Hindistan’da orta ve yüksek kapasiteli değirmenlerin sayısı yaklaşık 1000’dir. Ağırlıklı olarak buğday unu (daha çok miada unu) ve irmiğin üretildiği bu değirmenler, kurumsal talebe yönelik hizmet vermektedir. Bu değirmenlerin toplam kapasitelerinin yalnızca yüzde 45-50’sini kullandığı da belirtilmektedir. Pakistan’da ise her yıl üretilen 24-25 milyon ton buğdayın yarısı değirmenlerde öğütülmektedir. Kalabalık nüfusuna yetecek kadar un üretmekle kalmayan Pakistan, yaklaşık 700 bin ton un ihracatı da gerçekleştirmektedir.

Asya kıtasının en büyük üçüncü ekonomisi olan Hindistan’ın sanayisi ve hizmet sektörü gelişmekte ancak tarım sektöründe azalma görülmektedir. Ekonomik gelişimi ve nüfus artışıyla birlikte gelecekte dünya tahıl pazarında çok daha etkili olması beklenen Hindistan’ın, artan nüfusunun gıda talebini karşılayabilmek için ithalata daha çok yöneleceği beklenmektedir. Buğdayın temel gıda olarak yerini koruduğu, pirincin ise daha çok ihraç edildiği Pakistan’da ise su bolluğu bulunmasına rağmen, suyun tarım alanında kullanımı konusunda sıkıntı yaşanmaktadır. Geniş coğrafyaya ve kalabalık nüfusa sahip olan Hindistan ve Pakistan tahıl üretiminde dünyanın en büyük on üreticisi arasında yer almaktadır. Hindistan özellikle buğday ve pirinç üretiminde ilk üçe girmektedir. Söz konusu tahılların tüketiminde de ön sıralarda yer alan Hindistan, özellikle son yıllarda bu ürünlerin ihracatını da artırmıştır. Buğday ve mısırda iç talebini karşılamaya yönelik üretim gerçekleştiren Pakistan ise özellikle pirinç ihracatında dünyanın önde gelen ülkelerinden biridir.

GENEL EKONOMİK GÖRÜNÜM T.C. Ekonomi Bakanlığı’ndan alınan bilgiye göre; 1,20 milyarlık nüfusa sahip olan ve Asya kıtasının güneyinde yer alan Hindistan, yüzölçümü bakımından dünyanın yedinci büyük ülkesidir. 1947 yılında İngiltere’den bağımsızlığını kazanan Hindistan 28 eyalet ve 7 birlik bölgesinden oluşmaktadır.Hindistan geniş yüz ölçümü ile dikkat çekiyor olsa da, doğal kaynakları yeterli düzeyde değildir. Bunun en büyük sebebi de sahip olduğu doğal kaynakların yaklaşık 1,20 milyarlık nüfusunun ihtiyaçlarını karşılayabilecek düzeyde olmamasıdır. Aynı zamanda ülke içerisindeki büyük coğrafi farklılıklar, ekonomik gelişmişlik ve gelir dağılımı açısından da sınıf farklılıklarının oluşmasına yol açmıştır. Hindistan’da çalışan nüfusun yüzde 60’ı tarım sektöründe yer almaktadır. Dünya Bankası verilerine göre, geçimin büyük ölçüde toprağa dayandığı Hindistan’da ekilebilir arazi oranı ise yüzde 52’dir. Ancak son yıllarda tarımın ülke ekonomisindeki payı düşüş göstermektedir. Sanayi ve hizmet sektörünün payı ise artışa geçmiştir.

Afganistan, İran, Çin ve Hindistan’a komşu olan Pakistan, 190 milyonluk nüfusu ile dünyanın en kalabalık altıncı ülkesidir. Ekonominin yüzde yirmisinin tarıma dayandığı Pakistan’da üretimi yapılan başlıca ürünler pamuk, buğday, pirinç, şeker kamışı ve mısırdır. T.C. Ekonomi Bakanlığı verilerine göre, Pakistan hükümetinin uyguladığı kalkınma politikaları, uluslararası piyasalardaki kriz ortamı ve ülke içindeki bazı faktörler sebebiyle yeterli düzeyde değildir. Pakistan yıllardır iç sorunları sebebiyle çeşitli sıkıntılara maruz kalan ve yabancı yatırımcıların uzak kaldığı, sanayi ürünlerinin ihracatında da düşüş yaşayan bir ülkedir. İhracat pamuk, tekstil ve buğdayla kısıtlı kalmıştır. Dolayısıyla Pakistan rupisi de değer kaybetmeye devam etmektedir.

