“Tahıl depolamada ana düşmanlar haşerat ve küftür. Ayrıca, tahıl ambarı içerisindeki bağıl nem %70, sıcaklık ise 25˚C’nin üstüne çıktığında mikro-organizma oluşumunda ciddi bir artış gözlemlenmektedir. Haşere ve küf oluşumunu engellemek, kontrol önlemlerinden daha iyi bir seçenektir ve erken safhada haşere ve küf oluşumu kontrol altına alınamazsa tüm tahılın zarar görme riski doğmaktadır.”

Chelladurai VELLAICHAMY Digvir S. JAYAS Manitoba Üniversitesi, Biosistem Mühendisliği Departmanı

Hasat sonrasında depolama esnasında taneli tahıl kayıpları iyi yönetilmiş sistemlerde %1-2 oranında; iyi yönetilmeyen sistemlerde %20-30 oranındadır. Hasat sırasında, tahılın nem içeriği %20-30 civarındadır ve dünyanın hangi ekim bölgesinde olduğuna bağlı olarak hasat sıcaklığı 25-50˚C’dir. Hasadı gerçekleşmiş bu nemli ve sıcak tahıl, depolanmadan önce kurutulmalı ve soğutulmalıdır. Bozulma olmadan tahılların ne kadar uzun süreyle depolanabileceğini tayin eden en önemli iki unsur nem içeriği ve sıcaklıktır.

Tahıl depolamada ana düşmanlar haşerat ve küftür. Ayrıca, tahıl ambarı içerisindeki bağıl nem %70, sıcaklık ise 25˚C’nin üstüne çıktığında mikro-organizma oluşumunda ciddi bir artış gözlemlenmektedir. Haşere ve küf oluşumunu engellemek, kontrol önlemlerinden daha iyi bir seçenektir ve erken safhada haşere ve küf oluşumu kontrol altına alınamazsa tüm tahılın zarar görme riski doğmaktadır.

Kanada Tahıl Komisyonu tarafından, farklı tahıl türleri için geliştirilen “Güvenli Depolama Yönergeleri” bulunmaktadır. Bu yönergeleri ve ilgili grafikleri aşağıdaki bölümde bulabilirsiniz.

Depolama sıcaklığı ve tahıl içi nem arttıkça, güvenli depolama süresi de azalmaktadır. Tahıl ambarındaki sıcaklık derecesi, nem migrasyonuna yol açar. Ayrıca, daha sıcak yerlerdeki nem daha serin yerlere taşındığında, sıcak havanın soğuk hava ile temasından dolayı ambarın üst kısmına yakın soğuk tahıllarda, ambar tavanında veya duvarında yoğunlaşma yaşanabilir. Eğer ambardaki havalandırma yetersiz ise nemli ve sıcak hava, ambardan dışarı atılamaz ve haşere ile küf oluşumu için müsait koşullar doğurabilir.

Tahıl depolama kayıplarını azaltan iyi yönetim uygulamaları (CGC, 2014 & Manitoba Agriculture, 2014) aşağıdaki gibidir:

A) DOLDURMADAN ÖNCE TEMİZLEYİN: Ambarlar yeni hasat ürünler ile doldurulmadan önce temizlenmelidir. Oluklu yerler ve hava olukları da temizlenmelidirler. Ambar içerisindeki ve etrafındaki döküntü tahıllar, çapraz kirlenmenin ve kemirgen hayvan faaliyetlerinin önüne geçebilmek adına temizlenmelidirler. Temizlenen ambarların içerisinin haşere ve mantar ilacı ile spreylenmesi, daha önce depolanan tahıllardan, yeni tahıllara haşere ve küf sporlarının bulaşmasının önüne geçilmesine yardımcı olacaktır.

B) TAHILI SOĞUTUN VE KURUTUN: Tahıl nemini güvenli depolama seviyesine kadar düşürmek ve tahılı 15˚C’ye kadar soğutmak, depolama esnasında böcek ve küf oluşumunun önüne geçecektir. Havalandırma veya soğutulmuş havalandırma, sıcaklığın azaltılmasına yardımcı olan süreçlerdir. Kurutma işlemi, nem içeriğini azaltır. Ortam havasını veya ısıtılmış havayı kullanan düzgün tasarlanmış sistemlerle kurutma yapılabilir.

C) TAHILI SIKLIKLA ÇEVİRİN: Tahılı ambar içerisinde çevirmek (bir depodan diğerine taşımak) tahılı ambar içerisinde ortalama sıcaklığa getirir ve sıcaklık değişkenini ve böylelikle nem migrasyonunu da bertaraf eder.

D) AMBARI TEMİZLEYİN: Ambarı doldurmadan önce kırılmış tohumları, yabancı maddeleri ve bileşenlerini ortadan kaldırmak, ambar içerisinde daha iyi hava dolaşımına katkıda bulunacak ve haşere ile küf problemleri azalacaktır. Ambarın dolumu esnasında tahıl serici kullanımı, tanelerin daha eşit dağılımını sağlamakta ve böylelikle lokal sorunlu bölge riskinin azaltılmasına yardımcı olmaktadır. Fakat serici kullanımı, aynı zamanda tahılları daha toplu hale getirmektedir ve bu da hava akımına karşı direnci arttırıp tahıllar arası hava akımını ciddi anlamda azaltabilir çünkü statik basınç arttıkça bir fanın hava akım çıkışı azalmaktadır.

E) TAHILLARI KARIŞTIRMAKTAN KAÇININIZ: Yeni hasat edilmiş tahılları, ambardaki mevcut tahıllarla karıştırmak ambarın içerisinde büyük bir sıcaklık ve nem oluşumu potansiyeli doğurmaktadır ve bu daha yüksek bozulma ihtimaline yol açacaktır.

F) SÜREKLİ TAKİP: Tahıl neminin ve sıcaklığının düzenli kontrolü, potansiyel zararların zamanında tespitine ve proaktif olarak önlem almanıza imkân sağlayacaktır. Günümüzde tahıl ambarlarının devamlı takibi için piyasada farklı türlerde sıcaklık sensörleri, kombine nem ve sıcaklık sensörleri mevcuttur.