Dünyanın en büyük pirinç ihracatçısı Hindistan’ın, pirinç ihracatına getirdiği yasak ve kısıtlamalar,  küresel gıda arzı üzerindeki baskıyı artırdı. Yeni Delhi’nin yurt içindeki enflasyon ve arz endişelerine karşı aldığı önlemler, Asya ve Afrika'da dalgalanmalara yol açarak küresel pirinç fiyatlarını son 15 yılın en yüksek seviyelerine çıkardı.

Hindistan'ın temmuz ayında basmati olmayan beyaz pirince getirdiği ihracat yasağı ve ardından ağustosta yarı haşlanmış (parboiled) pirince getirdiği ihracat vergisi ve basmati için belirlediği taban ihracat fiyatı kararları, küresel piyasalarda şok etkisi yarattı. Pirinç ithalatçısı ülkeler, Hindistan'dan sonraki en büyük tedarikçiler olan Tayland ve Vietnam'a yönelerek ithalat kotalarını 2008'den bu yana görülen en yüksek seviyelere çıkardı.

Hindistan beyaz pirincinin küresel pazardaki eksikliği, dünya piyasaları açısından bu ülkenin 2008’deki basmati olmayan pirinç ihracat yasağından daha büyük etkilere sahip. Yeni Delhi, 15 yıl önce benzer kararı aldığında da fiyatlar yükselmiş, ancak Hindistan’ın küresel pirinç ticaretindeki payı bugünkü kadar büyük değildi. O dönemde dünyanın ikinci en büyük ihracatçısı olan Hindistan, yasağın 2011'de kaldırılmasından sonra sevkiyatlarını artırdı ve ertesi yıl dünyanın en büyük pirinç ihracatçısı konumuna geldi. O zamandan bu yana bu lider konumunu koruyan Hindistan, geçen yıl küresel pirinç ticaretinin yaklaşık yüzde 40'ını oluşturarak, kendisinden sonraki dört ihracatçının toplamından daha fazla ihracat yaptı. Hindistan, 2020 yılından bu yana özellikle Sahra Altı Afrika'nın en düşük fiyatlı beyaz pirinç tedarikçisi konumunda. Pirinç fiyatlarındaki keskin artışın özellikle ithalata bağımlı bu bölgeyi gıda güvencesi açısından olumsuz etkilemesinden endişe ediliyor.

Hindistan'ın yasaklarından önce, güçlü ithalatçı talebi ve bazı ihracatçı ülkelerdeki düşük üretim nedeniyle küresel pirinç fiyatları zaten yükselmekteydi. Endonezya son birkaç yıldır küçük bir ithalatçı konumundaydı, ancak hükümetin 2 milyon tonluk ithalata izin vermesiyle Endonezya 2023 yılında ithalatını iki kattan fazla artıracak. Tayland ve Vietnam, bu pazarın başlıca tedarikçileri olduğundan ihracatları zaten yüksek talep görüyordu. Bu iki ülkenin ihraç edilebilir pirinç arzı sınırlı ve stokların son yılların en düşük seviyesinde olduğu tahmin ediliyor. Diğer önemli tedarikçiler Pakistan ve Burma'nın üretimi de 2022/23 sezonunda düştü. 

FİYATLAR YÜZDE 25 ARTTI

Hindistan'ın söz konusu kısıtlamalara gitme nedeni öncelikle ülkede artan gıda fiyatları, yüksek enflasyon ve rekolteyi düşüren El Nino hava dalgası gibi olumsuzluklar nedeniyle pirinç sıkıntısı yaşayacağı korkusu olsa da, bunun sonuçları küresel çapta yankı bularak fiyat artışlarına yol açtı.  Yasakların uygulanmasından bu yana küresel pirinç fiyatları %15-25 oranında arttı. Bu durumdan en çok etkilenenler Bangladeş ve Nepal gibi Hint beyaz pirincine bağımlı Asya ülkeleri ile pirincin temel gıda kaynağı olduğu Benin, Senegal, Togo ve Mali gibi Afrika ülkeleri oldu.

DOMİNO ETKİSİ ENDİŞESİ

Söz konusu kısıtlamaların sonuçları, temel besin maddesi olarak pirince bağımlı milyarlarca insanı etkileyecek kadar geniş kapsamlı. ABD ve Kanada'daki marketlerde panikle yapılan pirinç alımlarının videoları viral hale gelirken, Hindistan'ın eylemlerinin küresel piyasalar üzerindeki etkisini ortaya koydu. Uzmanlar, Yeni Delhi’nin hamlelerinin, pirinç ihraç eden diğer ülkelerin de benzer adımlar atmasına yol açabileceği ve gıda bulunabilirliği ve enflasyonla ilgili endişeleri artırabileceği konusunda uyarıyor. Küresel pirinç ticaretinin yüzde 30'unu gerçekleştiren Tayland, Vietnam ve Pakistan gibi ülkeler, mahsullerinin El Nino'ya bağlı olumsuzluklara kurban gitmesi halinde benzer kısıtlamalara gidebilir. En büyük beşinci pirinç ihracatçısı olan Myanmar da ihracat kısıtlamalarına gitmeyi düşünürken, Tayland da çiftçilere su tasarrufu için pirinç ekimini azaltmalarını tavsiye etti. 

İhracat kotalarındaki güçlü artışa rağmen, pirinç fiyatları birkaç nedenden dolayı 2008’deki rekor seviyelere ulaşmadı. Hindistan, 2008 yılında hem beyaz pirinç hem de yarı haşlanmış pirinç ihracatını yasaklamıştı. Şu anda ise yüzde 20 vergi ile de olsa yarı haşlanmış pirinç ihracatına izin veriyor. Hindistan, beyaz pirinç yasağında devletler bazında da bazı istisnalar yaptı. Üçüncü en büyük ihracatçı Vietnam da 2008 yılında yeni satışları geçici olarak yasaklamış ve bu durum Tayland'da fiyatların daha da yükselmesinin başlıca nedenlerinden biri olmuştu. Vietnam bu yıl ise ihracata devam ediyor. 2008 yılında en büyük ithalatçı Filipinler, fiyatlar yükseldikçe sürekli olarak daha büyük miktarlarda alım yapmıştı. Bu yıl ise fiyatların düşmesini bekleyerek alımlarını erteliyor. Eylül ayı başında da fiyatların zirve seviyelerinden gerilemeye başladığı görüldü.

Uzmanlara göre Hindistan'ın ihracat kısıtlamalarının etkileri sadece pirinç piyasasıyla da sınırlı kalmayabilir. Analistler, bu yasakların buğday, soya fasulyesi ve mısır gibi diğer tahıllara yönelik talep ve fiyatlar üzerinde domino etkisi meydana getirebileceği uyarısını yapıyor.

ABD Tarım Bakanlığı (USDA), 2023/24 sezonu dünya pirinç üretimini 518 milyon ton; dünya pirinç ticaretini de 52.2 milyon ton olarak öngörüyor.