Vietnam’ın tarım sektörü son 25 yılda müthiş bir gelişme kaydetti. Tarım ihracatında patlama yapan ülke, Hindistan ve Tayland’ın ardından dünyanın en büyük üçüncü pirinç tedarikçisi konumuna yükseldi. Vietnam’ın 2020 yılındaki pirinç ihracatının 2019 seviyelerine yakın bir seviye olan 7,1 milyon ton civarında gerçekleşmesi bekleniyor. AB ile serbest ticaret anlaşmasının aktive edilmesiyle Vietnam’ın pirinç ihracatı seçenekleri de önemli ölçüde artacak.
Vietnam, 90 milyonu aşkın nüfusuyla dünyanın en çok nüfusa sahip 15. ülkesi. Hızlı bir demografik ve sosyal değişimden geçen Vietnam’ın nüfusu 1986’da 60 milyon iken 2018’de 97 milyona ulaştı. 2050’de ise 120 milyonu bulacağı tahmin ediliyor.
Bölgedeki diğer ülkelerin aksine Vietnam sosyalist bir devlet yönetimiyle idare ediliyor ancak piyasa ekonomisini de destekliyor. Güneydoğu Asya ülkesi, son 30 yılda dikkat çeken bir ilerleme kaydetti. 1986’da başlatılanreformları ekonomik büyümeyi teşvik etti ve dünyanın en fakir ülkelerinden biri olan Vietnam’ı orta gelirli ülkeler arasına soktu.
2002 ile 2018 arasında GSYİH 2,7 kat arttı ve 2019’da 2.700 dolara yükseldi. Vietnam, Güneydoğu Asya ülkelerinin tamamını ve diğer ülkelerin birçoğunu önümüzdeki on yıllarda ekonomik büyüme ve gelişme yönüyle geride bırakacak.
Tarım, Vietnam’da en önemli sektörler arasında yer alıyor. Son 25 yıldır tarım sektörü devasa bir gelişme gösterdi. 1990’lı yıllar boyunca küçük çiftçilerin pirinç üretiminde verimliliği ve tarımda yoğunlaşmayı istikrarlı bir şekilde artırması; Vietnam’da fakirliğin azaltılması, ulusal gıda güvencesi ve sosyal istikrarın sağlanmasında başlıca rolü oynadı.
Vietnam’da tarım faaliyetleri, artan iç talebi karşılamanın yanında önemli miktarda ihracatı da mümkün hale getirdi. Tarım ihracatında patlama yapan ülke; karides, kahve, kaju, pirinç ve biber gibi çok çeşitli ürünlerde dünyanın en büyük beş ihracatçısı arasında yer alıyor.
Gayri safi yurtiçi hasılaya %20 gibi yüksek bir oranda katkı yapan tarım, Vietnam’ın piyasa ekonomisine geçişinde dikkate değer bir rol oynamaya devam edecek. Vietnam’ın tarım üretimindeki gücü, nüfusun üçte ikisinin kırsal kesimde yaşamasına dayanıyor. Yine işgücünün %70’i de tarım ve tarıma dayalı sektörlerde istihdam ediliyor. Son 15 yılda pirinç üretimini önemli ölçüde artıran ülke, dünyanın en büyük pirinç ihracatçılarından biri.
Son yıllarda su ürünleri ve sebze üretimi de ihracat odaklı olarak artış gösteriyor. Hızla artan iç talep ve yüksek besin değerli ürünlere yönelimin artması, Vietnam’ın tarım ürünleri ithalatına da hız vermesine sebep oluyor. Özellikle et ve et ürünleri, kauçuk, hayvan yemi ve yemlik tahıllar, şeker ve pamuk en çok ithal edilen ürünlerden bazıları.
PANDEMİ DÖNEMİNDE PİRİNÇ İHRACATI ARTTI
Pirinç, Vietnam’da temel gıda ürünü olarak öne çıkıyor. Ancak tüketicilere daha fazla seçenek sunuldukça, kişi başına düşen pirinç tüketimi azalıyor. Daha çok sulu tarımla elde edilen ve toplam üretimin %46’sını oluşturan kış/bahar çeltiğinin bu yılki hasadı haziran ayında tamamlandı. Üretimin, son beş yılın ortalaması civarında, 19,9 milyon ton olarak gerçekleşmesi bekleniyor.