TARIMIN YERİ VE ÖNEMİ Tarım, yıllardır Hindistan ekonomisinin en büyük sektörü olmayı sürdürmektedir. Ancak son zamanlarda gayri safi milli hasıladaki payı azalmaktadır. Hindistan ekonomisinin geniş tabanlı büyümesi, tarımın ekonomi üzerindeki payının düşmesinin en büyük sebebidir. T.C. Ekonomi Bakanlığı’nın verilerine göre, Hindistan taze meyve, sebze, çeşitli baharatlar, et, süt ve bazı tahılların üretiminde dünya liderliğini elinde bulundurmaktadır. Buğday ve pirinç üretiminde ise dünya lideri Çin’in ardından ikinci sırada gelmektedir. Aynı zamanda, kurutulmuş meyve, tarıma dayalı tekstil ürünleri, kök sebze, yumrulu bitkiler, bakliyat, balık, yumurta, Hindistan cevizi ve şeker kamışı üretiminde de dünyanın en büyük üç ülkesinden birisidir. Yol ve elektrik çalışmaları ile tarımsal araçların geliştirilmesi neticesinde, Hindistan son altmış yılda tarımsal ürünlerde hektar başına üretim verimini artırmıştır. Ancak Hindistan, hasat sonrası işlemlerde sahip olduğu gelişmemiş altyapısı ve organize olamamış ticaret ağı sebebiyle dünyanın en çok ürün kaybı yaşanan ülkelerinden biridir. Bu da Hindistan’ın mevcut potansiyelinin çok altında üretim yapmasına sebep olmaktadır.

Pakistan’da ise tarım, toplam çalışan nüfusun yüzde 43’ünü istihdam etmektedir. En büyük doğal kaynağın ekilebilir arazi ve su olduğu Pakistan’da tarımsal üretimin en yoğun olduğu şehir Pencap’dır. Burada ağırlıklı olarak buğday ve pamuğun yanı sıra mango üretimi yapılmaktadır. Pakistan’ın üretimini yaptığı başlıca tarımsal ürünler arasında buğday, şeker kamışı, pamuk ve pirinç yer almaktadır. Bu ürünlerde net ihracatçı olan Pakistan’da bazı yıllarda kuraklık yaşanmakta ve bu sebeple de söz konusu ürünlerin hasadı ciddi şekilde etkilenebilmektedir.

Pakistan’da, ülkenin bağımsızlığını kazandığı 1947 yılından bu yana tarımın ekonomideki payında azalma meydana gelmiştir. Yıllar içinde Pakistan hükümeti tarafından uygulamaya koyulan çeşitli destek çalışmaları neticesinde özellikle buğday ve yağlı tohum üretiminde artış meydana gelmiştir. Ancak sulama sistemindeki verimsizlik tarımsal üretimi bir hayli etkilemiştir. Tarım için ayrılan suyun yüzde 25’i çeşitli sebeplerle kaybedilmektedir. Bu da ürün verimini düşüren unsurlardan biridir.

HİNDİSTAN’DA TAHIL ÜRETİMİ VE TÜKETİMİ Amerikan Tarım Bakanlığı’ndan (USDA) alınan bilgiye göre, Hindistan’ın tahıl üretiminde önde gelen ürün pirinçtir. Hindistan, dünya pirinç üretiminde Çin’de sonra ikinci sırada yer almaktadır. 2003/04 ve 2010/11 sezonları arasında 88 milyon ile 95 milyon ton arasında pirinç üretimi gerçekleştiren Hindistan, 2011/12 sezonundan itibaren pirinç üretimini 100 milyon tonun üzerine çıkarmıştır. 2010/11 ve 2012/13 sezonlarında 105 milyon ton pirinç üretimi gerçekleştiren Hindistan, 2013/14 sezonunda üretim miktarını 106 milyon tona çıkarmıştır. Üretimin 2014/15 sezonunda ise 102 milyon tona düştüğü tahmin edilmektedir.

