İnsanoğlunun en temel besin kaynağı olan tahıllara talep, artan dünya nüfusuyla birlikte gittikçe artıyor. Bu yüzden bir taraftan üretimi arttırmaya yönelik çalışmalar yoğunlaşırken bir taraftan da depolama esnasındaki kayıplar düşürülmeye çalışılıyor. Çünkü bugün depolama esnasındaki tahıl kaybı, tüm üretimin neredeyse yüzde 20’sine denk geliyor. Depolama esnasındaki kayıpları azaltma yöntemlerini konuştuğumuz ITG-Türkiye Türkiye Satış Müdürü Hakan AKAL, konunun önemli şu cümle ile özetliyor: "Üretimde verimlilik ne kadar önemliyse, mahsulde zayiatı ve israfı önlemek o kadar önemlidir!"

 Dünyadaki nüfus artışıyla birlikte çoğalan nüfusun beslenme ihtiyacını karşılamak gittikçe daha önemli bir konu haline geldi. Beslenmede kullandığımız başlıca gıda hammaddeleri ise yüzyıllardan beridir tahıllardan oluşuyor. Bu kaçınılmaz nüfus artışı, tüm hububat ürünlerine yönelik büyük bir talep oluşturuyor. Ancak uygun olmayan depolama koşulları, talebin çok olduğu tahıllarda yüksek oranda kayba neden oluyor. Bugün depolama esnasındaki tahıl kaybı, tüm üretimin neredeyse yüzde 20’sine denk geliyor.

Bu israfı önlemek ve tahılı sağlıklı bir şekilde depolamayı sağlamak adına neler yapılabileceğini sektörün uzman kuruluşu haline gelmiş INFOTECH GROUP Tahıl ve Türevlerini Stoklama Teknolojileri San. Tic. Ltd. Şti. (ITG-Türkiye) firmasının Türkiye Satış Müdürü Hakan AKAL’a sorduk.

Sayın Akal, öncelikle sizi biraz tanıyabilir miyiz? 1978 yılında Zonguldak’ta doğdum, daha önce ilaç ve reklam sektöründe satış ve pazarlama departmanlarında yöneticilik yaptım. Yolumun, değirmencilik sektörüyle kesişmesi çok geçmişe dayanmasa da "Topraktan geldik, toprağa döneceğiz" felsefesine inanan biri olarak, kendimi bu sektöre ait hissettiğimi içtenlikle söyleyebilirim. Topraktan gelen bereketi, teknoloji ve bilimle perçinleyebilirsek ülke olarak geleceği yönlendiririz. Bu bağlamda sektörümüzde bilim ve teknolojiyi yayma görevini üstlenmiş TABADER’e de teşekkürü bir borç biliyorum, faaliyetlerini, seminerlerini çok yararlı buluyorum.

Depolama neden önemlidir? Değirmencilik endüstrisi depolamayla ilgili konulara sizce gereken ilgiliyi gösterebiliyor mu, hangi konuları gözden kaçırıyor? Çalışkan bir toplum olmamıza rağmen, konu tasarruf etmeye, elimizdeki değerlere sahip çıkmaya veya israfı, zayiatı önlemeye gelince çok da başarılı olmadığımız ezelden beri bilinir. Oysa değirmencilik sektöründe bu konular hayati önem taşır. Buna rağmen yoğun iş temposu sebebiyle bu konulara gereken ilgi gösterilmiyor.

Dikkat edilmeyen konuların başında da mahsul, yani tahıl, depolama sürecine girdiğinde dikkat edilmesi ve takip edilmesi gereken kurallar zinciri gelmektedir. Tahıl, depolama sürecine alınmadan önce silolarda ve diğer depolarda bir dizi hazırlık yapılması gerekiyor. En önemli kontrollerden birisi sıcaklık izleme sisteminin olup olmadığı ve çalışıp çalışmadığıdır. Isı kontrol sistemlerinin olmaması veya bunların sağlıklı çalışmaması, o işletme sahibine inanılmaz dertler ve zararlar açabilir.

