“Bugün bir fumigatörün teknoloji dahisi olması gerekir! Teknoloji, bizim yeni ve büyük silahımız haline geldi. Haznelerin ve siloların içinde artık gözlerimiz var. Gerçek zamanlı bilgiler akıllı telefonlarımıza akıyor. Bir tuşa basarak ya da ekrana dokunarak öngörüde ve müdahalede bulunabiliyoruz. Artık başarısızlığa bahane bulmak mümkün değil. Kesin isabet, daha düşük kalıntı, sürekli gelişim ve tekamül… Bunlar modern haşere yönetiminin kilit noktalarıdır.”           Vasilis SOTIROUDAS AgroSpeCom-Control Union Greece v.sotiroudas@agrospecom.gr Haşereyle Hassas Mücadele çağındayız. Eski tarz “sık ve dua et” şeklindeki uygulamalar artık kabul edilemez. Bu yaklaşım hiçbir şekilde fayda sağlamamaktadır. Aksine, böceklerde dirence ve sağlık risklerine yol açmaktadır. 1970’lerde fumigatörler, sırrını kimseyle paylaşmayan sihirbazlar gibiydi! 1990’larda ise protokollere uyan ve detaylara dikkat eden bilim adamlarına dönüştürler. Bugün bir fumigatörün teknoloji dahisi olması gerekir! Teknoloji, bizim yeni ve büyük silahımız haline geldi. Haznelerin ve siloların içinde artık gözlerimiz var. Gerçek zamanlı bilgiler akıllı telefonlarımıza akıyor. Bir tuşa basarak ya da ekrana dokunarak öngörüde ve müdahalede bulunabiliyoruz. Artık başarısızlığa bahane bulmak mümkün değil. GELİŞMİŞ TEKNOLOJİNİN KULLANILMASI Yeni teknolojiler şimdiden haşereyle mücadelenin bir parçası olmuş durumda. İşte, ticarî olarak yararlanılan çözüm örnekleri: Kemirgen sensörleri: Bir tuzak kapandığında ya da bir kemirgen istasyona girdiğinde sistem tetiklenir. Belirli bir kullanıcıya kısa mesaj ya da e-mail gönderilir. Rutin denetim devriyelerine çıkmak yerine kullanıcılar bilgi geldiğinde belirli bir tuzağa gidebilirler. Düzeltici önlemler hızlı ve gereken şekilde alınabilir. Satın alınabilecek ticari ürünler Arctic-systems.com ya da IPM-Square’den görülebilir. Böcek sensörleri: Böcek istilasını denetlemek için bir siloya girmek kolay bir iş değildir ve tehlikeli olabilir. Bir depodaki böcek tuzaklarını incelemek tehlikeli bir iş değildir, ancak zaman alır ve belirli aralıklarla yapılması gerekir. Tuzaklardan gelen bilgiler gerçek zamanlı değildir ve ancak bir sonraki planlanmış denetimde elde edilebilir. Yeni tuzaklar ise devriyelere ihtiyaç bırakmıyor. Tuzaktaki sistem, günde bir ya da iki kez kendi kendini kontrol ediyor ve böcekleri sayıyor, hatta türlerini bile ayırt edebiliyor. Ardından bu bilgileri kullanıcının akıllı telefonuna göndererek gereken önlemi almasına yardımcı oluyor. OpiSystems.com bu konuda ticarî bir çözüm sunuyor. Kablosuz gaz sensörleri: Silolara, haznelere, konteynerlere, gemiler için kullanılan raylı sistem araçlarına ve depolara yerleştirilebilir. Fumingant yoğunluğunu, sıcaklığı, göreli nemi gerçek zamanlı olarak değerlendirerek, fumigasyonun başarılı olup olmayacağını öngörebilir. Bu kablosuz sensörler ve veri analizi araçları Centaur Analytics Inc. (centaur.ag) tarafından satışa sunuluyor. Söz konusu ürünler, takip görevini kolaylaştırıyor ve haşereyle mücadele ekiplerine, işlerini daha güvenilir ve verimli şekilde yapmaları konusunda yardımcı oluyor. Direnç geliştirmiş mi yoksa geliştirmemiş mi? Böcekler, hayatta kalmak için savunma mekanizmalarına sahiptir. Detia Degesh, fumigatörün, böceklerin fosfine toleransını hemen ve hızlı şekilde belirleyebilmesi için bir set tasarladı. Böceklerin direnç geliştirdiğinin tespit edilmesi durumunda daha etkili bir fumigasyon protokolünün