Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO), gıda piyasalarındaki COVID-19 kaynaklı belirsizliğin daha aylarca süreceğini açıkladı. FAO’nun yeni raporunda, gıda-tarım sektörünün, pandemi krizine diğer sektörlere kıyasla daha iyi direnç göstermesinin beklendiği de kaydedildi.

FAO’nun son açıkladığı Gıda Görünümü raporunda; tahıllar, yağlı tohumlar, süt ürünleri, balık ve şeker gibi en çok alınıp satılan gıda ürünlerinin 2020-2021 dönemindeki üretim ve piyasa trendleriyle ilgili olarak öngörüler paylaşıldı. Raporda, incelenen gıda sektörlerinin, COVID-19 salgınından farklı derecelerde etkilendiği ifade edildi. Rapor, COVID-19’un genel olarak, gıda güvencesi için ciddi tehdit oluştursa da tarımsal emtia piyasalarının diğer sektörlere göre pandemiye daha dirençli olduğunu ortaya koydu. FAO Ticaret ve Piyasalar Bölümü Direktörü Boubaker Ben-Belhassen, karşı karşıya kalınan zorlukların ve belirsizliklerin büyüklüğünden dolayı uluslararası toplumun gerektiğinde harekete geçmek için tetikte kalması gerektiğini vurguladı.

KÜRESEL TAHIL ÜRETİMİNDE REKOR BEKLENİYOR

Pandeminin ortaya çıkardığı belirsizliklere rağmen, FAO’nun 2020/21 sezonuna yönelik ilk öngörülerine göre, tahıllar konusunda arz ve talepte sıkıntı yaşanmayacak. İlk tahminler, tahıl üretiminin geçtiğimiz yıl yakalanan rekor seviyeyi de yüzde 2,6 oranında aşacağına işaret ediyor. Tarladaki mahsullerin durumu ve ekilecek olan ürünlerle ilgili beklentiler temelindeki tahminler, sezonun geri kalanı için hava şartlarının normal süreceği farz edildiğinde, dünya genelinde tahıl üretiminin (pirinç dahil) 70 milyon ton artarak 2 milyar 780 milyon tona ulaşacağına işaret ediyor. Dünya genelinde tahıl kullanım miktarının ise 2020/21 döneminde yüzde 1,6 artarak (yani 43 milyon ton) 2 milyar 732 milyon tona ulaşarak rekor kırması bekleniyor. Tahminlere göre, tahılların özellikle hayvan yemi olarak kullanımı artacak. Bununla birlikte, gıda amaçlı ve endüstriyel kullanımda da artış kaydedilecek. FAO’nun 2020 yılı üretimi ve 2020/21 dönemi tüketimi öngörüleri gerçekleşirse, sezon sona erdiğinde dünya genelinde tahıl stokları, 44 milyon ton daha artarak (yüzde 5) 927 milyon tona ulaşacak ve yeni bir rekor kıracak. Stok-kullanım oranı ise yüzde 32,5’ten yüzde 32,9’a yükselecek. 2007/08 dönemindeki gıda krizinde bu oran yüzde 21,2 civarındaydı. Tüm dünyadaki stokların yüzde 47’si ise Çin’in elinde olacak. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün 2022/21 döneminde tahıl ticareti için yaptığı ilk tahminlere göre, uluslararası tahıl ticareti yüzde 2,2 artışla 433 milyona yükselecek ve bu alanda da rekor kırılacak.

BUĞDAY

Dünya genelinde buğday üretimi, bereketli bir yılın ardından 2020’de az miktarda düşecek. FAO tahminlerine göre; Avrupa Birliği, Ukrayna ve Amerika Birleşik Devletleri’nde buğday üretimi düşerken; Avustralya, Kanada, Rusya Federasyonu ve bazı Asya ülkelerinde artacak. Üretimdeki azalmaya rağmen, COVID-19’dan dolayı düşen talep nedeniyle dünya genelinde stoklar artabilir. 2020/21 dönemi için global ticaretteki mütevazı artış ve büyük ihracatçıların uygulamaya koyduğu kotalardan dolayı fiyatların özellikle de sezonun ikinci yarısında artması bekleniyor. Buğday kullanım miktarının 2020/21 döneminde önceki dönemdeki kullanıma yakın bir düzeyde gerçekleşmesi muhtemel. Bu dönemde gıda amaçlı kullanım artarken, yem ve endüstriyel amaçlı kullanım azalacak. Bununla birlikte, buğday kullanım miktarı son 10 yıllık trendin yüzde 1,2 altında kalacak. Öte yandan, başta mısır olmak üzere diğer tahılların arzındaki artış nedeniyle buğdayın yem olarak kullanımı azalacak.

BUĞDAY TİCARETİNDE MÜTEVAZI BİR ARTIŞ ÖNGÖRÜLÜYOR

Dünya gıda stoklarının, 2021’de hasat sezonlarının sona ermesinin ardından geçtiğimiz yılki düzeyin üzerine çıkması bekleniyor. Ancak stoklar 2017/18 dönemindeki rekorun altında kalacak. Çin’de ise üretimdeki artış ve iç tüketimdeki azalmadan dolayı tüm zamanların stok rekoru kırılabilir. Bununla birlikte, önde gelen ihracatçı ülkelerde stoklar, açılış düzeyleriyle aynı kalabilir. ABD’de ise son altı yılın en düşük stokları görülebilir. Dünya genelinde stok-kullanım oranı 2020/21 dönemi için biraz artabilir ancak büyük ihracatçılar için kapanış stoklarının toplam eksilmeye oranının son sekiz yılın en düşük düzeyine inmesi bekleniyor.

