“Otomasyon sistemleri sayesinde; fabrikanın verimliliği izlenebilmekte, kontrol altına alınmakta, hammaddeden mümkün olan en yüksek oranda ve kalitede ürünler elde edilmekte ve enerji tasarrufu yapılabilmektedir.”

Rıza AYCAN Meko A.Ş. Genel Müdür / CEO Un fabrikalarında aslında birçok parametreye bağlı olarak değişen oldukça zor bir proses vardır. Buğdaydan, mümkün olan en yüksek oranda ve kalitede ürün elde etmek; hammaddeye bağlı olduğu kadar prosesin verimine de bağlıdır. Otomasyon sistemleri sayesinde; fabrikanın verimliliği izlenebilmekte, kontrol altına alınmakta, hammaddeden mümkün olan en yüksek oranda ve kalitede ürünler elde edilmekte ve enerji tasarrufu yapılabilmektedir.

Otomasyon sistemi sayesinde fabrika içerisindeki binlerce noktadan bilgi almak mümkündür. Öte yandan otomasyon olmayan sistemlerde operatörün her noktayı kontrol etmesi ve müdahale edebilmesi mümkün değildir. Otomasyon sisteminde, prosesten toplanan bilgilere göre karar verme ve müdahale etme aşamaları da otomatik olarak gerçekleştirilir. Bu sayede ekipmanlar içinde ürün sıkışması, makinelerde aşırı yüklenme, arızalanma gibi birçok sorunun önüne geçilmektedir. Rekabetin oldukça yoğun olduğu un sektöründe, üretirken kazanmak oldukça önemli bir hale gelmiştir. Bu da ancak fabrikanın prosesine uygun ve doğru bir otomasyon sisteminin kurulması ile mümkündür.

PROSES KONTROLÜ VE OTOMASYON İÇİN ÜRETİCİLERİN BEKLENTİLERİ Günümüzde belli bir kapasitenin üzerinde çalışan hemen hemen bütün üreticiler proses kontrolüne önem vermekte ve birçoğu otomasyon ile çalışmaktadır. Ancak hala bazı orta ölçekli ya da düşük kapasiteli fabrikalar manuel olarak çalışmaya devam etmektedir. Bu da üretim aşamasında mali kayıpların artmasına, ürün kalitesinin ise azalmasına neden olmaktadır. Bunun yanında günümüzde artık birçok üretici otomasyon sistemleri sayesinde üretim sürecini detaylı olarak takip etmekte ve kayıpları minimize etmek için gerekli tedbirleri almaktadır.

Üreticilerin otomasyonla ilgili beklentileri kaliteli ve uzun ömürlü sistemlerin yanı sıra sistem hizmeti veren firmanın deneyimli ve çözüm odaklı bir teknik ekibe sahip olmasıdır. Bununla birlikte hızlı teknik servis de kesintisiz üretim yapan fabrikalar için önem arz etmektedir.

PROSES KONTROLÜNÜN VE OTOMASYONUN AVANTAJLARI Un fabrikalarında prosesin bazı noktalarını manuel olarak takip etmek, belli bir sürat içinde işletmek otomasyon olmadan mümkün değildir. Bunun yanında mali kayıpları minimize etmek, verimli çalışmak ve kaliteli ürün ortaya çıkarmak için de üreticiler mutlaka kendi proseslerine uygun, deneyimli firmalar tarafından yapılacak otomasyon sistemlerini tercih etmelidir. Otomasyon sistemlerinin amacı problemler oluşmadan, sorunlar büyümeden çözmek ve üretimin devamlılığını sağlamaktır. Otomasyon sistemleri sayesinde fabrikanın bölümlerinde ayrı ayrı enerji izlemesi yapılarak daha verimli ve daha güvenli çalışma olanağı sağlanmaktadır. Ayrıca uzaktan erişim ve servis sistemi ile PLC ve SCADA programlarında oluşabilecek arızalar hızlıca giderilebilmektedir. Bunun yanında işletme sahipleri, yetkilileri de telefon, tablet gibi cihazlar ile sistemi uzaktan izleyebilmekte ve gerektiğinde rapor alabilmektedir. Otomasyon sisteminin diğer avantajları arasında; arıza tespit kolaylığı, operatör komutlarının hafızada tutulması, ihtiyaca göre birçok farklı tipte rapor alabilme gibi kalemler sayılabilir.

HER İŞLETME OTOMASYONA UYGUN MUDUR? Her işletme kapasiteden bağımsız olarak otomasyona uygun olmakla birlikte çok eski fabrikalarda mekanik sistem ve proses akışının elverişli olmamasından dolayı tek başına otomasyon sisteminin kurulması anlam teşkil etmez. Mekanik altyapı ve akışın düzeltilmesi ve otomasyon sisteminin buna göre adapte edilmesi gerekir. Altyapı ve adaptasyon işlemlerinin, fabrikanın kurulma aşamasında, ileriye yönelik kapasite artırımları gözönünde bulundurularak yapılması birçok avantaj sağlar.Bu sayede işletme, ileride yapacağı yatırımı düşük maliyetle ve hızlı bir şekilde yapmış olur.

