Karadeniz komşularımız Rusya ve Ukrayna, buğday, mısır ve ayçiçek yağı dahil olmak üzere çeşitli tarımsal emtiaların önemli üreticileri ve ihracatçıları arasında yer alıyor. Bu ülkelerdeki üretim veya ihracatla ilgili gelişmeler, küresel tahıl pazarlarını etkileme potansiyeline sahip. Rusya dünya buğday üretiminin %11'ini, Ukrayna ise %3'ünü karşılıyor. İki ülke, küresel tahıl ihracatında ise daha büyük bir paya sahip. Rusya, küresel buğday ihracat pazarında %19, Ukrayna ise %9'luk pay sahibi. Ancak iki tahıl devi arasındaki savaş, ihracatı kesintiye uğrattı, Karadeniz'deki arz konusunda belirsizlikler yaratarak tahıl fiyatlarını ve piyasadaki oynaklığı artırdı.

Şubat ayında başlayan çatışmalar hâlâ devam ederken, Rusya'nın önümüzdeki süreçteki tahıl ihracatı konusunda, yaptırımlar ile çiftçilerin tohum ve diğer girdilere erişip erişemeyeceği konusundaki belirsizlikler nedeniyle şüpheler bulunuyor. Batı’nın Rusya'ya yönelik yaptırımlarında şu ana dek tarım ürünleri doğrudan hedef alınmadı. Ancak yaptırımların ve Batılı tahıl şirketlerinin Rusya pazarından çekilmesinin Rusya'nın buğday ihracatını azaltabileceği ifade ediliyor. Dünya buğday ihracat lideri olan Rusya, yılda ortalama 80 milyon ton buğday üretiyor ve bunun 30 milyon tonunu yurt dışına gönderiyor. 

Peki Rusya, 2022-23 sezonunda dünya pazarlarına ne kadar buğday sevk edebilecek? Savaş, yeni sezonda Rusya'nın buğday ihracatını nasıl etkileyecek? Yaptırımlar buğday sevkiyatlarını şimdiye kadar nasıl etkiledi? Bu soruları, konunun en yetkin isimlerinden biri olan Rusya Tahıl İhracatçıları Birliği Başkanı Eduard Zernin’e sorduk.

Rusya, dünya tahıl piyasasının büyük oyuncularından biri.  Yaptırımlar göz önünü alındığında Rusya yakın gelecekte bu konumunu sürdürebilecek mi?

Rusya, hem terkedilmiş ekilebilir arazileri ürün rotasyonu için kullanarak hem de gübre kullanım oranlarını artırarak, tohum ıslahını geliştirerek yoğun bir şekilde tarımsal üretimini geliştiriyor. Küresel iklim değişikliği bizim lehimize. Yaptırımlarla birlikte mevcut durumun, bu gidişatı değiştirmesi pek olası değil. 

Tarım sektörümüz son yıllarda sürdürülebilir kalkınma için sağlam bir temel oluşturdu. Tahıl ve diğer mahsullerde kendi kendimize yetiyoruz ve ihtiyacı olan ülkelere de ihraç ediyoruz. Rusya Tarım Bakanlığı'na bağlı Agroexport ajansına göre, Rusya'nın tarım ihracatı 2021'de 37.1 milyar dolara ulaştı. Bu, 2020 yılına göre %21 daha fazla. 160'tan fazla ülkeye 71 milyon tonun üzerinde gıda ve tarım ürünü tedarik ettik. Türkiye'nin de Rusya’dan ithalatını %38 artırarak 4,3 milyar dolara yükseltmesi ve 2021 yılında tarımsal ürün ihracatımızda şampiyon olması dikkat çekici bir gerçek.

HUBUBAT TEDARİĞİNDEN KATMA DEĞERLİ ÜRÜNE GEÇİŞ

 Rusya'nın tarım ihracatından bahsetmişken, önceliklerimizin tahıl ve diğer emtia arzından katma değerli ürünlere doğru değiştiğini anlamak gerekir. Bu durum, kotalar ve ihracat vergileri yoluyla emtia ihracatı üzerindeki mevcut kısıtlamalara rağmen ihracat gelirlerindeki büyümeyi açıklıyor. Elbette dünya tahıl pazarında kalmaya devam edeceğiz. Ancak Tarım Bakanlığı'nın 123 milyon ton olarak öngördüğü 2022 tahıl hasadı için mükemmel tahminlere rağmen ihracat hacimlerimizin önemli ölçüde artması pek mümkün değil. Devlet, tarımsal emtia ihracatı için kotaları sürdürecek, iç piyasada tahıl fazlası yaratacak ve yerel tahıl işleme sektörünü teşvik edecek. Ne kadar istesek de tahıl veya diğer tarımsal ürünlerin ihracatı üzerindeki kısıtlamaları kaldırmak için hiçbir ön koşul yok.

Ukrayna savaşı sebebiyle getirilen yaptırımlar Rusya'nın tahıl ihracatını nasıl etkiledi?

Tahıl arzının insanî doğasına ve yaptırımların kapsamından resmî olarak hariç tutulmasına rağmen, genişletilmiş yorumlamalar nedeniyle etkilerini kesinlikle hissettik. Bu, özellikle sigorta ve ödemeler gibi finansal hizmetlerde belirgin durumda. Müşterilerimizle yıllar içinde geliştirdiğimiz etkileşim modellerini değiştirmeliyiz. Rus ihracatçılar, sözleşmeden doğan yükümlülüklerini yerine getirmek ve tahılımıza ihtiyacı olan ülkelere tedarik sağlamak için mümkün olan her şeyi yapıyor. Sorunları yakından takip ediyor ve bunları sektör olarak ortak çabalarımızla çözüyoruz. Bazı ülkelerin yüksek sesli açıklamalarına rağmen dünya pazarında Rus tahılının gerçek bir alternatifi olmadığını anlıyoruz. Bugünün zorluklarına rağmen tahıl ihracatını bırakmayı düşünmüyoruz.

Rus buğdayının fiyatı düşüş gösterdi. Bu durum jeopolitik risklerle mi bağlantılı?

Geleneksel müşterilerimizin çoğu, durumu yeniden düşünmek ve küresel pazardaki tedarik mekanizmalarını yeniden yapılandırmak için ara verdi. Bunu rasyonel bir davranış olarak görüyoruz. Müşterilerimizin yararına yapıcı bir diyaloga hazırız.