Hindistan’da pirinç tüketimi de giderek artmaktadır. Hindistan, dünya pirinç tüketiminde de Çin’in ardından ikinci sırayı almaktadır. 2003/04 sezonundan 2007/08 sezonuna kadar 85 milyon ton dolaylarında pirinç tüketimi gerçekleştiren Hindistan, 2007/08 sezonundan itibaren yaklaşık 90-94 milyon ton tüketim gerçekleştirmiş, 2013/14 sezonunda ise pirinç tüketim miktarını 99 milyon tona çıkarmıştır. 2014/15 sezonu için tahmin edilen tüketim miktarı ise 99 milyon tondur.

Pirinçten sonra en çok üretimi yapılan ürün buğdaydır. Hindistan buğday üretiminde AB ülkeleri ve Çin’in ardından üçüncü sırayı almaktadır. 2003/04 ve 2008/09 sezonları arasında 65 milyon ton ile 78 milyon ton arasında buğday üretimi gerçekleştiren Hindistan, 2009/10 sezonunda 80 milyon ton olan buğday üretimini 2012/13 sezonunda 94,8 milyon tona çıkarmayı başarmıştır. 2012/14 sezonunda üretim miktarı 93 milyon tona düşse de 2014/15 sezonu için tahmin edilen üretim miktarı yaklaşık 96 milyon tondur.

Hindistan buğday tüketiminde giderek yükselen bir grafik çizmekte, dünya buğday tüketiminde de üretimde olduğu gibi üçüncü sırayı almaktadır. Buna göre; 2003/04 sezonundan 2009/10 sezonuna kadar 68-78 milyon ton arasında buğday tüketimi gerçekleştiren Hindistan, 2010/11 sezonundan itibaren tüketim miktarını 80 milyon tonun üzerine çıkarmış, 2013/14 sezonunda ise 94 milyon ton buğday tüketim miktarına ulaşmıştır. 2014/15 sezonu için tahmin edilen tüketim miktarı da yine 9 milyon ton civarındadır. Dünyanın yedinci büyük mısır üreticisi olan Hindistan, 2003/04 ve 2009/10 sezonları arasında sezon başına ortalama 15 milyon tonluk üretim gerçekleştirmiştir. 2010/11 sezonundan itibaren üretimde 20 milyon tonun üzerine çıkmış ve 2013/14 sezonunda 24 milyon ton mısır üretimi gerçekleştirmiştir. 2014/15 sezonu için öngörülen üretim miktarı da 22,5 milyon tondur. Mısır tüketim miktarı ise üretim miktarıyla paralel gerçekleşmiştir. 2008/09 sezonundan itibaren ortalama 17 milyon ton olarak gerçekleşen tüketim, 2013/14 sezonunda 19,5 milyon tona çıkmıştır. 2014/15 sezonu için tahmin edilen mısır tüketim miktarı ise 20 milyon tondur.

Hindistan’da sorgum üretimi 2003/04 sezonundan 2013/14 sezonuna kadar ortalama 7 milyon ton dolaylarında gerçekleşmiştir. 2014/15 sezonu için öngörülen üretim miktarı ise 5 milyon tondur. Tüketim miktarı da üretim miktarıyla benzer oranlardadır. Buradan yola çıkarak Hindistan’da sorgum üretiminin iç talebi karşılama amacıyla gerçekleştiğini düşünmek mümkündür. Hindistan’da arpa ve darı üretimi de iç talebi karşılamak için gerçekleştirilmektedir. 2013/14 sezonunda 1,75 milyon ton arpa ve 11,5 milyon ton darı üretimi yapılmıştır. Aynı sezon 1,2 milyon ton arpa ve 11,5 milyon ton darı tüketimi gerçekleşmiştir. 2014/15 sezonu için tahmin edilen üretim miktarı ise arpa için 1,8 milyon ton, darı için 9,5 milyon tondur.

