Kırgızistan’da tahıl üretimi buğday ve mısır ağırlıklıdır. Amerikan Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi’nin (USDA FAS) verilerine göre, 2015/16 sezonunda 700 bin ton buğday üreten Kırgızistan’ın buğday üretiminin 2016/17 sezonunda da aynı kaldığı tahmin edilmektedir. Moğolistan’ın tahıl tüketiminde önde gelen ürünü ise buğdaydır. 2011-2013 yılları arasında buğday üretimi 368 ila 465 bin ton arasında değişirken, 2014 yılında buğday üretimi 489 bin tona yükselmiştir. Moğolistan’da yulaf ve arpa üretimi ise sadece 4 ila 18 ton arasındadır.
Kırgızistan’ın tahıl üretimi buğday ve mısır ağırlıklı olmasına rağmen Moğolistan’da tahıl üretim ve tüketiminde buğday ön plandadır. Moğolistan’ın sahip olduğu sert iklim nedeniyle çoğu bitkinin yetişmesi uygun değildir. Moğolistan’da yetiştirilen tarımsal ürünler mısır, buğday, arpa ve patatestir.
Her iki ülkede de değirmencilik endüstrisi buğday ağırlıklıdır. Ancak un üretimi yeterli olmadığından un ihtiyacı buğday unu ithalatıyla karşılanmaktadır. Kırgızistan’da yüksek, birinci ve ikinci sınıf buğday unu üreten 50’nin üzerinde değirmen tesis bulunuyor. Büyük değirmenler, günde 200-500 ton un üretirken, orta boyutlu işletmeler 20-100 ton ve küçük işletmeler ise günde 10 tonun altında üretim yapmaktadır.
Moğolistan’da 2009 yılına kadar yılda 532,8 bin ton buğday unu üretim kapasitesine sahip 72 değirmen tesisi bulunuyordu. Değirmenler Ulanbatar şehrinin yanı sıra 15 ilde konumlanmış. Tahminen un ihtiyacının yüzde 15-25’i 2 büyük değirmen tesisi tarafından karşılanmaktadır.
KIRGIZİSTAN’IN DÜNYA TAHIL ÜRETİMİNDEKİ YERİ
Kırgızistan’da tahıl üretimi buğday ve mısır ağırlıklıdır. Amerikan Tarım Bakanlığı Dış Tarım Servisi’nin (USDA FAS) verilerine göre, Kırgızistan’ın buğday üretim miktarı 2013/14 sezonunda 875 bin ton, 2014/15 sezonunda 675 bin ton olarak kaydedilmiştir. 2015/16 sezonunda 700 bin tona yükselen buğday üretiminin 2016/17 sezonunda da aynı kaldığı tahmin edilmektedir.
Kırgızistan’ın üretimini gerçekleştirdiği bir diğer önemli ürün ise mısırdır. 2013/14 ve 2014/15 sezonunda 450 bin ton mısır üreten Kırgızistan, 2015/16 sezonunda bu miktarı 600 bin tona yükselmiştir. 2016/17 sezonunda ise Kırgızistan’ın 450 bin ton mısır ürettiği tahmin edilmektedir. Ülkenin bir diğer önemli tahıl üretimi ise arpadır. 2013/14 sezonunda 325 bin ton, 2014/15 sezonunda ise 225 bin ton civarında arpa üreten Kırgızistan, 2015/16 ve 2016/17 sezonunda 350 bin ton arpa ürettiği tahmin edilmektedir..
Kırgızistan’ın tahıl tüketiminde önde gelen ürün buğdaydır. USDA’nın verilerine göre, 2013/14 ve 2015/16 sezonları arasında 1,3 milyon ton buğday tüketen ülkenin 2016/17 sezonunda da yine 1,3 milyon ton buğday tükettiği tahmin edilmektedir. Mısır tüketimine bakıldığında, 2013/14 ve 2015/16 sezonları arasında 450 ila 550 bin ton civarında tüketim gerçekleştirildiği görülmektedir. 2016/17 sezonu için tahmin edilen tüketim miktarı ise 500 bin tondur. Kırgızistan’ın arpa tüketimi ise 2013/14 ve 2015/16 sezonları arasında 250-350 bin ton arasında gerçekleşmiştir. 2016/17 sezonu için tahmin edilen tüketim miktarı ise 360 bin tondur.
MOĞOLİSTAN’IN DÜNYA TAHIL ÜRETİMİNDEKİ YERİ
Moğolistan’ın tahıl üretimi buğday dışında yok denecek kadar azdır. Moğolistan’ın sahip olduğu sert iklim nedeniyle çoğu bitkinin yetişmesi uygun değildir. Tahıl üretiminde ise en önemli ve en çok yetiştirilen ürün buğday. 2011-2013 yılları arasında buğday üretimi 368 ila 465 bin ton arasında değişirken 2014 yılında buğday üretimi 489 bin tona yükselmiştir. Moğolistan’da yulaf ve arpa üretimi ise 4 ila 18 ton arasındadır.
Moğolistan’da tahıl tüketiminde önde gelen ürünün buğday olduğu görülmektedir. Buğday tüketimi 2013/14 sezonunda 438 bin ton, 2014/15 sezonunda ise 517 bin ton olarak gerçekleşmiştir. 2015/16 sezonunda gerileyen tüketim miktarı 466 bin ton olarak kaydedilmiştir. 2016/17 sezonunda ise buğday tüketiminin 565 bin tona yükseldiği tahmin edilmektedir.