Dünya buğday ticareti, bir önceki döneme göre yüzde 1,4 (2,4 milyon ton) artışla 2020 Temmuz-2021 Haziran döneminde 177,5 milyon tona ulaşacak. Ancak bu artış daha çok Brexit’ten kaynaklanıyor. Birleşik Krallık ile 27 AB ülkesi arasındaki ticaret akışı, bundan sonra uluslararası ticaret kapsamında değerlendirilecek. Asya ve Kuzey Afrika ülkelerinden gelen güçlü talebin de bu artışta payı olacak. 2020/21 dönemi için COVID-19 ile alakalı kısıtlamaların ticaret akışını etkilemeyeceği farz ediliyor.

MISIR ÜRETİMİNDE TÜM ZAMANLARIN REKORU KIRILACAK

Bu yılın başında, COVID-19 nedeniyle talebin önemli ölçüde azalmasının ardından, iri taneli tahıllarda toplam kullanım miktarının 2020/21 dönemi için yeniden ivme kazanması bekleniyor. Ancak kullanım miktarı yine de üretim miktarının altında kalacak ve stokların artmasından dolayı fiyatlar üzerinde aşağı yönlü bir baskı söz konusu olacak. BM Gıda ve Tarım Örgütü’ne göre, 2020 yılında dünya genelinde iri taneli tahıl üretimi 65 milyon ton artışla (yüzde 4,5) 1 milyar 513 milyon tona yükselecek. Özellikle mısır üretiminde tüm zamanların rekoru kırılacak. ABD, Kanada ve Ukrayna üretimde rekor düzeylere çıkarken, Arjantin ve Brezilya’da da rekora yakın hasatlar elde edilecek. Dünya genelinde arpa üretiminde ise Rusya kaynaklı düşüş bekleniyor. Tahminlere göre, iri taneli tahılların kullanım miktarı 2020/21 döneminde yüzde 2,7 artacak. Bu artışta daha çok yem amaçlı kullanım etkili olacak. Bununla birlikte mısırdan etanol üretimi ve nişasta üretimi için de iri taneli tahıllara talep artacak. Talep artışı, başta Çin olmak üzere ABD, Brezilya ve Arjantin’den kaynaklanacak. Yine de kullanım miktarındaki artış, üretimdeki artış kadar yüksek olmayacak ve stoklar yüzde 10’a yakın oranda artacak. Stok-kullanım oranı da son 21 yılın en yüksek düzeyine çıkacak. Arz fazlalığı ve buğdaya kıyasla daha rekabetçi fiyatlara sahip olmasından dolayı iri taneli tahılların ticareti 2020/21 döneminde artacak. Çin’in mısır ve sorgum ithalatı talebinin artması, Suudi Arabistan ve İran’ın daha fazla arpa ithal edecek olması sayesinde bu ürünlerin ticaret hacminde artış görülecek. Mısır ve sorgumda ABD’nin, arpada ise Avustralya’nın ihracat hacmi artacak. FAO’nun tahminlerine göre, iri taneli tahılların 2020/21 dönemindeki ticaret hacmi, 4,2 milyon ton (yüzde 2) artarak 208 milyon tona yükselecek. Tahminlerin bu yönde olmasında tüm önemli iri taneli tahıllarda (mısır, arpa, sorgum) daha yüklü sevkiyatlara yönelik beklentiler belirleyici rol oynadı.

PİRİNÇ ÜRETİMİ TOPARLANACAK

Dünya genelinde pirinç üretiminin 2020 yılında toparlanması, bunun sonucunda da hem pirinç kullanımında hem de bir sonraki döneme aktarılan stoklarda artış bekleniyor. Ekonomik sıkıntılar ve pirinç fiyatlarının yüksek seyretmesi 2020’de global ticaret üzerinde baskı oluşturabilir. Ancak 2021’de ticarette önemli bir artış öngörülüyor. El Niño sisteminden kaynaklanan hava şartları, 2019’da üretim miktarını olumsuz etkilemişti. Şartların normalleşmesiyle birlikte 2020’de dünya pirinç üretiminin yüzde 1,6 artışla 508,7 milyon tona ulaşması ve yeni bir rekor kırması bekleniyor. Global üretim artışında daha çok Asya ülkelerin etkisi olacak. Bununla birlikte Amerika Birleşik Devletleri ile bazı Afrika ülkelerinde de pirinç üretimi artacak. Bazı bölgelerde ise düşük kâr marjları ve yetersiz sulama imkanlarından dolayı üretim azalacak. Global pirinç ticaret hacminin Afrika ve Asya’da talebin güçlü olmamasından dolayı 2020’de 800 bin ton azalarak 44,9 milyon tona düşeceği tahmin ediliyor. Ancak arzdaki fazlalık ve fiyatların düşmesi sonucu Afrika ve Asya ülkelerinden gelecek talebin canlanmasıyla 2021’de ticaret hacminin daha güçlü bir şekilde artacağı öngörülüyor. FAO’nun tahminlerine göre, pirinç kullanım miktarı, 2020/21 döneminde yüzde 1,6 artarak 510 milyon tona çıkacak ve yeni bir zirve yakalayacak. Bunun sonucunda da stoklar yüzde 0,8 oranında düşecek. Buna rağmen, dönem sonu stoklarının Çin’deki ve pirinç ihraç eden ülkelerdeki stokların etkisiyle 182 milyon ton gibi yüksek bir düzeyde olması bekleniyor.