Binlerce ton tahılı üretirken göstermiş olduğumuz özveriye ne oldu? Bir anlık bir rehavet, bir anlık bir boş vermişlik veya dikkatsizlik binlerce ton ürünün heba olmasına neden olabilir. Kimi işletmelerin yıllar boyunca çalışarak sahip oldukları sermaye bir anda yanıp kül olabilir. Bu sistemler kelimenin tam anlamıyla hayat sigortası gibidir çünkü yerine göre hayat kurtarır. Bu konular kesinlikle ertelemeye gelmez! Biz diyoruz ki üretim için harcanan gücün bir kısmı da tahılı depolama sürecinde onun sağlıklı muhafazası için harcanmalıdır ki hasat verimli, mahsul emniyette olsun.

Sağlıklı tahıl muhafazası derken neyi kast ediyorsunuz? Bunu biraz açıklar mısınız? Tahıl (buğday, arpa, mısır, çeltik, ayçiçeği, vb.), hasat edilip tarladan toplandıktan ve depolara döküldükten sonra da, depolama sürecinde de hala canlı bir varlıktır. Yani yapısı itibarıyla sapından koparılmasına rağmen birçok hayati fonksiyonu devam eder, nefes alıp verir. Sayısız tanelerin bir arada bulunduğu bir tahıl deposunda, bu nefes alış verişinden dolayı nem oluşur. Buna ürünün kendi rutubeti de eklenir (yüzde 9 - yüzde 14) ve oldukça nemli bir ortam oluşabilir. Durum böyle olunca biliyorsunuz ki nemin ve gıdanın yan yana bulunduğu her yerde zararlılar için uygun yaşam alanı oluşur. Bu zararlılar çoğaldıkça, yani tahıl hastalandıkça aynı insan gibi ateşi, sıcaklığı yükselir. Dolayısıyla sıcaklığı takip ediyorsanız gerekli tedaviye de hızlıca başlayabilirsiniz.

Peki, tedavi yöntemleri nelerdir? Kızışma tespit edilen tahılı fan ile havalandırmak, tahılı aktarmak ya da kısmen ilaçlamak tedavi yöntemlerindendir. Bunlar çözüm olabilmektedir ancak en etkili yöntem tahıl soğutma cihazı ile depodaki tahılı soğutarak bir daha uzun süre kızışmamasını sağlamaktır.

Günümüz teknolojik imkânlarında, en sağlıklı tahıl muhafaza yolu deponuzda olan biten sıcaklık değişimlerini anlık görebilmek ve raporlayabilmektir; ikinci çok önemli konu ise tahılı şartlandırılmış hava ile soğutmak, yani soğukluğu ve nemi sizin tarafınızdan ayarlanmış bir hava ile tahılı soğutmaktır. Bu iki konuda hazırlığınız tam ise sağlıklı tahıl depolama yapabilirsiniz demektir.

Sistem nasıl çalışıyor, biraz anlatabilir misiniz? Sıcaklık izleme probları, genelde tahıl depolarının veya çelik siloların çatılarına monte edilmektedir. Probun merkezine yerleştirilmiş sıcaklık sensörleri, büyük bir bölümü tahılın içerisinde kalmak sureti ile belli aralıklarla sıcaklığı ölçer. Ölçümler, online bir şekilde kontrol paneline veya bilgisayardaki programa aktarılır. Bilgisayarda depolanan bu veriler, kullanıcı silmediği sürece yıllar boyu muhafaza edilebilir. Geçmişe dönük silo, sonda ve sensör bazında çeşit çeşit raporlar alınabilir. Gerektiğinde kızışmayı bize haber verecek alarm sistemi de kurulabilir.

Tahıl depolamada ısı kontrol sistemleri gerçekten bu kadar önemli midir? Hasta olup doktora gittiğinizde şikâyetinizi iyi bir şekilde ifade ederseniz, doktor sizin hastalığınızı daha net ve hızlı bir şekilde tespit eder. Böylece reçeteyi yazıp tedaviyi yapmak da bir o kadar etkili ve kolay olur. Bunun gibi binlerce ton tahılın içinde bulunduğu depo veya siloların da içini göremez, bölge bölge, metre metre içeride ne tepkimeler olduğunu, sıcaklığın hangi seviyede olduğunu bilemezseniz tahılınız büyük risk altında demektir. Sıcaklık düştü mü, çıktı mı, ne hızla ateşi yükseldi? Tüm bunlar için sağlıklı bir cevabınız olmalı. Bizim ürettiğimiz dijital bazlı ısı kontrol sistemleri, müşterinin ürününü net derecelerle ölçer ve verileri online olarak ofisindeki bilgisayara kadar iletir, işletmeciyi bilgilendirir. Bu sayede müşteri doğru reçeteyi yazıp, doğru tedaviye başlayabilir. Bu sistemler sayesinde tahılda oluşabilecek riskleri minimize edersiniz.

