Tunus’ta tahıl üretimi buğday ve arpa ağırlıklıdır. Amerikan Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi’nin (USDA FAS) verilerine göre, 2015/16 sezonunda 912 bin ton buğday üreten Tunus’un buğday üretiminin 2016/17 sezonunda da ise 1 milyon tona yükseldiği tahmin edilmektedir. 2017/18 sezonunda ise Tunus’un 1,2 milyon ton buğday üreteceği öngörülmektedir. Libya’nın da tahıl üretiminde önde gelen ürünler buğday ve arpadır. 2015/16 sezonunda 200 bin ton buğday üreten Libya’nın 2016/17 ve 2017/18 sezonlarında da aynı miktarda buğday üreteceği tahmin edilmektedir. Libya’nın arpa üretimi ise 100 bin ton civarındadır.
Tunus’un ve Libya’nın tahıl üretiminde buğday ve arpa ön plandadır. Ancak üretimi kendi kendine yetmeyen Tunus, buğday ve arpanın yanı sıra üretimini yapmadığı mısırı da ithal etmektedir. Tunus’un ekonomisi turizm başta olmak üzere, hizmet sektörü, tarım, tekstil ve hazır giyim, hafif sanayiler ile petrol ve fosfat üretimine dayanan gelişme yolunda bir ekonomidir.
Libya’da tarım sektörünün GSMH içindeki payı yüzde 3’ü geçmemektedir. Tarım, Akdeniz kıyısında ve geleneksel yöntemlerle yapılmaktadır. Ülke genelinde görülen çölleşme tarımsal üretimi olumsuz etkilemekte ve üretim maliyetlerini arttırmaktadır. Ayrıca üretim, ekilebilir toprakların ve yerli işgücünün sınırlı olmasından olumsuz etkilenmiştir.
TUNUS’UN DÜNYA TAHIL ÜRETİMİNDEKİ YERİ
Tunus’ta tahıl üretimi buğday ve arpa ağırlıklıdır. Amerikan Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi’nin (USDA FAS) verilerine göre, Tunus’un buğday üretim miktarı 2014/15 sezonunda 1,5 milyon ton, 2015/16 sezonunda 912 bin ton olarak kaydedilmiştir. 2016/17 sezonunda yine 1 milyon ton olarak gerçekleşen buğday üretiminin 2017/18 sezonunda da ise 1,2 milyon tona yükseleceği öngörülmektedir.
Tunus’un üretimini gerçekleştirdiği bir diğer önemli ürün ise arpadır. 2014/15 sezonunda 773 bin ton arpa üreten Tunus, arpa üretimini 2015/16 sezonunda 366 bin tona düşürmüştür. Ancak Tunus, 2016/17 sezonunda bu miktarı 375 bin tona çıkarmıştır. 2017/18 sezonunda ise Tunus’un 500 bin ton arpa üreteceği öngörülmektedir.
Ülkede üretimde olduğu gibi tüketimde de buğday öne çıkmaktadır. USDA’nın verilerine göre, 2014/15 ve 2015/16 sezonlarında 2,9 milyon ton buğday tüketen ülkenin 2016/17 sezonunda da yine 2,9 milyon ton buğday tükettiği tahmin edilmektedir. Tunus’un 2017/18 sezonunda da aynı miktarda tüketim yapacağı öngörülmektedir. Mısır tüketimine bakıldığında, 2014/15 ve 2015/16 sezonları arasında 1 milyon ton civarında tüketim gerçekleştirildiği görülmektedir. 2016/17 sezonu için tahmin edilen tüketim miktarı 1,2 milyon tona yükselmiştir. Tunus’un 2017/18 sezonunda ise 1,3 milyon ton mısır tüketeceği öngörülmektedir. Tunus’un arpa tüketimi ise 2014/15 ve 2015/16 sezonlarında 1 milyon ton civarında gerçekleşmiştir. 2016/17 sezonu için tahmin edilen ve 2017/18 sezonu için öngörülen tüketim miktarı ise yine 1 milyon tondur.
