Avrupa Birliği (AB), Rus buğdayının Afrika ve Ortadoğu’da artan hakimiyeti nedeniyle bölgede pazar payını kaybediyor. ABD Tarım Bakanlığı rakamlarına göre, 2023-24 sezonunun ilk 7 ayında AB’den Kuzey Afrika’ya yapılan sevkiyatlar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 25, Ortadoğu’ya yapılan sevkiyatlar da yüzde 60’tan fazla azaldı.
AB, tarihsel olarak hakim olduğu Kuzey Afrika, Sahra Altı Afrika ve Ortadoğu buğday pazarlarında, Rusya’nın rekabetçi fiyatlarıyla baş etmekte zorlanıyor ve pazar hakimiyetini Rus buğdayına kaptırıyor. AB, bu bölgelerde Rusya ile daha önce hiç olmadığı kadar büyük bir rekabetle karşı karşıya. ABD Tarım Bakanlığı’nın (USDA) istatistikleri de bunu gözler önüne seriyor. USDA’nın nisan ayı Dünya Tahıl Piyasaları ve Ticareti Raporu’na göre içinde bulunduğumuz 2023-24 sezonunun ilk 7 ayında AB’den Kuzey Afrika’ya yapılan sevkiyatlar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 25 azaldı. AB, aynı dönemde Ortadoğu pazarında ise çok daha büyük bir kayıp yaşadı. Bu dönemde Ortadoğu’ya yapılan sevkiyatlar yüzde 60’tan fazla düştü. Rusya’nın özellikle AB’nin geleneksel olarak en büyük üç ihracat pazarından ikisini oluşturan Suudi Arabistan ve Cezayir’de pazar payını artırması dikkat çekiyor.
Rusya’nın rekor buğday stokları, ihracat fiyatlarını AB’den daha rekabetçi hale getirmeye devam ediyor. USDA’ya göre Rusya’nın bu sezonki buğday ihracatı rekor kırarak 52 milyon tona yükselecek. USDA, AB’nin 2023-24 sezonuna ilişkin buğday ihracat tahminini ise mart ayına göre 2 milyon ton düşürerek 34,5 milyon ton olarak revize etti.
Suudi Arabistan, şimdiye dek AB buğdayı için en önemli pazarlardan biriydi. AB, 2019/20 sezonuna kadar olan 5 yılda neredeyse bu pazarın %95’ini elinde tutmuştu. Suudi Arabistan’daki buğday ithalat talebi, yerel üretimin taban alım fiyatlarının artırılması sayesinde yükselmesiyle bu sezon azaldı. Suudi Arabistan’ın ithalat tercihleri de AB’den Rus buğdayına kaydı. Suudi Arabistan’ın açtığı buğday alım ihalelerinde Rus teklifleri daha rekabetçi hale geldi ve AB, bu ülke için bir numaralı buğday tedarikçisi olma konumunu bu sezon Rusya’ya kaptırdı.
Rusya’nın AB pazar payına yönelik baskısı Cezayir’de de görülüyor. Cezayir Toprak Mahsulleri Ofisi (Office Algérien Interprofessionnel des Céréales- OAIC), yakın bir döneme kadar AB buğdayına güvenmişti. Sadece 5 yıl önceye kadar AB, Cezayir buğday ithalatının %85’ini karşılıyordu. Ancak Cezayir hükümeti o zamandan bu yana ekmeklik buğday tedarikçilerini çeşitlendirmeyi amaçlıyor. Cezayir, bu kapsamda 2020 yılında buğday ithalat şartlarını hafifleterek Karadeniz menşeli ithalata yeşil ışık yaktı. O zamandan beri Rusya’nın Cezayir’e buğdayı ihracatı büyük ölçüde artış gösterdi. Cezayirli değirmenciler Rus buğdayından memnun. Ancak Rusya ve Avrupa Birliği, Cezayir pazarında hakimiyet için mücadele etmeye devam edecek.