Tahıla soğutma işlemi yapmasak olmaz mı? Doğru teşhisi koyup, "depoda kızışma yaşanıyor" dediyseniz, bundan sonraki tedavi yöntemleri yukarıda bahsettiğimiz gibidir. Sorunu çözmek için ilaçlamak ya da fanla havalandırmak gibi geleneksel yöntemler yerine tahıl kliması ile soğutma işlemini yapar ve deponuzdaki tahılı homojen olarak 13°C derecenin altına getirirseniz, en az 3 ile 6 ay boyunca tahılda bir daha böceklenme, küf, mantar ya da çimlenme olmaz. Bu teorik bir bilgi değil, bu yöntem pratikte de ispatlanmış bir yöntemdir; soğutma cihazı kullanan tesislere baktığımızda tahıl depolama ile ilgili sıkıntılarını ve riskleri sıfırladıklarını görüyoruz.

Tahılın ısındığını nasıl fark ederiz? Öncelikle tahılla uğraşan herkesin tahıl konusundaki bilgi birikimini en üst seviyeye taşıması gerekir. Tahıl, 5 dakika veya 1 saat gibi kısa bir sürede, hızla kızışmaz. Sıcaklık yükselişi yavaş yavaş başlar ve günler sürer. Örneğin; ilgili bir bölgedeki bir sensör haftada 2 derece yükseliyor ve bu yükseliş her hafta devam ediyorsa, o bölgede kızışmadan bahsedebiliriz. Bunu normal sıcaklık dalgalanmalarından ayırt etmek gerekir. Burada dikkat edilmesi gereken husus şudur; deponun diğer alanlarındaki tahılın ortalama sıcaklık değerleri ile kızışma başlayan bölgedeki ortalamalar keskin farklılık gösteriyorsa, tehlike geliyor demektir. Müdahale edilmediği taktirde tüm tahılınız risk altına girer.

Tahıl soğutma cihazı dediniz, Infotech Group olarak bu cihazları da siz mi üretiyorsunuz? Hayır, biz üretmiyoruz. Infotech Group sektörde, tahıl depolama hususunda yapılan yanlışları düzeltmeye yönelik çalışmalar yapar. Bu konudaki danışmanlığımızın yanı sıra kendi entegre tesislerimizde sadece ısı kontrol sistemleri üretiyoruz. Tahıl soğutmada ise Alman ortak firmamızın (FrigorTec) makinelerinin Türkiye’de distribütörlüğünü yapıyoruz.

Hep teknik konular hakkında konuştuk, okurlarımız için biraz da firmanızı tanıtır mısınız? Bulgaristan’ın başkenti Sofia’da 1997 yılında resmi olarak kurulan Infotech Group, sağlıklı tahıl depolama yapmaya yardımcı olacak sistemler üretmeye başlamıştır. Alanında fiili olarak 20 yılı aşan bir tecrübeye sahip olan şirketimiz, yaklaşık 40 ülkeye ihracat yapıyor. Ürettiğimiz tüm sistemlerde mühendislik ön plandadır, sürekli yenilik ve bilimden yana olduk. 2005 yılında Türkiye pazarına giren Infotech Group, Bursa’da kurduğu ofis ile müşterilerine daha hızlı ve kaliteli hizmet verecek yapıdadır. Dünyada ve Türkiye’de sağlıksız depolama koşulları yüzünden her yıl tonlarca tahıl heba olmaktadır, Infotech Group, bu sağlıksız koşulları bertaraf edecek bilgi, tecrübe ve yeteneğe sahiptir, yeter ki üreticilerimiz bizden bunu talep etsin.