LİBYA’NIN DÜNYA TAHIL ÜRETİMİNDEKİ YERİ
Tunus’ta olduğu gibi Libya’nın tahıl üretiminde de buğday ve arpa ön plandadır. 2014/15 sezonunda 200 bin ton buğday üreten Libya, 2015/16 ve 2016/17 sezonlarında da 200 bin ton buğday üretmiştir. Libya’nın 2017/18 sezonunda da yine 200 bin ton buğday üretimi gerçekleştireceği öngörülmektedir. En çok üretilen ikinci tahıl ürünü ise arpadır. Libya’nın 2014/15 ila 2016/17 sezonları arasında arpa üretimi ortalama 101 bin tondur. Libya’nın 2017/18 sezonunda da 100 bin ton arpa üreteceği öngörülmektedir.
Libya’nın tahıl tüketiminde önde gelen ürünlerin buğday ve arpa olduğu görülmektedir. Buğday tüketimi 2014/15 sezonunda 1,6 milyon ton, 2015/16 sezonunda ise 1,5 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Libya’nın 2016/17 sezonunda 1,6 milyon ton buğday tükettiği tahmin edilmektedir. 2017/18 sezonu için Libya için öngörülen buğday tüketim miktarı aynıdır. Libya’nın arpa tüketim miktarının 2014/15 ila 2016/17 sezonları arasında 1,1-1,4 milyon ton civarında olduğu görülmektedir. Libya’nın 2017/18 sezonunda ise arpa üretiminin 800 bin tona düşeceği öngörülmektedir. 2014/15 ve 2016/17 sezonları arasında mısır tüketimi 640-720 bin ton aralığında olan Libya’da 2017/18 sezonunda 750 bin ton mısır tüketileceği öngörülmektedir. Ayrıca, Libya’da 2014/15 ila 2016/17 sezonları arasında 200-250 bin ton civarında pirinç tüketilmiştir.
DÜNYA TAHIL TİCARETİNDE TUNUS VE LİBYA
Ürettiği buğday ve arpa miktarı yeterli olmayan Tunus, özellikle buğdayda ve mısırda ithalata başvurmaktadır. USDA verilerine göre, ülkede 2014/15 sezonunda 1,4 milyon ton buğday ithal edilmiş ve bu miktar 2015/16 sezonunda 1,9 milyon tona yükselmiştir. en buğday ithalatı, 2016/17 sezonunda ise ülkenin buğday ithalatı 1,8 milyon tona gerilemiştir. 2017/2018 sezonunda da Tunus’un 1,9 milyon ton buğday ithal edeceği öngörülmektedir. 2014/15 sezonunda 1 milyon ton mısır ithal eden Tunus’un 2016/17 sezonunda ise 1,2 milyon ton mısır ithal ettiği tahmin edilmektedir. 2017/18 sezonunda ise mısır ithalatının 1,3 milyon ton olarak gerçekleşeceği öngörülmektedir.
Libya’da ise tahıl ithalatı ağırlıklı olarak buğday ve arpa üzerinden işlemektedir. 2014/15 sezonunda 1,3 milyon ton buğday ithal eden Libya, 2015/16 sezonunda da aynı miktarda buğday ithal etmiştir. Libya’nın 2016/17 ve 2017/18 sezonlarında ithal ettiği buğday miktarı ise 1,4 milyon tondur. Buğdayın ardından en çok arpa ithalatı gerçekleştiren Libya, 2014/15 sezonu ile 2016/17 sezonları arasında 1 ila 1,3 milyon ton arasında arpa ithalatı gerçekleştirmiştir. 2017/18 sezonunda ise Libya’nın 700 bin ton arpa ithal edeceği öngörülmektedir. Libya’nın mısır ithalatı ise 2014/15 ila 2017/18 sezonları arasında 581-800 bin ton arasındadır. Pirinç üretimi gerçekleştirmeyen ülke, tüketimini pirinç ithalatıyla sağlamaktadır. Libya’nın 2014/15 ila 2016/17 sezonlarında 200-250 bin ton pirinç ithal ettiği görülmektedir.
