Küresel talebin artması ve ticaret dinamiklerinin değişmesiyle birlikte düzenlenen ilk “Rus Durum Buğdayı Günü” (Russian Durum Day) konferansı, Rusya’nın makarnalık buğday pazarındaki yükselen hedeflerini ve dünya makarna endüstrisinin önemli tedarikçilerinden biri olma potansiyelini gözler önüne serdi. Ülke, 2030 yılına kadar 5 milyon ton makarnalık buğday üretmeyi hedefliyor. Bu miktarın 1 milyon tonu iç tüketim için ayrılırken, geri kalanının ihracata yönlendirilmesi planlanıyor.

Moskova’da düzenlenen uluslararası etkinliğe, Rusya’nın 20 bölgesinden ve Türkiye, İtalya, Cezayir ve Kazakistan’dan gelen toplam 130’dan fazla delege ve 72 şirket temsilcisi katıldı. Etkinlikte küresel makarnalık buğday ve makarna sektörlerinde ortaya çıkan fırsatlar ve karşılaşılan zorluklar ele alındı.

Her yıl düzenlenmesi planlanan bu konferans, kamu yetkilileri, uluslararası uzmanlar, bilim insanları ve sektör liderleri arasında yapıcı bir diyalog ortamı oluşturmayı amaçlıyor. Bu yılki toplantının odak noktası, Rusya’da 2024’te 2 milyon ton ile rekor seviyeye ulaşan durum buğdayı üretimine rağmen kalite sorunları ve ticaret engelleri nedeniyle küresel pazarda karşılaşılan zorluklardı.

Barilla Rusya Tahıl ve Un Tedarik Direktörü Mihail Kurashov, konferansta yaptığı sunumda küresel makarnalık buğday pazarına ilişkin son gelişmeleri aktardı. 2024/25 sezonunda dünya genelinde makarnalık buğday üretiminin yüzde 11,4 artışla 35,3 milyon tona çıktığını ancak devir stoklarının yüzde 31,6 düşüşle keskin biçimde azaldığını belirten Kurashov, bu durumun piyasayı “kırılgan” hale getirdiğini söyledi.

Dikkat çeken başlıklar arasında Kuzey Afrika ülkelerinin artan ithalat ihtiyacı yer aldı. Cezayir, Tunus ve Fas’ın toplamda 3,6 milyon ton makarnalık buğday ithal etmesi bekleniyor. Avrupa Birliği'nde ise güçlü hasat, fiyatlar üzerinde baskı yaratıyor. İtalya'da makarnalık buğday fiyatları ton başına 387,6 avroya kadar geriledi.

DURUM BUĞDAYINDA HEDEF 2,5 MİLYON TON ÜRETİM VE 1,5 MİLYON TON İHRACAT

Rusya, özellikle Tunus ve Cezayir’e artan ihracatıyla Kuzey Afrika’da önemli bir tedarikçi haline geldi. 2023/24 sezonunda bu bölgeye yapılan ihracat 636 bin tona ulaştı. Ancak Avrupa pazarı, 2024 Temmuz’unda uygulamaya konulan ton başına 148 avroluk gümrük vergisi nedeniyle Rus buğdayına kapılarını kapattı.

Kurashov’a göre yurt içinde ise 2024 hasadının sadece yüzde 28’i birinci sınıf kalite standartlarını karşıladı. Yağışlı hava koşulları, düşük düşme sayıları ve siyah filizlenme problemleri gibi kaliteyi etkileyen faktörler olarak öne çıktı.

Kurashov, durum buğdayı piyasasına yönelik Rusya’nın stratejik hedeflerini de şöyle özetledi: “Yıllık üretimi 2-2,5 milyon tona çıkarmayı, ihracatı 1-1,5 milyon tona yükseltmeyi ve yüksek proteinli çeşitlerin ıslahına yatırım yapmayı planlıyoruz.” Ayrıca kuraklık olmayan yıllarda ihracat kısıtlamalarının kaldırılması ve iklim risklerini azaltmak için kışlık makarnalık buğday üretiminin artırılması gerektiğini vurguladı.

KUZEY AFRİKA’DA TALEP BÜYÜYOR

PhytoBioChem CEO’su Ahmed Merdouh, nüfus artışı ve yerel üretimin yetersiz kalması nedeniyle Kuzey Afrika’nın artan makarnalık buğday ithalat ihtiyacına dikkat çekti. Kıtada en fazla buğday ithalatı yapan ikinci ülke konumundaki Cezayir, 2024 yılında 2 milyon ton makarnalık buğday ithal etti. Bu miktar, ülkenin 1,5 milyon tonluk üretiminin üzerinde. 2025 için kendine yeterlilik hedefi koyan Cezayir, Rusya gibi yeni tedarikçilerle ilişkilerini geliştirmeye çalışıyor.

RUSYA, DURUM BUĞDAYI ÜRETİM HEDEFİNİ 5 MİLYON TONA ÇIKARDI

Rusya Federal Tarım Ürünleri Güvenliği ve Kalite Değerlendirme Merkezi’nin Altay Şubesi Direktörü Maria Shostak, ülkede 2024 yılı makarnalık buğday üretiminin yüzde 71’inin Volga ve Ural bölgelerinden sağlandığını kaydetti. Rusya Tarım Bakanlığı’nın, 2030 yılına kadar makarnalık buğday üretimini 5 milyon tona çıkarma hedefi koyduğunu aktaran Shostak, bu üretimin bir milyon tonunun iç pazarda tüketileceğini, geri kalanının ise ihraç edileceğini söyledi. 