PAKİSTAN’DA TAHIL ÜRETİMİ VE TÜKETİMİ Amerikan Tarım Bakanlığı’ndan (USDA) alınan bilgilere göre, Pakistan’ın üretimini gerçekleştirdiği başlıca tahıl buğdaydır. Dünyanın sekizinci büyük buğday üreticisi olan Pakistan, iç talebiyle paralel miktarda üretim gerçekleştirmektedir. 2003/04 sezonunda 19 milyon ton olan Pakistan’ın buğday üretimi, 2004/05 ve 2005/06 sezonlarında artış göstermiş ve 21 milyon tona yükselmiştir. 2007/08 ve 2010/11 sezonlarında 20 ile 24 milyon ton dolaylarında üretim yapılmış ve 2011/12 sezonunda 25 milyon tona ulaşılmıştır. 2013/14 sezonunda 24 milyon olarak gerçekleşen buğday üretiminin, 2014/15 sezonunda 25 milyona ulaştığı tahmin edilmektedir.

Pakistan’ın buğday tüketimine dair miktarlar, üretim miktarlarından çok da farklı değildir. 2005/06 sezonundan 2012/13 sezonuna kadar sezonda ortalama 22 milyon ton buğday tüketimi yapılmıştır. 2013/14 sezonunda bu miktar 24 milyon tona çıkmıştır. 2014/15 sezonunda ise tüketimin 25 milyon tona yükseleceği öngörülmektedir. Pakistan bu tüketim miktarlarıyla dünya buğday tüketiminde altıncı sırada yer almaktadır.

Buğdaydan sonra üretimi gerçekleştirilen bir diğer önemli tahıl ürünü pirinçtir. Pakistan dünya pirinç üretiminde 11. sıradadır. Pakistan’ın pirinç üretiminde, 2003/04 sezonundan 2014/15 sezonuna kadar benzer miktarlarda üretim gerçekleştirildiği görülmektedir. Buna göre; 2004/05 sezonundan 2007/08 sezonuna kadar yaklaşık 5,5 milyon ton pirinç üretimi yapılmıştır. 2008/09 sezonundan 2013/14 sezonuna kadar, zaman zaman 5 milyon tona düşse de, ortalama olarak 6 milyon ton dolaylarında pirinç üretimi gerçekleştirilmiştir. 2014/15 sezonunda ise 6,5 milyon ton üretim yapıldığı tahmin edilmektedir. Pakistan’ın pirinç tüketimi ise üretime kıyasla çok daha düşüktür. 2003/04 ve 2013/14 sezonları arasında ortalama 2,5 milyon ton pirinç tüketimi gerçekleştiren Pakistan’ın, 2014/15 sezonunda da 2,7 milyon ton seviyesinde kalacağı tahmin edilmektedir. Bir diğer önemli tahıl ürünü olan mısırda ise üretim 3 ile 5 milyon ton arasında değişmektedir. USDA verilerine göre; 2003/04 sezonunda 1,8 milyon ton olan Pakistan’ın mısır üretimi, 2005/06 sezonundan itibaren 3 milyon tonun üzerine çıkmıştır. 2011/12 sezonunda 4,3 milyon ton seviyesine ulaşan ülkenin mısır tüketimi, 2013/14 sezonunda 4,9 milyon tona ulaşmıştır. 2014/15 sezonunda da benzer miktarda gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Pakistan, mısır üretiminin tamamını iç tüketimde değerlendirmekte ve üretim miktarı, tüketimi karşılayacak düzeydedir.

Pakistan’da sorgum üretiminin tamamen iç talebe yönelik gerçekleştiği görülmektedir. Ancak yine de son yıllarda üretim miktarı tüketim miktarının altında kalmaktadır. Bu durumda bir miktar da olsa ithalata gidildiği görülmektedir. 2008/09 sezonundan 2014/15 sezonuna kadar 145 bin ton sorgum üreten Pakistan, aynı periyodda yaklaşık 155 bin ton sorgum tüketiminde bulunmuştur. 2014/15 sezonunda da yine 145 bin ton üretim ve 155 bin ton tüketim öngörülmektedir. Arpa ve darı üretiminin de tamamen iç talebi karşılamaya yönelik gerçekleştiğini söylemem mümkündür. 2006/07 sezonundan 2013/14 sezonuna kadar arpa üretimi yaklaşık 270 bin ton, tüketimi ise 230 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Darı üretimi ise 2008/09 sezonundan 2013/14 sezonuna kadar 230 bin ton olarak gerçekleşmiştir. Tüketim miktarları ise üretim miktarıyla aynıdır. USDA verileri, sorgum, arpa ve darı üretimi için stabil bir tablo çizmektedir. Bu da, bu ürünlere dair verilerin tamamen tahmini olduğuna işaret etmektedir.