takip edilmesi gerekmektedir. Tüm fumigasyonlarınızı takip etme adına bir platform: Gaz haznenizde çalışan bir fosfin fumigasyonuna sahipsiniz ve hafta sonu da bir un değirmeninde ısı uygulaması yapmayı planlıyorsunuz. Hatta müşterilerinizden biri için düşük oksijen uygulaması başlatmayı ya da hatta organik ürünler üzerinde karbondioksit uygulaması yapmayı düşünüyorsunuz. Tüm bu uygulamalar artık telefonunuzdan takip edilebiliyor. Centaur Analytics, şu özelliklere sahip olan bir bulut yazılımı programı geliştirdi: 1) Bir fumigasyonun nasıl gelişeceğini takip ediyor. 2) Uygulamayı gerçek zamanlı olarak takip ediyor ve 3) Tüm uygulamaların başarısı için kullanıcılara düzeltici önlemler almaları için yardım ediyor. Böcekleri böceklere kırdırmak: Böcek istilasının biyolojik olarak kontrol altına alınması, büyüyen bir piyasadır. Parazitoidler, istilacı türleri hedef alarak popülasyonlarını büyük ölçüde azaltabiliyor. Depolanan tahılın durumunu ölçmek: Bir silonun denetlenmesi kolay bir iş değildir. Üst kısmına girmek tehlikelidir, hatta dünyanın bazı bölgelerinde yasaktır. Son dönemlere kadar, bir silo içinde neler olduğunu takip etmek için tek sistem, kablolar yoluyla elde edilen sıcaklık değerleriydi. Ancak bu sistem de genellikle kemirgenler tarafından zarar görmekte ya da fosfin tarafından çürütülmekteydi. Artık Centaur Analytics’in geliştirdiği ve bir siloda nelerin meydana geldiğini simüle etmek için çeşitli parametreleri takip eden ve hesaplamalı akışkanlar dinamiğine dayanan akıllı bir algoritma kullanan yeni bir sistem mevcut. Oksijen, karbondioksit, fosfin, rutubet, ıslaklık gibi parametreler; bozulma, gözle görülen küfler, aflatoksin oluşumu, kuru madde kaybı ve çimlenme gibi durumları değerlendirmek üzere takip ediliyor. Çiftleşmenin engellenmesi: Böcekler birbirlerini feromonlarla bulur. Çiftleşmenin önlenmesi çözümünde, yüksek miktarda feromonu uygulanan alanlara dökeriz. Bu şekilde böcekler çok fazla feromona maruz kaldıklarından birbirlerini bulamaz ve çiftleşemezler. Bu yüzden dişi böceklerdeki döllenmiş yumurta oranı düşer ve böcek popülasyonu azalır. Bu çözüm, Plodia interpunctella güvesi için ticari olarak üretilmiştir. Hassasiyet çağrısı Tüm böcek evrelerini öldürmeye yetecek kadar dozaja ihtiyacımız olmakla birlikte kalıntı bırakılmaması da gerekmektedir. Uygulama sırasında çeşitli noktalardan takip edilmelidir. Yapay öğrenme Akıllı bir algoritma tasarlamak yetmez. Uygulamaları takip etme ve her takipten otomatik olarak öğrenme yeteneğine de sahip olmalıdır. Çevre dostu Sektör, çevresel ayak izini ölçmektedir. Haşereyle mücadelede modern ve sürdürülebilirliği garanti eden metotlar üzerine odaklanmamız gerekir. Çevresel etkiyi değerlendiren ölçümler kullanılmalıdır. Ciddi çözümlerin aşağıdaki 3 yeteneğe sahip olması gerekir: 1. Öngörme yeteneği: Bir temele dayanan öngörüler üretmek adına kullanıcı girdilerini, hava tahminlerini, metot modelini, elde edilen verileri vs. birleştirir. 2. Gerçek zamanlı takip yeteneği: Belirlenen bir frekanstaki bir uygulama sırasında çeşitli noktalardan raporlama yapar. 3. Mantıksal analiz üretme yeteneği: Trendler ve ölçümler sadece istatistiksel eğriler üretmekle kalmaz. Şirketi ve sektörü önemli kararlar almaya da sürükler. SONUÇ Kesin isabet, daha düşük kalıntı, sürekli gelişim ve tekamül. Bunlar modern haşere yönetiminin kilit noktalarıdır ve araçlar da oradadır. Bunları ihmal ederseniz sorumluluk ve risk size ait!