DÜNYA TAHIL TİCARETİNDE KIRGIZİSTAN VE MOĞOLİSTAN
Ürettiği mısır miktarıyla kendi kendine yetebilen Kırgızistan, özellikle buğdayda ithalata başvurmaktadır. USDA verilerine göre, 2013/14 sezonunda 546 bin ton buğday ithal edilmiş ve bu miktar 2014/15 sezonunda 548 tona, 2015/16 sezonunda ise 575 bin tona yükselmiştir. 2016/17 sezonunda ise aynı miktarda buğday ithal ettiği tahmin edilmektedir.
Moğolistan’da ise tahıl ithalatı ağırlıklı olarak pirinç, buğday ve yulaf üzerinden işlemektedir. 2010 yılında 19 bin 826 ton pirinç ithal eden Moğolistan, 2012 yılında bu rakamı 33 bin tona çıkarmıştır. 2013 yılında ise Moğolistan’ın pirinç ithalatı 23 bin 994 tona gerilemiştir. 2010 yılında 56 bin ton buğday ithal eden ülkenin 2013 yılında ise 120 ton buğday ithalatı gerçekleştirmiştir. Yulafta ise ülke 2010 ve 2013 yılları arasında 3-4 bin ton civarında ithalat gerçekleştirmiştir.
KIRGIZİSTAN VE MOĞOLİSTAN’DA UN SANAYİ
“The Logistics Capacity Assessment” isimli internet sitesinde yer alan bilgiye göre, Kırgızistan’da yüksek kalitede birinci ve ikinci sınıf buğday unu üreten 50’nin üzerinde değirmen tesis bulunuyor. Büyük değirmenler, günde 200-500 ton un üretirken, orta boyutlu işletmeler 20-100 ton ve küçük işletmeler ise günde 10 tonun altında üretim yapmaktadırlar. Büyük ve orta boyuttaki değirmenler üretim hatlarını yenileyip yüksek kalitede ve birinci sınıf buğday unu üretirken, küçük değirmenlerin unu güçlendirecek teknik kapasitesi bulunmamaktadır. Pazar koşullarına göre, orta ve küçük ölçekli değirmenler periyodik olarak kapanıp yeniden açılmaktadır.
Dünya Gıda Programı, Analiz&Beslenme Servisi’nin 2013 yılında yayınlanan “Market Assessment In Kyrgyzstan” raporuna göre, buğday aynı zamanda değirmencilik prosesiyle uğraşan sınırlı sayıda büyük şirketler tarafından ithal edilmektedir. Unun kalan miktarı ise illerde yerel tüketim için kullanılmaktadır. Kırgızistan, mısır ve arpa açısından kendi kendine yeterken buğday ise yıllardır ithal edilmektedir. Ülkenin İthalat Bağımlılığı Oranı (IDR) 2005/06 sezonunda yüzde 14’ten 2012 yılında yüzde 40’a yükselmiştir. Ülkede üretilen toplam 2 milyon ton tahılın yaklaşık yüzde 45’i gıda olarak, yüzde 38’i hayvan yemi ve kalan yüzde 17 ise diğer amaçlar için kullanılmaktadır. Gıda için kullanılan tahılın neredeyse yüzde 97’si Kırgızistan’da en çok tüketilen tahıl olan buğdaydan oluşuyor. Diğer yandan hayvan yeminin ise yüzde 50’si mısır, yüzde 30’u buğday ve yüzde 20’si arpa karışımıdır.
Buğday aynı zamanda değirmencilik prosesiyle uğraşan bir dizi büyük şirketler tarafından ithal edilmektedir. Büyük kapasiteli bu şirketlerin sayısı sınırlıdır. Genellikle bu firmalar işledikleri unu, Kazakistan’dan ithal edilen daha iyi bir dokuya ve düşük gluten seviyesine sahip unla harmanlıyorlar. Bu unun çoğu daha sonra depolara ve satış noktalarına yönlendirilmekte ve böylece perakendecilere ya da doğrudan son tüketicilere satılarak farklı illerdeki yerel pazarlara dağıtılmaktadır.
Moğolistan’da ise 2009 yılına kadar yılda yaklaşık 533 bin ton buğday unu üretim kapasitesine sahip 72 değirmen tesisi bulunuyordu. Değirmenler Ulanbatar şehrinin yanı sıra 15 ilde konumlanmış. Tahminen un ihtiyacının yüzde 15-25’i 2 büyük değirmen tesisi tarafından karşılanmaktadır.
KIRGIZİSTAN VE MOĞOLİSTAN’DA UN TİCARETİ
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün (FAO) verilerine göre, Kırgızistan’ın buğday unu ihracatı 2010-2013 yılları arasında 39 ton ila 662 ton arasında seyretmiştir. 2011 yılında 662 bin ton buğday unu ihraç eden Kırgızistan, bu miktarı 2013 yılında rekor bir düşüşle 39 tona düşürdüğü görülmektedir. Kırgızistan’ın buğday unu ithalatı ise 2010-2013 yılları arasında 55 bin ila 140 bin ton arasında gerçekleşmiştir. 2012 yılında 112 bin ton buğday unu ithal eden Kırgızistan, bu miktarı 2013 yılında 140 bin tona çıkarmıştır.
FAO verilerine göre, Moğolistan’da buğday unu ihraç edilmemektedir. Tüketimini ithalatla sağlayan Moğolistan, 2010 ve 2013 yılları arasında 23 bin ton ila 71 ton arasında buğday unu ithal etmiştir. Ülkenin buğday unu ithalatı 2010 yılında 54 bin ton olarak gerçekleşmiş ve 2011 yılında bu miktar 71 bin tona yükselmiştir. 2012 ve 2013 yıllarında düşen buğday unu ithalatı sırasıyla 46 bin ton ve 23 bin ton olarak kaydedilmiştir.