. Hindistan’dan sonra ikinci sırada yer alan Avustralya ise 2013 yılında 813 bin ton nohut üretirken, 2014 yılında bu üretim 629 bin tona gerilemiştir. Dünya nohut üretiminde üçüncü sırada yer alan Etiyopya, 2013 yılında 409 bin nohut üretmiştir. Etiyopya’nın 2014 yılında ürettiği nohut miktarı ise 458 bin tona yükselmiştir. Etiyopya’dan sonra gelen Türkiye’de ise nohut üretimi her geçen yıl azalmaktadır. 2012 yılında 518 bin ton olan nohut üretimi 2013 yılında 506 bin tona ve 2014 yılında ise 450 bin tona düşmüştür. Türkiye’yi sırasıyla 399 tonla Pakistan, 261 tonla İran,171 tonla Meksika, 127 tonla ABD ve 123 tonla Kanada takip etmektedir.

DÜNYA KURU FASULYE & NOHUT TİCARETİ Dünya genelinde üretilen bakliyatın yaklaşık yüzde 84’ü ülkelerin iç talebini karşılamaya yöneliktir. Geriye kalan yüzde 16’lık kısım ise dünya ticaretine dâhil olmaktadır. FAO’nun dünya bakliyat ticaretine yönelik 2013 verilerine göre, bakliyatta, miktar bakımından en çok ihraç edilen ürün bezelyedir. Bezelyeden sonra en çok ihraç edilen ürün ise kuru fasulyedir. Miktar bazında kuru fasulye ihracatı bezelye ihracatından az olmasına rağmen, değer karşılığı daha yüksektir.

2010 yılında 3,6 milyon ton kuru fasulye ihraç edilirken 2011 yılında bu rakam 4,4 milyon tona yükselmiştir. 2013 yılında ihraç edilen kuru fasulye miktarı 4 milyon ton, bunun değer karşılığı ise 3,8 milyar dolardır. Nohut ise dünya ihracat sıralamasında 1,6 milyon ton ile bezelye, kuru fasulye ve mercimekten sonra 4. sırada yer almaktadır. 2010 yılında 1,1 milyon ton olan nohut ihracatı 2012 yılında 1,9 milyon tona yükselmiştir. 2013 yılında ise bir miktar gerileyen nohut ihracatı 1,6 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Bunun değer karşılığı ise 1,1 milyar dolardır.

Dünya bakliyat ithalatında ise, 2010 yılında 3,1 milyon ton olan kuru fasulye ithalatı 2012 yılında 3,5 milyon tona yükselmiştir. 2013 yılında gerçekleştirilen ithalat miktarı ise 3,4 milyon ton olmuştur, bunun değer karşılığı ise 3,5 milyar dolardır. Nohut ithalatında ise son yıllarda çok az artış olmuştur. 2010 yılında 1 milyon ton olarak gerçekleşen nohut ithalatı 2012 yılında 1,4 milyon tona yükselmiştir. 2013 yılında ise dünya nohut ithalatı 1,6 milyon ton olarak gerçekleşmiştir, bunun değer karşılığı ise 1,2 milyar dolardır.

TÜRKİYE’DE KURU FASULYE & NOHUT ÜRETİMİ Türkiye’de kuru bakliyatın ekim alanının son 10 yıl içerisinde önemli oranda azalma göstermesine bağlı olarak kuru bakliyat üretimi de son 12 yılda ciddi oranda azalma göstermiştir. Toplam bakliyat üretimi de son 10 yılda yaklaşık 400 bin ton düşmüştür. Buna göre; 2006 yılında 1,4 milyon ton olan toplam bakliyat üretimi, 2015 yılında 1 milyon tona kadar gerilemiştir.

Bakliyat ürünleri arasında en yüksek üretim miktarının nohutta olduğu görülmektedir. TÜİK verilerine göre; 2013 yılında 506 bin ton olan Türkiye nohut üretimi, 2014 yılında 450 bin tona düşmüştür. 2015 yılında 460 bin ton nohut üreten Türkiye’nin 2016 yılında ise 455 ton nohut ürettiği tahmin ediliyor.

Bir diğer önemli ürün olan kuru fasulyede üretim miktarı 2013 yılında 195 bin ton civarında iken, 2014 yılında ise bir miktar artarak 215 bin tona yükselmiştir. 2015 yılında 235 bin ton kuru fasulye üretimi yapılan Türkiye’de 2016 yılında ise aynı miktarda fasulye üretimi yaptığı tahmin edilmektedir.

TÜRKİYE KURU FASULYE & NOHUT TİCARETİ Baklagillerin ekili olduğu tarım alanlarının azalması ve buna bağlı olarak da üretim miktarının düşmesi Türkiye’nin kuru bakliyat ithalatında da artışa neden olmaktadır. 2012 yılında 272 bin ton olan toplam bakliyat ithalatı, 2013 yılında 335 bin tona, 2014 yılında 433 bin tona, 2015 yılında ise 470 bin tona yükselmiştir.

Bakliyat grubunda en çok ithal edilen ürün mercimektir. Nohut ise mercimek ve bezelyeden sonra en çok ithalatı yapılan ürünler arasında üçüncü sıradadır. Ancak nohut ithalatı düşüş eğilimindedir. 2012 yılında 34 bin ton nohut ithalatı yapan Türkiye, 2013 yılında bu miktarı artırmış ve 56 bin ton nohut ithal etmiştir. 2014 yılında ithalat bir miktar düşüp 41 bin tona gerilemiş, 2015 yılında da gerileme eğilimini sürdürerek 37 bin tona ve 2016 yılında ise 30 bin tona kadar düşmüştür.

Mercimek, bezelye ve nohuttan sonra 2015 yılında en çok ithal edilen ürün olan kuru fasulyede de ithalat miktarı giderek düşmektedir. 2012 yılında 30 bin ton kuru fasulye ithal edilmişken, bu miktar 2013 yılında 25 bin tona gerilemiştir. Ancak 2014 yılında önemli oranda artarak 54 bin tona ulaşan kuru fasulye ithalatı 2015 yılında yeniden 34 bin ton seviyelerine gerilemiştir. 2016 yılında ithal edilen kuru fasulye miktarı ise 35 bin ton olarak gerçekleşmiştir.

İthalatta olduğu gibi ihracatta da mercimek en yüksek paya sahiptir. Türkiye’de ihraç edilen bakliyat ürünleri arasında 3. Sırada yer alan ürün nohuttur. Türkiye’nin nohut ihracatı ise 2015 yılında, önceki 2 yılın aksine artmış ve 22 bin tona ulaşmıştır. 2016 yılında yaklaşık 23 bin ton olan nohut ihracatı gerçekleştirilmiştir. Bunun değer karşılığı ise 31 milyon dolardır.

Türkiye’de ihraç edilen kuru fasulye miktarı ise nohutla karşılaştırıldığında düşük seviyelerde kalmaktadır. 2013 yılında 2 bin 500 ton kuru fasulye ihraç eden Türkiye, 2014 yılında bu rakamı rekor yükselişle 8 bin 900 tona çıkarmıştır. Ancak bu tarihten itibaren kuru fasulye ihracatı giderek gerilemiştir. 2015 yılında 4 bin 400 ton kuru fasulye ihracatı gerçekleştirilirken, 2016 yılında ise Türkiye’nin 2 bin 700 ton kuru fasulye ihraç ettiği tahmin edilmektedir. 2016 yılında gerçekleştirilen ihracatın değer karşılığı 3,8 milyon dolardır.