Ülkenin güneyinde pirinç üretiminin yoğun olarak yapıldığı Mekong Nehri Havzası’nda kuraklık ve tuzlanma sorunlarından dolayı ekim alanları son beş yılın ortalamasına göre biraz azalsa da verimin genel olarak yüksek olduğu belirtiliyor.
Vietnam, Hindistan ve Tayland’ın ardından dünyanın en büyük üçüncü pirinç ihracatçısı. Vietnam’ın 2020 yılındaki pirinç ihracatının 2019 seviyelerine yakın bir seviye olan 7,1 milyon ton civarında gerçekleşmesi bekleniyor. Vietnam’ın pirinç ihracatı pandemi döneminde arttı ve rakibi Tayland’a göre 30 yıldır ilk kez daha iyi fiyatlarla satış yapmayı başardı.
COVID-19’un etkileri nedeniyle diğer tarım ürünlerinin ihracatı azaldı ancak pirinç ihracatından elde edilen gelir 2020’nin ilk sekiz ayında 2,2 milyar dolara ulaştı. Bu, geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 10,4 oranında artışa işaret ediyor.
Bu yıl Vietnam’ın bir numaralı müşterisi Filipinler oldu. İhracatın %40’a yakını bu ülkeye yapıldı. Öte yandan Senegal, Endonezya ve Çin’e yapılan ihracat hızla arttı. Yerel ihracatçılar, Avrupa Birliği ile yapılan serbest ticaret anlaşmasının Vietnam’ın pirinç ihracatı seçeneklerini önemli ölçüde artıracağını tahmin ediyor.
İÇ PİYASADA PİRİNÇ FİYATLARI YÜKSEK SEYREDİYOR
İç piyasada pirinç fiyatları, ithalatçı ülkelerden gelen güçlü talep nedeniyle 2020 yılı başından bu yana yükseliyor. Mart ve nisan ayları arasında COVID-19 paniğiyle yapılan alışverişler ve kurak havanın üretimi azaltacağı endişesinden dolayı fiyatlar yüzde 30 arttı. Haziran ayında erken hasatta yüksek rekolte elde edilmesi ve dış talepteki düşüş fiyatlara da yansıdı. Ancak Haziran 2020’deki fiyatlar geçtiğimiz yılın aynı dönemine göre yüzde 40 daha yüksekti.
MISIR ÜRETİMİNDE DÜŞÜŞ
Vietnam’da mısır, yem endüstrisinin ihtiyaçlarını karşılayan birkaç yerel üründen biri. Ancak mısır üretimi, güçlenen iç talebin aksine, 2015’ten bu yana azalıyor. Hükümetin, çiftçileri pirinçten mısıra geçmeleri için teşvik etmesi de buna çare olamadı.
Mısırda 2020 hasadı tamamlandı ve bu sezonki üretimin, 1,9 milyon tonluk ortalamanın altında kalacağı tahmin ediliyor. Üretimdeki azalma, bazı çiftçilerin mısır yerine sebze yetiştirmeye yönelmesinden kaynaklanıyor.
Vietnam’da üretilen mısırın yüzde 85’i yem ve endüstriyel üretim için kullanılıyor. Mısırdan daha çok küçükbaş, büyükbaş ve domuz yeminde başlıca içerik olarak yararlanılıyor. Bunun yanında, yemlik buğdayın pahalı olması durumunda yem olarak mısır kullanılıyor. Şu anda yem değirmencileri fiyat farkından ötürü buğday yerine mısırı tercih ediyor.
Domuz eti üretiminde ve tüketiminde dünyada beşinci sırada yer alan Vietnam, 2019’da başlayıp 2020 başlarına kadar devam eden Afrika Domuz Gribi salgınlarından ciddi şekilde etkilendi. Resmi tahminlere göre, 2020 yılının mart ayı itibariyle en az 6 milyon domuz bu hastalık nedeniyle öldü ya da itlaf edildi. Hayvanların ölmesi, çiftçilerde büyük gelir kaybına sebep oldu. Bu da 2,5 milyon kişinin gıda güvencesi ile ilgili endişelere yol açtı.
MISIR İTHALATI REKOR SEVİYELERE YAKIN
Vietnam’da 2020/21 döneminde tahıl ithalatına ihtiyaç, bir önceki yıla göre yüzde 10 artarak 15,5 milyon tona çıktı. Yurt dışından alınması gereken mısır miktarının 11,5 milyon tonu bulacağı tahmin ediliyor.
