Proses ve otomasyon modernizasyonları ile un fabrikalarında ürün kalitesini, üretim kapasitesini, enerji tüketimini, üretim hatalarını, aksamaları ve daha birçok faktörü kontrol altında tutmak ve anali etmek mümkün hale gelmiştir. Bu da üreticilerin dünya piyasasındaki rekabet gücünü arttırmaktadır. Mustafa TEZCAN Simtez Otomasyon Genel Müdür Proses kısaca “süreç” anlamına gelmektedir. Birbirini takip eden sistemlerin insan faktörünü minimuma indirerek seri ve hatasız şekilde bilgisayar destekli olarak kontrolüne proses otomasyonu denir. Sanayi devrimi ile birlikte artan ihtiyaçlar ve ekonomik gelir gider ilişkisi, takip ve analiz işlemlerini vazgeçilmez kılmıştır. Günümüzdeki kontrol işlemleri üretimin her aşamasına yayılmış; verimlilik, enerji ile iş gücünü takip etmek en az üretim kadar önemli olmuştur.

Proses otomasyonu, bir tesiste bulunan bütün makine, ekipman ve cihazların tek bir noktada toplanması ve tesisin akış şemasına göre yazılımlarının yapılarak bilgisayar ekranından kontrol edilmesi demektir. Sahadaki tüm bilgiler PLC denen aygıtlarda toplanır, bu aygıtlar arasında haberleşme sağlanır. Yazılımları bilgisayar ortamında yapılarak yine bilgisayar ekranında tesisin akışına uygun çizimler yapılır. Tesisi bilgisayar üzerinden kontrol etmeye ve izlemeye olanak sağlar. Bu işleme ise SCADA denir. Tesisteki tüm hareketler tek noktadan takip ve kontrol edilir.

Üretim kalitesi ve maliyet açısından bakıldığında birçok sektörde olduğu gibi un sektöründe de bu sistemler artık hayati önem taşımaktadır. Proses ve otomasyon modernizasyonları ile un fabrikalarında ürün kalitesini, üretim kapasitesini, enerji tüketimini, üretim hatalarını, aksamaları ve daha birçok faktörü kontrol altında tutmak ve anali etmek mümkün hale gelmiştir. Bu da üreticilerin dünya piyasasındaki rekabet gücünü arttırmaktadır. Günümüzde dünya piyasasında varlık gösterebilmenin en önemli adımlarından biri proses otomasyonudur.

DEĞİRMENCİLİKTE ÜRETİCİLERİN PROSES KONTROLÜNE VE OTOMASYONA YAKLAŞIMI Özellikle bu sektörde Türkiye ve dünyada söz sahibi olan üreticiler, proses kontrolü ve otomasyona büyük önem vermektedirler ve mevcut fabrikalarındaki modernizasyonda ve yeni kurdukları tesislerde, en son teknolojiyi talep etmektedirler. Diğer üreticiler için de ise bu konu tamamen üreticinin bilgilendirilmesine dayanmaktadır. Bu aşamadan sonra üreticiler, finansal ve mali konular üzerinde ikilemde kalmaktadır. Üreticiler her ne kadar otomasyon sistemlerinin gerekliliğini kabul etseler de bu sistemlere ödenecek ücretler konusunda çekimser davranmaktırlar.

PROSES KONTROLÜNÜN VE OTOMASYONUN FAYDALARI Üretimde istikrar, kalite ve maliyet analizleri için proses kontrolü ve otomasyona geçmek hayati önem arz etmektedir. Bu sistemin üreticilere sağladığı faydalardan bahsedecek olursak; Kesintisiz üretim yapmaya ve kaliteli ürün elde etmeye olanak tanır. Enerji tüketimi açısından tasarruf sağlar. Tesiste istihdam edilen personel sayısını azaltır. Dolayısıyla maliyetleri düşürür. Tesise alınan ürünün kriterlerini belirleme ve alınan ürün hakkında daha seçici olma imkanı sunar. Giren ürünü, çıkan ürünü ve fire oranlarını göstererek üretim analizi yapmaya olanak sağlar.

FABRİKALARDA OTOMASYONUN UYGULANMASI VE YÖNETİLMESİ Her işletme otomasyona uygundur fakat tesisin büyüklüğüne bağlı olarak kurulum ve işletme açısından otomasyon sisteminin gerekliliği analiz edilmelidir. Küçük bir örnekle açıklayacak olursak; tesis 7/24 şartlarında çalışmıyorsa, pazarlama ağı bölgesel ise otomasyona geçmesi önem arz etmez. OTOMASYONUN FABRİKALARA MALİYETİ Yeni kurulan tesislerde, otomasyon sistemlerinin uyuşmazlığı gibi bir durum söz konusu değildir. Sadece, tesisler daha kurulum aşamasındayken otomasyon tercih ve talep edilirse otomasyon maliyetleri sonradan otomasyona geçişe kıyasla daha düşük olmaktadır.

Un fabrikalarında otomasyon maliyetlerini fabrika kurulum maliyetlerine oranlarsak maksimum yüzde 10 gibi bir değer karşımıza çıkar. Ancak otomasyon maliyetleri işletmeciler gözünde maalesef çok büyümektedir. Mevcut fabrikaların otomasyona geçişleri, kurulumda yapılan sistemler üzerinden sağlanmaktadır. Mevcut sistem değiştirilmediği için sadece yazılım ve devreye alma işlemleri yapılarak müşterilere kaliteli ve olabilecek en düşük maliyetle hizmet sunulur.

OTOMASYONA GEÇMENİN ÖNÜNDEKİ ENGELLER Mevcut tesislerdeki mekanik ve elektriksel alt yapıların çok düzensiz ve eksik yapılması, otomasyona geçiş sürecini oldukça zorlamaktadır. Böyle tesislerde otomasyona geçiş, maliyetli olmakta ve uzun süreler gerektirmektedir. Aynı zamanda bu uzun süreç, fabrikanın çalışmasını engellemekte ve bu yüzden işletmeci bu tarz yenilemelerden uzak durmaktadır. Bu sıkıntılar, işletmecinin ve makinecinin projelendirme aşamasında maliyeti en ön planda tutmasından kaynaklanmaktadır. Bu sıkıntıları aşmak için öncelikle işletmecinin bilinçli davranması gerekmektedir. Eğer bu konular üzerinde tecrübeli değilse bir danışman yardımı ile tesis kurulumunu yapması daha sıkıntısız, daha teknolojik, daha uzun ömürlü bir tesis sahibi olmasını sağlayacaktır.