Rus yetkili ayrıca, 2025’in ilk iki ayında Rusya’nın, altı ülkeye 123 bin ton makarnalık buğday ihraç ettiğini, bu rakamın, geçen yılın aynı döneminde üç ülkeye yapılan 27 bin tonluk ihracata kıyasla dikkat çekici bir artış anlamına geldiğini dile getirdi.

KAZAKİSTAN’DA ÜRETİM YÜZDE 91 ARTTI

Kazakistan Tahıl Birliği’nden Evgeny Karabanov, ülkede 2024/25 sezonunda makarnalık buğday üretiminin yüzde 91 artışla 1,02 milyon tona ulaştığını açıkladı. Bu artış, ekim alanlarının genişlemesi ve verimin yükselmesiyle gerçekleşti. Ancak bu üretimin yalnızca yüzde 25’i birinci kalite sınıfına girebildi. Bu oran, 2022’deki yüzde 42’lik seviyeye göre düşük.

Karabanov’a göre Kazakistan; Türkiye, Polonya ve Rusya’ya toplam 470 bin ton makarnalık buğday ihraç etti. Ancak Avrupa pazarına erişim, uygulanan yaptırımlar ve lojistik engeller nedeniyle sınırlı kalıyor. Ülkenin makarna üretimi de 179 bin tona ulaştı. Bu da işleme kapasitesindeki artışı yansıtıyor.

TÜRKİYE, MAKARNA PAZARINDA KÜRESEL GÜÇ OLARAK ÖNE ÇIKIYOR

Russian Durum Day konferansında sunum yapan Değirmenci Dergisi Genel Yayın Yönetmeni Namık Kemal Parlak, Türkiye’nin makarna sanayiindeki gelişmeleri ve makarnalık buğday piyasasında rolünü değerlendirdi. Parlak, Türkiye’nin hem makarna üretiminde hem de makarnalık buğday üretiminde küresel oyuncu konumuna geldiğini vurguladı. Türkiye’nin artık makarna ihracatında İtalya ile küresel liderlik için yarıştığını belirten Parlak, son 10 yılda Türkiye’nin küresel makarna ihracatındaki payının istikrarlı biçimde arttığını ve 2023 yılında yüzde 26’ya ulaştığını söyledi.

Halihazırda Türkiye’de 25 makarna fabrikası faaliyet gösteriyor ve toplam üretim kapasitesi 3 milyon ton seviyesinde. Yıllık ortalama üretim ise 2 milyon ton civarında. Sektörün ekonomik büyüklüğü yaklaşık 2 milyar dolar olarak değerlendiriliyor.

2023 yılında Türkiye’nin iç pazardaki makarna tüketimi 630 bin ton olarak gerçekleşti. Kişi başı yıllık makarna tüketimi 7,1 kilogramı buldu. İhracatta ise Türkiye 2024 yılında 1,4 milyon ton makarna satarak 939,5 milyon dolar gelir elde etti. İhracat hacmi yüzde 8 artarken, birim ihraç fiyatı ton başına 673 dolardan 644 dolara geriledi.

Parlak, 2026 sonuna kadar devreye girecek yeni yatırımlarla Türkiye’nin toplam makarna üretim kapasitesinin 4 milyon tona yükseleceğini, bu kapasiteyle Türkiye’nin İtalya’yı geride bırakarak dünyanın en büyük makarna üreticisi konumuna gelebileceğini ifade etti.

Makarnalık buğday üretimine de değinen Parlak, Türkiye’nin 2024’te 4,6 milyon ton üretim gerçekleştirdiğini aktardı. 2025 hasadı için üretimin 4 milyon ton civarında olmasının beklendiğini, ancak nisan yağışlarının gerçekleşmemesi durumunda bu rakamın 3,5 milyon tona kadar düşebileceğini söyledi. Daha net tahminlerin nisan ayı sonunda yapılabileceğini belirtti.

Parlak, artan üretim sayesinde Türkiye’nin son üç yılda makarnalık buğday ticaret dengesinde dikkat çekici bir değişim yaşadığını, 2019/20 sezonunda kuraklık nedeniyle 1,8 milyon tonluk ithalat yapılırken, 2023/24 sezonunda aynı miktarın ihraç edildiğini kaydetti.

Parlak ayrıca Türkiye ile İtalya arasında makarna ihracat gelirleri açısından önemli bir fark olduğuna dikkat çekti. İtalya yılda Türkiye’den yalnızca 500-600 bin ton daha fazla makarna ihraç etmesine rağmen, elde ettiği gelir Türkiye’nin neredeyse 4,5 katı. Ton başına 2.000 doların üzerinde gelir elde edebilen İtalyan makarnasıyla karşılaştırıldığında, Türkiye ortalama 645 dolar seviyesinde kalıyor. Parlak, Türk makarna üreticilerinin daha yüksek katma değer yaratmak için kalite ve markalaşmaya odaklanmaları gerektiğini vurguladı.