Bunda, 20102’den bu yana gelişmeye devam eden yem endüstrinin etkisi büyük. Pirinç kepeği ve kırık pirinç tedarik konusunda sorun yaşanmayan ülkede, mısır üretiminin hafif şekilde düşerken, manyok ürününe hem yurt dışından hem de iç piyasada endüstriyel üretim ve biyoyakıt sektöründen güçlü talep söz konusu.
Vietnam, mısırı daha çok Güney Amerika’dan ithal ediyor. Bunun yanında ABD ve Doğu Avrupa’dan sınırlı miktarlarda da olsa alım yapıyor.
BUĞDAY İTHALATÇISI
Vietnam’da önemli bir temel gıda maddesi olan buğday; ekmek, noodle ve tatlı bisküvi üretiminde kullanılıyor. Vietnam’da kişi başına düşen gıda amaçlı buğday tüketimi 1990 yılında 5 kg iken, 2018’de 16 kg’a yükseldi. 2030 yılında ise 23 kg’a ulaşması bekleniyor. Gıda amaçlı buğday talebinin de 2030’da 2,8 milyon tona çıkacağı öngörülüyor. Hayvan yemi endüstrisinde buğday kullanımı ise 10 yıl önce neredeyse sıfırdan 3 milyon tona yükseldi.
Vietnam’da buğday yetiştirilmiyor. Bu yıl yem sektöründen gelen talebin zayıflamasıyla ithalata duyulan ihtiyacı son 5 yılın ortalamasına göre yüzde 10 daha az gerçekleşmesi, yani 3,6 milyon tonda kalması bekleniyor. Ülkenin öğütmelik buğday ihtiyacının yaklaşık yüzde 40’ı Avustralya’dan tedarik ediliyordu.
Ancak bu ülkede son birkaç yıldır görülen kuraklıktan dolayı yükselen fiyatlar, Vietnam’ı diğer ihracatçılara yöneltti. 2017/18 sezonunda Rusya’nın bu pazardaki payı yükseldi. Ancak Vietnam hükümetinin bitki sağlığı ile ilgili kontrolleri sıkılaştırmasından dolayı Rusya’dan alınan buğday miktarı bir sonraki dönem yüzde 43 oranında azaldı.
Vietnam’da su ürünleri ve hayvancılık sektörlerinin gelişmeye devam etmesinden dolayı yemlik buğday talebinin de artacağı tahmin ediliyor. Ancak mısır ve manyok gibi alternatif yem kaynaklarının da bulunması, buğday talebinde değişkenliği ortaya çıkarıyor.
Vietnam; Avustralya ve Rusya gibi büyük buğday ihracatçıları ile serbest ticaret anlaşmaları yapmış durumda. Komşu ülkelere un ürünleri ihracatına yönelik çalışmaların başarıya ulaşması, hayvancılık ve su ürünleri yetiştiriciliğinin daha da gelişmesi halinde Vietnam’a buğday ithalatı artacak.
VİETNAM’DA DEĞİRMEN SEKTÖRÜ
Vietnam yıllık 3,5 milyon ton buğday öğütme kapasitesine sahip. Bu kapasite, şu andaki ihtiyacın iki katına denk geliyor. Vietnam’da un talebinin 2030’a kadar her yıl yüzde 3 oranında büyüyeceği tahmin ediliyor.
Buna rağmen, değirmen kapasitesi yine de ihtiyacın üzerinde olacak. Vietnam’da 4 büyük buğday değirmeni piyasayı domine ediyor. Vimaflour, Mekong, Interflour ve Bing Dong şirketleri piyasanın yüzde 50’sine hakim. Bu yüksek kapasite, un sanayinin yakın gelecekte gıda amaçlı buğday tüketiminin artacağına inandığını gösteriyor.
Ayrıca, komşu ülkelere un ihracatı ve su ürünleri yemleri için öğütülmüş buğday kullanımının artacağına yönelik beklentiler de işaret ediyor.
Güneydoğu Asya’nın bir numaralı un tedarikçisi Vietnam’ın un ihracatı, 2001 yılından bu yana 20 kat arttı. İhracat daha çok Tayland ve Filipinler’e yapılıyor. ASEAN üyelerine gümrüksüz satış yapılabilmesinden dolayı un ürünleri daha çok bu ülkelere ihraç ediliyor.
Ancak 2018/19 sezonunda buğday ithalatında azalma ve rekabetteki artıştan dolayı Vietnam’ın un ihracatı daralma gösterdi. Amerikan Tarım Bakanlığı’nın tahminlerine göre 2019/20 sezonunda da aşağı yönlü trend sürecek.