TUNUS VE LİBYA’DA UN SANAYİ
ABD Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi (USDA FAS)’nin Tunus raporuna göre, daha çok durum buğdayı üretilmektedir. 2001 yılında kişi başı buğday tüketimi 247 kilogram, 2007 yılında ise 325 kilogram olarak gerçekleşse de Tunus’un ortalama yıllık buğday tüketimi kişi başı 256 kilogramdır. Hükümetin hedefi 1,5 milyon tonu durum buğdayı olmak üzere yılda 2,7 milyon ton tahıl üretimine ulaşmaktır. Böylece kendi kendine yetebilmek için gerekli rakamlara ulaşacaktır. Bu nedenle tahıl üretiminde özel yatırımları teşvik etmek amacıyla çeşitli sübvansiyonlar sunmaktadır. Ülkedeki tahıl değirmenciliği ise yıllar içerisinde gelişimini devam ettirdiği görülmektedir.
Tunus’un Ulusal Tahıl Ofisi’nin internet sitesinde yer alan bilgilere göre, ülkedeki 4 büyük limanın yakınlarında 18’i kıyı bölgelerde olmak üzere 25 un değirmeni bulunmaktadır. Değirmenlerin yıllık buğday işleme kapasitesi 2 milyon tondur. Ülkede üretilen arpa ise özellikle büyükbaş yem üretiminde kullanılmaktadır. Arpanın yüzde 85’i yem, yüzde 15’i ise gıda olarak tüketilmektedir.
2014 yılında yayınlanan Uluslararası Tahıl Konseyi (IGC)’nin Libya ile ilgili araştırma raporuna göre, buğday, Libya’da en değerli gıda olarak görülüyor ve Libya’daki gıdaların yüzde 80’i buğdaydan üretiliyor. Un Libya’da ana gıda maddelerini oluşturan ekmek, makarna ve kuskus üretiminde kullanılıyor. Ayrıca Libya’da üretilen buğday kepeği doğrudan hayvanların beslenmesi için yem fabrikalarına gönderiliyor.
Libya’da değirmencilik endüstrisi ise yerel ve özel sektördeki değirmenlerden oluşuyor. Ülkede yılda 3 milyon ton yumuşak buğday kırma kapasitesine sahip 42 un fabrikası ile yılda 700 bin ton sert buğday kırma kapasiteli 8 irmik fabrikası bulunduğu belirtiliyor. Toplam değirmencilik kapasitesinin yüzde 63’ünü sağlayan yerel sektörde 2 büyük un fabrikası mevcuttur. Libya’daki tahıl silolarının toplam kapasitesi ise 500 bin tondur.
TUNUS VE LİBYA’DA UN TİCARETİ
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) verilerine göre, Tunus’un buğday unu ihracatı 2010-2013 yılları arasında 4 bin ila 59 bin ton arasında seyretmiştir. 2011 yılında 59 bin ton buğday unu ihraç eden Tunus, bu miktarı 2012 yılında rekor bir düşüşle 4 bin tona düşürmüştür. 2013 yılında ise buğday unu ihracatı 11 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Tunus’un buğday unu ithalatı ise 2010-2013 yılları arasında 51 ton ile 50 bin ton arasında gerçekleşmiştir. 2011 yılında 50 bin ton buğday unu ithal eden Tunus, bu miktarı 2012 yılında bin 500 tona ve 2013 yılında ise rekor bir düşüşle 51 tona düşürmüştür.
FAO verilerine göre, 2010-2011 yıllarında 13-4 ton buğday unu ihraç eden Libya, bu rakamı 2012 yılında 716 tona çıkarmış ve 2013 yılında ise 247 tona düşürmüştür. Tüketimini ithalatla karşılayan Libya’nın un ithalat rakamları da düşüş göstermektedir. Libya, 2010 ve 2013 yılları arasında bin ton ila 265 bin ton arasında buğday unu ithal etmiştir. Ülkenin buğday unu ithalatı 2010 yılında yaklaşık 2 bin ton olarak gerçekleşmiş ve 2011 yılında bu miktar 265 bin tona yükselmiştir. 2012 ve 2013 yıllarında düşüş gösteren buğday unu ithalatı önce 130 bin tona ve sonra 5 bin tona gerilemiştir.