HİNDİSTAN’DA TAHIL TİCARETİ Hindistan’ın tahıl ihracatında en yüksek miktar pirince aittir ve Hindistan Tayland’dan sonra dünyanın en büyük ikinci pirinç ihracatçısıdır. Ülkenin pirinç ihracatı, 2003/04 sezonundan 2006/07 sezonuna kadar yükseliş göstermiş ve 3,1 milyon tondan 5,7 milyon tona çıkmıştır. Bu sezondan itibaren düşüşe geçen pirinç ihracatı 2009/10 sezonunda 2 milyon tona kadar gerilemiştir. Pirinç ihracatı, 2010/11 sezonuyla birlikte yine yükselişe geçmiş ve 2011/12 sezonuyla birlikte 10 milyon tonun üstüne çıkmıştır. Ancak 2014/15 sezonunda pirinç ihracatının 10 milyon tonun altına düşeceği ve 8,7 milyon ton olarak gerçekleşeceği tahmin edilmektedir.

Pirinçten sonra ihracatı yapılan bir diğer önemli ürün ise mısırdır. Hindistan dünya mısır ihracatında altıncı sırada yer almaktadır. 2003/04 sezonunda Hindistan mısır ihracatı 1,25 milyon ton olarak gerçekleşmiştir. Ancak bir sonraki sezon 448 bin tona düşen mısır ihracatı, 2005/06 sezonundan itibaren yine yükselişe geçmiş ve 2007/08 sezonunda 4,4 milyon tona ulaşmıştır. Bazı dönemler yükselişler yaşansa da 2013/14 sezonunda 3,8 milyon tona düşen mısır ihracatının, 2014/15 sezonunda da 2,5 milyon ton civarında gerçekleşeceği tahmin edilmektedir. Mısır ithalatında ise son derece düşük miktarlar söz konusudur. 2013/14 sezonunda 10 bin ton olarak gerçekleşen mısır ithalatının ise 2014/15 sezonunda da aynı seviyede kalacağı tahmin edilmektedir.

Buğday, Hindistan’ın ihracatını yaptığı bir diğer tahıldır ancak ülkenin buğday ihracatında dalgalı bir grafik izlenmektedir. 2003/04 sezonunda 5,6 milyon ton buğdayı ihraç eden Hindistan, sonraki 6 sezonda son derece düşük miktarda ihracat gerçekleştirebilmiştir. 2010/11 sezonunda 72 bin tona kadar düşen buğday ihracatı, 2011/12 sezonunda yükselişe geçmiş ve 1,7 milyon tona ulaşmıştır. En yüksek ihracat miktarına ise 8,6 milyon tonla 2012/13 sezonunda ulaşılmıştır. 2013/14 sezonunda gerçekleşen ihracat miktarı 5,3 milyon tondur. 2014/15 sezonunda ise 2,2 milyon ton buğdayın ihraç edileceği tahmin edilmektedir. Buğday ithalatında da istikrarsız bir grafik söz konusudur. Büyük ölçüde düşük miktarlarda (8 ile 280 bin ton arasında) seyreden ülkenin buğday ithalatı, son 10 sezondaki en yüksek seviyeye 6,7 milyon tonla 2006/07 sezonunda çıkmıştır. 2014/15 sezonunda da ithalatın düşük seyredeceği ve 45 bin ton buğdayın ithal edileceği tahmin edilmektedir.