ÜRETİM SÜREÇLERİNİN TEK NOKTADAN YÖNETİLMESİNİN FAYDALARI Un fabrikalarındaki prosesler, PLC ve SCADA sistemleri ile kontrol edilir. Güç kontrolleri ise Motor Kontrol Üniteleri ile sağlanır. Giriş/Çıkış üniteleri ile PLC ve SCADA tüm ekipmanları izleyip kontrol eder. Fabrikada kapasiteye de bağlı olarak elektrik sisteminin büyüklüğüne göre PLC, SCADA, Giriş/Çıkış Üniteleri ve Motor Kontrol Üniteleri belirlenir. Tüm bu altyapıların kurulup birbirlerine adapte edilmesi ile tek bir kontrol merkezinden fabrikanın kontrolü ve takibi sağlanır. Ayrıca ana izleme ve kontrol merkezi dışında istenilen bazı noktalarda da (paketleme, hammadde alım vb.) izleme ve kontrol merkezleri oluşturulabilir. Gelişen kablolama teknolojileri kullanılarak sistem için kullanılacak kablo miktarı ve kablolama işçilikleri minimuma indirilebilir, bu sayede arıza bulma kolaylığı da sağlanabilir. İstendiği takdirde özel yazılımlarla ile fabrikadaki makinelerin gerçek çalışma sürelerine göre bakım-onarım işlemleri de takip edilebilir.

OTOMASYONA GEÇİŞTE DİKKAT EDİLMESİ GEREKENLER Otomasyona geçmek isteyen un fabrikası yöneticileri öncelikle dünyadaki gelişmeleri yakından takip eden, geniş ve deneyimli bir teknik kadroya sahip otomasyon firmalarını tercih etmelidir. Otomasyon sistemleri yaşayan sistemler olup zamanında yapılan bakım, servis ve yenileme işlemleri ile ayakta kalabilmektedir. Bu nedenle ilk yatırım aşamasında, sistemi ihtiyaca göre doğru dizayn etmek ve uzun yıllar verimli bir şekilde bu sistemi yaşatabilmek hedef olmalıdır.

Otomasyon sisteminde kullanılan teknolojilerin üretime etkisi yüksektir. Seçilen otomasyon sistemine göre fabrikanın yönetilmesi, kapasitelerin tutturulması ve hassasiyetin sağlanması değişebilir. Tüm bu detaylar, ürün kalitesine doğrudan etki etmektedir. Örnek olarak; bir torbalama kantarından beklenen yüksek kapasite ve maksimum hassasiyet, ancak doğru sistem seçimi ile sağlanabilir.

Diğer dikkat edilecek konu, otomasyon firması ile yapılacak anlaşma zamanını iyi belirlemek olmalıdır. Otomasyon firmasının malzeme tedarik süreleri, atölye montaj süreleri, sahada yapılacak kablolama ve devreye alma süreleri mutlaka dikkate alınmalıdır. İşin büyüklüğüne ve içeriğine göre değişmekle birlikte orta ölçekli fabrikalarda, fabrika çalışma zamanından minimum 5-6 ay önce otomasyon firması ile anlaşma yapılması ve sürecin başlaması gerekmektedir.

MEVCUT FABRİKALARDA OTOMASYONA GEÇİŞ MALİYETİ Fabrikanın ihtiyacını çok iyi belirlemek ve sistemi ona göre dizayn etmek, hem yatırım maliyeti hem de işletme maliyeti açısından çok önemlidir. Malzemelerde önceden çalışabilirliği denenmiş belli bir kalitenin üstünde malzemeler tercih edilmeli, kalitesiz malzemeden kaçınılmalıdır. Ucuz olduğu için tercih edilen malzemelerin, yatırım maliyeti düşük olmakla beraber işletim maliyeti oldukça yüksek olmaktadır. Ayrıca sürekli arıza vererek üretim sürecini durdurması ile ürün ve gelir kayıplarına yol açtığı da unutulmamalıdır.

Yatırım maliyeti nedeni ile uzun süre üreticiler tarafından otomasyon sistemine geçme işlemi ertelenebilmektedir. Fakat bu şekilde ürün ve gelir kayıplarının da önüne geçmek mümkün olamamaktadır. Dolayısıyla günümüz teknolojisine ayak uydurmak, zorlu rekabet ortamında ayakta kalabilmeyi sağlayacağı gibi “verimli çalışma-kaliteli ürün” prensibi ile firmaları daha da ileriye taşıyacaktır.