2023/24 sezonunda dünyanın en büyük ikinci makarnalık buğday ihracatçısı olma yolunda ilerleyen Türkiye, en büyük tedarikçi Kanada’da son üç yılda yaşanan ikinci kuraklığın neden olduğu arz açığının kapatılmasına yardımcı oldu ve sezon başında görülen fiyat artışını engelledi. Türkiye’nin durum buğdayı ihracatçısı olarak yaptığı olağanüstü atılım, makarna tutkunlarını bir yıl daha fiyat sıkıntısından kurtardı. Türkiye, yeni sezonda da dünya piyasalarına makarnalık buğday ihraç etmeye hazırlanıyor.

Londra merkezli Uluslararası Tahıl Konseyi’ne göre, küresel durum stokları bu sezon son otuz yılın en düşük seviyesine inecek. Ancak Türkiye’den yapılan sevkiyatlar acil bir açığı önledi ve makarnalık buğday fiyatlarının dünya temel tahıl fiyatlarındaki gevşemeye paralel seyretmesini sağladı.

Daha önce makarna, kuskus ve Akdeniz bölgesinde bazı ekmek türlerinin yapımında kullanılan durum buğdayının net ithalatçısı olan Türkiye, Haziran ayında sona erecek 2023/24 sezonunda şimdiye kadar yaklaşık 1,5 milyon ton durum buğdayını ihraç ederek piyasayı şaşırttı.

Aykut Göymen

Türkiye Makarna Sanayicileri Derneği Başkanı Aykut Göymen konuyla ilgili olarak yaptığı değerlendirmede, “Türkiye, küresel pazarlara durum buğdayı ihracatçısı olarak girerek oyunu değiştirdi. Bunun tek seferlik bir şey olmadığını ve Türkiye’nin önümüzdeki yıllarda da durum buğdayı ihracatçısı olmasının sürdürülebilir olduğunu söyleyebilirim.” dedi. 

Türkiye’nin geçen yıl durum buğdayında beklenenden daha iyi mahsul alması, yüksek enflasyon ve daha önceki kuraklık nedeniyle yapılan yüklü ithalatın ardından stokların dolmasını sağladı.

 Geçen yıl devletin alım fiyatında yaklaşık %30’luk bir artış da dahil olmak üzere çiftçiler için cazip fiyatlar ve sulamaya yapılan yatırımlar ekim ve verimi artırdı. Tür lirasının dolar ve Euro karşısında zayıflaması da Türk makarnalık buğdayını yurtdışında daha rekabetçi hale getirdi. 

REKOR SEVİYEDE MAKARNALIK BUĞDAY ÜRETİMİ

Üreticilerin daha fazla ekim yapması ve havaların şu ana kadar iyi gitmesiyle Türkiye’deki durum buğdayı üretiminin bu yıl üst üste ikinci kez rekor kırarak 4 milyon tonun üzerine çıkması bekleniyor.

Bu rakam, Türkiye’nin yıllık 3 milyon tona varan iç tüketimini aşıyor. İhracat odaklı büyük makarna endüstrisinden gelen talep, Afrika ve Latin Amerika’daki fiyat odaklı pazarlar için daha ucuz yumuşak buğday kullanımına geçişle sınırlandı.

Analistler, Kanada’da üretim toparlansa bile Türkiye’nin 2024/25 sezonu durum buğdayı ihracatının yine 1 milyon tonu aşabileceğini ve ülkemizin yeni sezonda da makarna hammaddesinde dünya için önemli tedarikçi olmaya devam edeceğini tahmin ediyor.

İTALYAN MAKARNACILAR TÜRKİYE'YE YÖNELDİ

Reuters’in konuyla ilgili olarak yaptığı haberde, Türkiye’den yapılan sevkiyatların, Rusya ve Kazakistan’dan gelen büyük miktarlarla birlikte dünyanın bir numaralı makarna ihracatçısı İtalya için adeta can suyu olduğu ifade edildi. Kendi adını taşıyan İtalyan makarna şirketinin eş CEO’su Vincenzo Divella, Reuters’a verdiği demeçte, “Makarna üreticilerimiz Türkiye’den durum buğdayı satın aldı, çünkü bize rekabetçi fiyatlarla sunuldu. Kanada’da büyük bir sorun yaşadık. Ülkemizde ise hava koşulları ve yağmurlar nedeniyle bu sezon felaketle sonuçlandı.” dedi. Türk mahsulü İtalya’da iyi kalite bir seçenek olarak görülse de, Kanada makarnalık durum buğdayı  pek çok üretici için referans olmaya devam ediyor.

Makarnalık durum fiyatlarının en az beşte bir oranında düşerek geçen yaz Kanada’daki kuraklık paniği öncesindeki seviyesine gerilemesi, tüketicileri de rahatlatıyor. Piyasa araştırmaları şirketi Nielsen, İtalya’da 25 Şubat’a kadar olan iki aylık dönemde perakende makarna fiyatlarının yıllık %3,5 düştüğünü, 2023’te ise %7,4 arttığını kaydetti.

TÜRKİYE İSTİKRARLI BİR DURUM BUĞDAYI TEDARİKÇİSİ OLABİLİR Mİ?

Moskova’nın Ukrayna’yı işgalinin ardından Avrupa’nın Rusya’dan tahıl alımını gümrük vergileriyle durdurmayı planlamasıyla birlikte Türkiye’nin durum buğdayı ihracatı daha da önemli hale geldi. Fransa merkezli Strategie Grains analisti Severine Omnes-Maisons, 2023/24 sezonunda AB’nin makarnalık buğday ithalatının beşte birini karşılayan Rusya’ya getirilen yasak hakkında, “Makarnalık buğday için bunun özellikle İtalya’nın ithalatı açısından önemli sonuçları olabilir.” yorumunda bulundu. 

Avrupa ve Kuzey Afrika’da makarnalık buğday üretim yapılan bölgelerinde ekimin azalması da piyasayı, Türkiye’den ithal edilen durum buğdayına daha bağımlı hale getirebilir. Analistlere göre Mağrip ve Güney Avrupa’nın bazı bölgelerini etkisi altına alan kuraklık, bölgenin kuru ve sıcak koşullarını seven bu ürün için bile fazla kurak. Fas’taki tahıl hasadının bu yıl yarı yarıya azalması bekleniyor. Fransa’da ise sağanak yağmurlar bu yılki makarnalık buğday alanını 2000 yılından bu yana en düşük seviyesine çekebilir.

Argus Media analisti Alexandre Marie, bu kötü tabloya karşı ithalatçıların, ‘Avrupa’nın kapısındaki Kanada’ diye nitelediği Türkiye, Rusya ve Kazakistan’dan makarnalık buğday toplayarak yanıt verdiklerini söyledi. Ancak Reuters, Toprak Mahsulleri Ofisi’nin mart ayında durum buğdayı ihracat ihalesini iptal ettiğini hatırlatırken, bazı uzmanların, devlet tarafından regüle edilen tahıl arzı ve iklim riskleri göz önüne alındığında Türkiye’nin uzun vadeli bir durum buğdayı tedarikçisi olup olamayacağı konusunda temkinli olduklarını dile getirdi.