Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ), 2025 yılına ilişkin küresel ticaret öngörüsünü sert biçimde aşağı yönlü revize etti. DTÖ’nün 16 Nisan’da yayımladığı Küresel Ticaret Görünümü ve İstatistikler raporuna göre, mevcut ticaret politikaları altında dünya mal ticareti hacminin 2025'te %0,2 oranında daralması bekleniyor. Bu oran, daha önce açıklanan "düşük tarife" senaryosuna kıyasla yaklaşık üç puan daha düşük. Raporda, küresel ticaret ortamındaki bozulmanın artması durumunda bu daralmanın %1,5'e kadar çıkabileceği uyarısında da bulunuluyor.
DTÖ’nün bu revizyonu, özellikle ABD ile Çin arasında yeniden tırmanan ticaret geriliminin yarattığı belirsizlik ortamında geldi. 2024 yılında güçlü bir toparlanma kaydeden küresel ticaret, 2025’e girerken yeni tarifeler ve artan politika belirsizlikleri nedeniyle ciddi risklerle karşı karşıya.
Hizmetler ticareti doğrudan tarifelerden etkilenmese de, ekonomideki genel yavaşlamadan dolaylı olarak etkilenmesi bekleniyor. Raporda, küresel ticari hizmetler hacminin 2025’te %4 oranında artacağı öngörülüyor—ancak bu artış oranı da daha önceki tahminlerin gerisinde.
DTÖ Genel Direktörü Ngozi Okonjo-Iweala, “Ticaret politikasındaki belirsizliklerden, özellikle de ABD-Çin geriliminden derin kaygı duyuyorum. Yakın zamanda sağlanan geçici yumuşama umut vericiydi ancak kalıcı bir çözüme ulaşılmadıkça belirsizlik devam edecek. Bu durum en çok kırılgan ekonomileri etkileyecektir.” açıklamasında bulundu.
Yılın başında DTÖ ekonomistleri, 2025 ve 2026’da mallar ve hizmetler ticaretinde eş zamanlı bir toparlanma bekliyordu. Ancak yıl içinde yürürlüğe giren yeni tarifeler bu tahminleri geçersiz kıldı. Mal ticaretine yönelik beklentiler ciddi şekilde aşağı çekilirken, hizmetler ticaretine ilişkin beklentiler de daha sınırlı olmakla birlikte revize edildi.
TİCARET GÖRÜNÜMÜNE YÖNELİK RİSKLER ARTIYOR
Raporda, özellikle ABD'nin 10 Nisan’da askıya aldığı "karşılıklı tarifeleri" yeniden uygulamaya koyma ihtimaline dikkat çekiliyor. Bu önlemlerin hayata geçmesi durumunda, 2025 yılı küresel mal ticareti büyümesi %0,6 puan daha düşebilir. Buna ek olarak, genel ticaret politikası belirsizliği de %0,8 puanlık bir kayba neden olabilir. Bu iki etki birleştiğinde, küresel mal ticaretinde toplamda %1,5 oranında bir daralma yaşanabilir.
DTÖ Başekonomisti Ralph Ossa, “Ticaret politikalarındaki belirsizlik, ticaret hacimlerini ve ekonomik faaliyeti ciddi biçimde zayıflatıyor. Tarife artışları genellikle istenmeyen sonuçlar doğurur. Bu gerilim ortamında, olası sonuçları iyi anlamak her zamankinden daha önemli.” değerlendirmesinde bulundu.
BÖLGESEL ETKİLER FARKLILIK GÖSTERİYOR
Tarife önlemlerinin etkisi bölgelere göre farklılık gösterecek. DTÖ, Kuzey Amerika’da ihracatın %12,6, ithalatın ise %9,6 oranında düşmesini bekliyor. Bu düşüş, küresel mal ticareti büyümesini tek başına %1,7 puan aşağı çekebilir—ve küresel büyümeyi negatif seviyeye getirebilir.
Asya bölgesinde ise ihracat ve ithalatın %1,6 oranında artması bekleniyor. Avrupa'da ihracatın %1,0, ithalatın ise %1,9 oranında artması öngörülüyor. Bu bölgeler, mevcut koşullarda küresel ticarete pozitif katkı sağlamayı sürdürecek ancak bu katkı düşük tarife senaryosuna kıyasla daha sınırlı kalacak.
Çin’in, ticaret sapması (trade diversion) sayesinde bu süreçten kârlı çıkabileceği değerlendiriliyor. Çin’in, Kuzey Amerika dışındaki tüm bölgelere yaptığı ihracatın %4 ila %9 arasında artması bekleniyor. Öte yandan ABD’nin Çin’den yaptığı ithalatın; tekstil, hazır giyim ve elektronik gibi temel sektörlerde ciddi biçimde azalması; bu alanlarda diğer ihracatçılara fırsat yaratabilir.
En az gelişmiş ülkeler (EAGÜ) de kısa vadede benzer faydalar sağlayabilir. Özellikle Çin’e benzer ihracat yapısına sahip olan EAGÜ’lerin dış ticaretlerinde geçici artışlar yaşanabilir. Ancak DTÖ, ABD’nin yeni tarifelerinin bu ülkeleri daha fazla etkileyeceği uyarısında bulunuyor. Nedeni ise bu ülkelerin ihracatlarını çeşitlendirememiş ve ekonomik şoklara karşı daha savunmasız olmaları.
HİZMET SEKTÖRÜ YAVAŞLIYOR
2024 yılında hizmet ticareti, küresel ticaretin %26,4’ünü oluşturarak 2005’ten bu yana en yüksek seviyeye ulaştı. Küresel hizmet ticareti, bir önceki yıla göre %9 artarak 8,69 trilyon dolara çıktı. Buna karşılık mal ticaretinin değeri sadece %2 arttı.
Ancak tarife kaynaklı yavaşlamanın hizmet sektörüne de yayılması bekleniyor. Deniz taşımacılığı, hava yolu kargo hizmetleri, uluslararası turizm ve profesyonel hizmetler gibi alanlarda talebin zayıflaması öngörülüyor.
2025’te Avrupa’nın hizmet ihracatında %5 büyüme ile başı çekmesi bekleniyor. Asya %4,4 ile ikinci sırada. Kuzey Amerika’daki büyümenin %1,6’ya, Orta Doğu’nun ise %1,7’ye gerilemesi bekleniyor. Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) bölgesinin %1,1 büyümesi; 2026’da ise bu oranın %3,5’e yükselmesi bekleniyor. Afrika ile Güney ve Orta Amerika’nın ise 2025’te hizmet ihracatında daralma yaşayacağı öngörülüyor.