Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından 15 Haziran'da yayınlanan bir rapora göre dünya gıda ithalat faturası, bu yıl 1,98 trilyon dolara ulaşarak yeni bir rekor kıracak. Ancak meyve, sebze, şeker ve süt ürünlerindeki yüksek rakamlar nedeniyle artan dünya fiyatları, özellikle ekonomik açıdan kırılgan ülkelerdeki gıda talebini azaltacak.

FAO, yılda iki kez açıkladığı Dünya Gıda Görünümü Raporu’nun sonuncusunu 15 Haziran’da yayınladı. Rapora göre küresel gıda faturası 2023 yılında, 2022’ye oranla yüzde 1,5 artışla 1,98 trilyon dolara yükselecek. Dünya gıda harcamaları, geçen yıl yüzde 11, 2021'de ise yüzde 18 artmıştı. 

FAO, raporunda global gıda harcamalarındaki artış hızındaki düşüşe dikkat çekti. Raporda, gelişmiş ekonomilerin gıda ithalatı artmaya devam ederken, en az gelişmiş ülkelerde bu ithalat faturasının yüzde 1,5; net gıda ithalatçısı gelişmekte olan ülkelerinde de yüzde 4,9 oranında azalacağı tahmin ediliyor. Raporda, “Gıda ithalat hacimlerindeki düşüş, her iki grup için de endişe verici bir gelişme olup satın alma gücünde bir azalmaya işaret etmektedir. Bu endişeler, bir dizi temel gıda maddesi için uluslararası fiyatlardaki düşüşün yurt içi perakende seviyesinde daha düşük fiyatlara dönüşmemesi veya en azından tam olarak dönüşmemesi gerçeğiyle daha da artıyor. Bu da 2023'te yaşam maliyeti baskılarının devam edebileceğini gösteriyor.” uyarısında bulunuluyor.

Raporda, en az gelişmiş ülkeler için tüketici fiyat endeksinin gıda harcamalarındaki son değişiklikleri ve özellikle tarımsal ticaretin çoğunun faturalandırıldığı ABD doları ile ilgili döviz hareketlerinin bu ülkelerdeki gıda fiyat enflasyonunu nasıl etkilediği de inceleniyor.  Bu noktada, “2007-08 küresel gıda krizi sırasında ABD dolarının değer kaybetmesi, ithalatçıların gıda fiyatlarındaki artışı dengelemesine yardımcı olmuştu. Son yıllara ise tersi bir etki damgasını vurdu. Örneğin, dünya mısır fiyatları Nisan 2022 ile Eylül 2022 arasında yüzde 10,2 oranında düştü. Ancak bu, en az gelişmiş ülkelerin reel yerel para birimleri cinsinden hesaplandığında ortalama olarak sadece yüzde 4,8 oranında düştü.” deniliyor.

FAO Kıdemli Ekonomisti El Mamoun Amrouk, bu durumun enflasyonla mücadele için iyi tasarlanmış müdahalelerin önemini vurguladığını ifade ederken, “Aksi takdirde yükselen gıda fiyatları sosyal huzursuzluğa ve artan mali zorluklara yol açarak yoksulluk ve açlıkla mücadele çabalarını baltalayabilir ve şimdiye kadar elde edilen ilerlemeleri boşa çıkarabilir.” uyarısını yapıyor.

TAHIL PİYASALARINDA BEKLENTİLER

FAO'nun başlıca temel gıda maddelerinin üretim, ticaret, kullanım ve stok seviyelerine ilişkin tahminlerini içeren rapor, pirinç, iri taneli tahıllar, yağlı bitkiler, süt, şeker, et ve balık ve balıkçılık ürünleri de dahil olmak üzere çoğu kategoride üretimde muhtemel artışlara işaret ediyor.

Bu genel olumlu görünüme rağmen, küresel tarımsal gıda üretim sistemleri, aşırı hava olayları, jeopolitik gerilimler, politika değişiklikleri ve diğer emtia piyasalarındaki gelişmelerden kaynaklanan ve hassas arz-talep dengelerini değiştirerek fiyatları ve dünya gıda güvenliğini etkileme potansiyeline sahip şoklara karşı kırılgan olmaya devam edecek.

Küresel iri taneli tahıl arzının, Amerika Birleşik Devletleri'nde mısır üretiminde beklenen önemli artış ve Brezilya'daki rekor hasat sayesinde yüzde 3 oranında artarak 1 milyar 513 milyon tona ulaşacağı ve yeni bir rekor kıracağı, bunun da toplam arzın artmasına ve fiyatların düşmesine yol açacağı tahmin ediliyor. 2023/24 sezonunda dünya iri taneli tahıl ticaretinin, sorgum ticaretindeki büyüme ve mısır ticaretindeki daha küçük bir artış beklentisiyle, 2022/23 sezonu için tahmin edilen seviyeden yüzde 1,4 artışla 221 milyon tona ulaşacağı öngörülüyor. Artış, Çin'in tüm önemli iri taneli tahıl ithalatında beklenen artıştan ve çoğu Asya'da olmak üzere bazı ülkelerin geçen sezon azalttıkları mısır ithalatında beklenen toparlanmadan kaynaklanıyor. İhracat tarafında ise ABD’nin hem sorgum hem de mısır ticaretinde beklenen toparlanmanın ağırlıklı olarak ihracatı artıracağı düşünülürken, Brezilya'dan mısır sevkiyatında öngörülen daha küçük bir artış da küresel ticaretin genişlemesine katkıda bulunacak.

Dünya pirinç üretiminin 2023/24 sezonunda yüzde 1,3 artarak 523,5 milyon tona yükseleceği, bununla birlikte küresel ticaretin yüzde 4,3 azalarak 53,6 milyon tona düşeceği tahmin ediliyor. Beklenen üretim artışı büyük ölçüde genel olarak daha yüksek üretici fiyatları, gübre maliyetlerindeki gevşeme ve devam eden hükümet yardım politikalarının sağladığı olumlu katkıları yansıtıyor.

DÜNYA BUĞDAY TİCARETİ 194 MİLTON TONA GERİLEYECEK

2023’te dünya buğday üretiminin ise 2022 yılında tüm zamanların en yüksek seviyesi olan 777 milyon tondan yüzde 3 oranında gerilemesi bekleniyor. Bunun başlıca nedeni, her ikisi de geçen yıl rekor üretim gerçekleştiren Rusya ve Avustralya'da beklenen düşüşler olarak görülüyor. Bu düşüşler çoğunlukla ekili alanların azalmasına yol açtığı görülen aşırı hava olaylarının olası etkilerini yansıtıyor. 2023/24 (Temmuz/Haziran) sezonunda dünya buğday ticaretinin (buğday eşdeğeri un dahil) yüzde 3 oranında azalarak 194 milyon tona gerilemesi tahmin ediliyor. Beklenen bu düşüş, Ukrayna'dan gelen büyük sevkiyatlar nedeniyle ithalatın 2022/23'te yüksek seviyelere çıktığı Çin ve Avrupa Birliği'nde buğday alımlarının azalmasıyla açıklanıyor. İhracat tarafında ise Avustralya ve Ukrayna'nın satışlarında beklenen düşüşlerin, Arjantin ve AB'nin sevkiyatlarında öngörülen artışlardan daha ağır basacağı öngörülüyor.