PAKİSTAN’DA TAHIL TİCARETİ Pakistan’ın tahıl ihracatında en önemli ürün pirinçtir. Dünyanın en büyük dördüncü pirinç ihracatçısı olan Pakistan, 2 ile 4 milyon ton arasında değişen miktarlarda pirinç ihracatı yapmaktadır. USDA verilerine göre; ihracatta en yüksek ihracat miktarına 4,1 milyon tonla 2012/13 sezonunda ulaşan Pakistan, 2013/14 sezonunda da 3,4 milyon tonluk ihracat gerçekleşmiştir. Ülkenin, 2014/15 sezonunda da pirinç ihracat miktarını 3,9 milyon tona çıkaracağı tahmin edilmektedir. Pirinç ithalatında ise 2009/10 sezonuyla birlikte az miktarda da olsa hareketlenmeler başlamıştır.

Pakistan’ın ihracatını gerçekleştirdiği bir diğer ürün ise düşük miktarlarda da olsa buğdaydır. Pakistan’ın buğday ihracatında en yüksek miktara 2,2 milyon ton ile 2007/08 sezonunda ulaşılmıştır. 2010/11 ve 2011/12 sezonlarında 1 milyon tonun üzerine çıkılsa da, 2012/13 sezonunda ihracat miktarı 850 bin tona, 2013/14 sezonunda da 750 bin tona düşmüştür. 2014/15 sezonunda ise buğday ihracatının 700 bin ton olarak gerçekleşeceği öngörülmektedir. Buğday ithalatında ise en yüksek miktara 3,1 milyon ton ile 2008/09 sezonunda ulaşılmıştır. Sonraki sezonlarda düşüşe geçen buğday ithalatı, 2013/14 sezonunda bir miktar artışla 388 bin ton olarak gerçekleşmiştir. 2014/15 sezonunda ise 700 bin ton buğday ithal edilmesi öngörülmektedir.

HİNDİSTAN VE PAKİSTAN’DA UN DEĞİRMENCİLİĞİ Amerikan Tarım Bakanlığı Dış Ticaret Servisi’nin (USDA FAS) hazırladığı yıllık rapora göre Hindistan’da orta ve yüksek kapasiteye sahip kayıtlı değirmenlerin sayısı yaklaşık 1000’dir. Ancak gerçek değirmen sayısının bunun çok daha üzerinde olduğu tahmin edilmektedir. Bu da Hindistan’daki değirmencilik sektörünün, organizasyon açısından henüz küçük boyutlarda olduğunu göstermektedir. Söz konusu değirmenler, yıllık olarak toplamda 22-24 milyon ton üretim kapasitesine sahiptir. Ancak bu değirmenlerin, toplam kapasitelerinin sadece yüzde 45-50’sini kullandığı da belirtilmektedir. Ağırlıklı olarak buğday unu (daha çok miada unu) ve irmik üreten bu değirmenler, daha çok kurumsal talebe yönelik hizmet vermektedir. Bunun yanı sıra bu değirmenlerde karma yem endüstrisi için kepek üretimi de yapılmaktadır. Her bir değirmen, yılda 10-12 milyon ton buğday işlemektedir. Devletin elinde bulundurduğu, genellikle düşük kalitede ya da kusurlu bir miktar buğday da yem endüstrisi için kullanılmaktadır.

Pakistan’da ise her yıl üretilen 24-25 milyon ton buğdayın yarısı öğütülmektedir. Kalabalık nüfusuna yetecek kadar un üretmekle kalmayan Pakistan, yaklaşık 700 bin ton un ihracatı da gerçekleştirmektedir. Yaklaşık olarak 1000 un değirmeni bulunan Pakistan’da, mevcut değirmenlerin tümü özel girişimdir. Devlete ait değirmen bulunmamaktadır. Bu değirmenlerin yaklaşık yüzde 50 kapasite ile çalıştığı belirtilmektedir. Çoğu Pencap bölgesinde bulunan un değirmenleri, ağırlıklı olarak tandır ekmeği yapımında kullanılan atta unu üretmektedir. Pakistan’ın hala kayıt altında olmayan çok sayıda taş değirmene sahip olduğu tahmin edilmektedir. Bu değirmenler genellikle köylerde yer almakta ve su gücü ile çalışmaktadır.